Жариялылық (қоғамның мәліметтік хабарлылығын көрсетеді).

Қ ұ қ ық шығ армашылық кү рделі ә рекет болғ андық тан біртектес болуы мү мкін емес. Сондық тан ол ә р тү рлі негіздер бойынша жіктеледі. Субъектілерінің сипатына байланысты былай бө лінеді:

1. Халық тың тікелей қ ұ қ ық шығ армашылығ ы. Мемлекеттік жә не қ оғ амдық ө мірдің маң ызды мә селелері бойынша тікелей халық тық дауыс беру (референдум) жолымен заң дар қ абылданады. Қ азақ стан Республикасының 1995 жылғ ы 30 тамыздағ ы Конституциясы тікелей халық еркімен қ абылданғ ан акт.

2. Мемлекеттік органдардың қ ұ қ ық шығ армашылығ ы. Қ азақ стан Республикасында нормативті қ ұ қ ық тық актілерді қ абылдау қ ұ қ ығ ына Қ азақ стан Республикасының Парламенті, Президенті, ‡кіметі жә не ө зге де мемлекеттік органдар ие.

3. Қ оғ амдық ұ йымдардың қ ұ қ ық шығ армашылығ ы немесе санкцияланғ ан қ ұ қ ық шығ армашылық. Мемлекет белгілі бір жағ дайларда қ оғ амдық ұ йымдардың актілерін немесе ә дет-ғ ұ рып нормаларын мемлекеттің рұ қ сат беру кү шімен заң дастыруы мү мкін.

Ық шығ армашылық маң ыздылығ ына байланысты заң шығ ару жә не заң ғ а бағ ынышты актілерді шығ ару деп екі ү лкен топқ а жіктеледі. Заң қ абылдау қ ұ қ ығ ына мемлекеттегі ең жоғ арғ ы ө кілді орган қ ұ зіретті болады жә не оның актілерінің жоғ арғ ы заң дық кү ші танылады.

Заң ғ а бағ ынышты нормативті актілерді қ абылдау Президентке, ү кіметке, министрліктер мен ведомстволарғ а, мемлекеттік комитеттерге, мемлекеттік басқ арудың жергілікті органдарына, кә сіпорын, мекеме, ұ йым басшыларына берілетін қ ұ қ ық.

Қ ұ қ ық шығ армашылық процесі кезектілікпен жү ргізілетін ұ йымдастырушылық ә рекеттердің жиынтығ ы, нормативті актілерді жасау жә не оның нұ сқ ауларын адресаттарғ а жеткізу технологиясы. Заң шығ армашылық тың бірінші кезең і заң жобасын дайындау болып табылады.

Заң дық бастамашылық дегеніміз конституцияда анық талғ ан, соғ ан ө кілеттілігі бір белгілі бір субъектілердің заң жобасын дайындап, оны заң шығ арушы органғ а енгізуі жә не оның заң жобасы бойынша шешім қ абылдау міндеттілігі. Қ азақ стан Республикасында заң дық бастамашылық қ ұ қ ығ ы Қ Р Ү кіметі мен Парламент депутаттарының тобына берілген.

Екінші саты заң жобасын талдау деп аталады. Ол парламенттің тө менгі палатасында – Мә жілісте заң жобасын ұ сынғ ан субъектінің баяндамасын тың даумен басталады. Аса маң ызды заң жобалары бү кілхалық тық талдауғ а тү седі. Заң жобасын талдау бап бойынша немесе толық тай тү рде жү зеге асырылады.

Ү шінші саты заң ды қ абылдау сатысы. Заң алдымен Мә жілісте, соң ынан Сенатта қ абылданады. Заң қ абылдаудың екі тү рлі тә ртібі бар: заң дар кө пшілік даусымен, яғ ни депутаттардың 50% + 1 дауыс жолымен немесе конституциялық заң дар басым кө пшілік даусымен, депутаттардың ү штен екі бө лігінің даусымен қ абылданады. Парламент палаталарымен қ абылданғ ан заң актілері Президенттің қ ол қ оюына жіберіледі. Қ ол қ ойылғ ан заң дар іске асырылады.

Тө ртінші саты заң актілерінің жарық кө руі жә не заң ды кү шіне ену сатысы деп аталады. Жарияланбағ ан заң дар қ олданылмайды. Қ азақ стан Республикасында ресми жариялану органдары ретінде Парламент жаршысы, Президент пен ү кімет актілерінің жинағ ы, Егеменді Қ азақ стан танылғ ан. Заң дардың заң ды кү шіне енуінің арнаулы тә ртібі бар. Ол «Нормативті-қ ұ қ ық тық актілер туралы» заң да кө рсетілген.

Нормативті актілерді жү йелендіру тү сінігі. Жү йелендірудің қ ажеттілігі мен мақ саты. Жү йелендірудің аспектілері: а) нормативті актілерді сырттай жү йелендіру; ә) нормативті актілерді іштей жү йелендіру.

Нормативті-қ ұ қ ық тық актілерді жү йелендіру тү рлері. Кодификация тү сінігі жә не оның заң дарды жү йлендірудегі ролі.

Инкорпорация жә не оның тү рлері. Нормативті актілердің хронологиялық жә не жү йелік жинағ ы. Бас инкорпорация. Ресми жә не биресми инкорпорация. Заң дардың консолидациясы тү сінігі.

Заң дық техника жә не оның қ ұ қ ық шығ армашылық, қ ұ қ ық қ олдану жә не заң дарды жү йелендірудегі маң ызы. Қ ұ қ ық тық актілердің тілі.

Нормативті-қ ұ қ ық тық актілер:

1. Қ азақ стан Республикасы Конституциясы. Алматы, 2000.

2. Қ азақ стан Республикасының конституциялық заң ы «Республикалық референдім туралы» 25 наурыз 1995 ж. / Егемен Қ азақ стан, 30.05.1995.

3. Қ азақ стан Республикасының заң ы «Нормативті актілер туралы» заң ы 24 наурыз 1998 ж./Парламент Жаршысы. 1998.№2-3.