Кассадағы ақша қаражаттарының есебі

Кә сіпорындар мен ұ йымдардың кассасы жұ мысшы - қ ызметкерлерге есептелінген ең бекақ ы бойынша есеп айырысу ү шін, кү нделікті кө лік қ ұ ралдарына қ ажетті шығ ындарды (жанар-жағ ар майғ а) тө леп отыру ү шін, кең се тауарларын сатып алу ү шін, сондай-ақ ү йымның хат жә не басқ а да қ ұ жаттарды пошта арқ ылы жө нелтуі ү шін есеп айырысуғ а арналғ ан. Касса арнайы жабдық талғ ан, яғ ни дабылдама (дыбыстық белгілер, сигнализация) орнатылғ ан, жә не ақ шаларды сақ тайтын сейфі бар бө лмеде орналастыруды қ ажет етеді. Кассадағ ы нақ ты ақ шалар касса қ ызметкерінің мө рі сү ргіш (сургуч) арқ ылы басылып жабылатын сейфте сақ талуы тиіс. Бұ л сейфтің кілті мен сү ргіш (сургуч) басатын мө р касса қ ызметкерінде, ал кілттің екінші данасы арнайы ыдысқ а салынып кә сіпорындар мен ұ йымдардың басшысында сақ талады. Касса қ ызметкері ә рбір жұ мыс кү нінің соң ында кассаны жауып кү зетшіге тапсыруы тиіс. Кассадағ ы ақ шалардың тү гелдігіне касса қ ызметкері, яғ ни кассир толық жауап береді. Кә сіпорындар мен ұ йымдарда кассирлік жұ мысқ а қ ызметкер орналасқ ан уақ ытта, яғ ни ұ йым басшысы касса қ ызметкерін тағ айындау туралы (жайлы) бұ йрық қ а қ ол қ ойғ аннан кейін кә сіпорынмен касса қ ызметкері арасында материалдық жауапкершілікке келісімшарт жасалуы қ ажет. Кә сіпорындар мен ұ йымдар ө здерінің есеп айырысу шотынан нақ ты ақ шаны сол есеп айырысу шоты ашылғ ан банк мекемесі берген чек кітапшасы арқ ылы ғ ана ала алады. Банк мекемесінен нақ ты ақ ша алу ү шін кә сіпорынның касса қ ызметкері чек кітапшасындағ ы парақ ты толтырады. Сонымен қ атар банк мекемесінен алынғ ан нақ ты ақ ша сол алынғ ан кү ні кә сіпорындар мен ұ йымдардың кассасына кіріске алынуы керек. Ол ү шін кассир кассалық кіріс ордерін толтырып, содан соң оны кассалық кітапқ а жазады. Кә сіпорынның кассасына қ олма-қ ол нақ ты ақ шаны кіріске алу, яғ ни қ абылдау ү шін бас бухгалтердің немесе ол сенім білдірген адамның кассалық кіріс ету ордеріне қ ол қ оюы керек жә не ақ ша тө леген заң ды немесе жеке тұ лғ ағ а осы толтырылғ ан кассалық кіріс ету ордерінің квитанциясы беріледі. Осы нақ ты ақ шаны кассағ а қ абылдау барысында толтырылатын кассалық кіріс ету ордеріне ұ йымның аты, ақ ша тө леуші занды немесе жеке тұ лғ аның аты-жө ні, қ андай мақ сатқ а жә не не ү шін ақ ша тө леп жатқ андығ ы, сол ақ шаның тө ленген уақ ыты (кү ні, айы, жылы) жазылып, кассир мен бас бухгалтердің қ олдары қ ойылуы қ ажет.

Кә сіпорындар мен ұ йымдардың кассасыннан нақ ты ақ ша кассалық шығ ыс ету ордері немесе тиісті ү лгілі тү рде дайындалғ ан басқ а да ақ ша тө леу тізімдемелері, сондай-ақ кә сіпорындар мен ұ йымдардың басшысы мен бас бухгалтерінің қ олдары қ ойылғ ан ақ ша алу ү шін жазылғ ан ө тініштер, шоттар тағ ы да басқ а қ ұ жаттар бойынша беріледі. Бұ л қ ұ жаттарғ а кассалық ордердің деректемесі (реквизиті) кө рсетілген мө ртаң ба (штамп) басылуы керек. Егер кассалық шығ ыс ету ордеріне қ оса тіркелген қ ұ жаттарда кә сіпорындар мен ұ йымдардың басшысының " рұ қ сат етемін" деген жазуы жә не қ олы қ ойылғ ан болса, онда кассалық шығ ыс ету ордеріне оның қ ол қ оюы аса қ ажет болып саналмайды. Кә сіпорындар мен ұ йымдардың кассасынан адамдарғ а кассалық шығ ыс ету ордері бойынша ақ ша берген кезде касса қ ызметкері нақ ты ақ ша алушы адамның тө л қ ұ жатын немесе ө зін куә ландыратын басқ а да қ ұ жаттарын кө рсетуді талап етуі керек. Сонымен қ атар касса қ ызметкері осы кө рсетілген қ ұ жаттарда жазылғ ан деректерді, яғ ни ақ ша алушы адамның аты-жө нін, қ ұ жатының нө мірін жә не ол қ ұ жатты кім бергендігін, қ ай уақ ытта берілгендігін кассалық шығ ыс ету ордеріне жазуы тиіс. Кассадан нақ ты ақ ша алушы адамдар кассалық шығ ыс ету ордеріне алып жатқ ан сомының тең гедегі бө лігін жазумен, ал тиынын сандармен кө рсетеді. Бұ л қ ұ жаттарды ө згертуге олардағ ы сандармен ә ріптерді тү зетуге, ө шіруге ешқ андай рұ қ сат етілмейді. Кассалық кіріс ету жә не кассалық шығ ыс ету ордерлерін немесе олардың орнына жү ретін қ ұ жаттарды кассағ а берместен бұ рын бухгалтерия қ ызметкерлері тіркеу журналына тіркеп жазады.

Кә сіпорындар мен ұ йымдарда жұ мысшылар мен қ ызметкерлерге жә рдемақ ы, сыйақ ы, ең бекақ ы тө леу ү шін тө леу тізімдемелері қ олданылады. Бұ л тізімдемелер тіркеу журналына ең бекақ ы, жә рдемақ ы жә не сыйақ ыларды тө леп, ү лестіріп болғ аннан кейін ғ ана тіркеледі. Кассалық кіріс ету немесе кассалық шығ ыс ету ордерлері, сондай-ақ олардың орнына жү ретін қ ұ жаттар бойынша кассағ а ақ ша қ абылдауғ а жә не кассадан ақ ша тө леуге тек қ ана осы қ ұ жаттар толтырылғ ан кү ні ғ ана рұ қ сат етіледі.

Бұ л операциялар орындалғ аннан кейін қ ұ жаттардың тиісті жеріне касса қ ызметкері ө з қ олын қ оюы керек. Касса операцияларының есебі кассалық кітапқ а тіркеліп отырылуы тиіс. Бұ л кітапты касса қ ызметкері жү ргізеді. Кассалық кітаптың беттері (парақ тары) нө мірленіп жә не оғ ан жіп ө ткізіліп, кә сіпорын басшысы мен бас бухгалтері қ олдарын қ ойып, куә ландыруы керек. Кә сіпорынның кассасына келіп тү скен, кірістелген немесе кә сіпорынның кассасынан тө ленген, яғ ни шығ ыс етілген ақ шалардың кімнен келіп тү скендігін немесе кімге не ү шін тө ленгендігін білу ү шін ол операцияларғ а толтырылғ ан қ ұ жаттардың нө мірі жә не бухгалтерлік жазулар, сонымен қ атар кіріске алынғ ан, сондай-ақ шығ ыс етілген сомалар кассалық кітапқ а жазылуы тиіс. Кү н сайын кә сіпорынның касса қ ызметкері кассадағ ы нақ ты ақ шалардың қ алдығ ын жұ мыс кү нінің соң ында санап, жә не оның сомасын кассалық кітапқ а жазады. Бұ л кассалық кітаптағ ы деректерге ө згеріс енгізуге, ө шіруге, тү зетуге жол берілмейді жә не касса операциялары мен ондағ ы жү ргізілетін, толтырылатын қ ұ жаттардың дұ рыстығ ына ұ йымның бас бухгалтері бақ ылау жасап отыруы керек. Кә сіпорынның кассадағ ы шетелдік валюта тү ріндегі нақ ты ақ шаларының есебі ү шін ө з алдына кассалық кітап ашылады. Сонымен қ атар бұ л жағ дайда кассалық операциялар бойынша толтырылатын барлық қ ұ жаттарда кіріске алынғ ан яғ ни келіп тү скен жә не шығ ыс етілген, кассадан тө ленген ақ шалардың сомасы шетел валютасымен жә не сол кү нгі бағ ам (курс) бойынша ұ лттық валютағ а (тең геге) айналдырылып жазылады.

1010 шотының айналым ведомосының негізінде журнал ордер-1 мен ведомость-1 толтырылады.

Қ ұ рылыс компанияда ақ ша қ аражаттарының есебі кассалық кітапқ а енгізіліп отырады.Оган кунделікті барлық ақ ша шығ ыны операциялары жазылад.Жұ мыс уакттысының бітісімен кассир ақ ша қ аражаттарын есептеп қ алдық тарды келесі кунге шыгарады.

Шаруашылық қ ызмет барысында кә сіпоырн ө з қ ызметкерлерін қ ызмет бабымен іс-сапарғ а жібереді, дү кендерден кең се жабдық тарын сатып алады, почта арқ ылы жіберілген ақ шаларды жә не басқ а шығ ындарды тө лейді. Сондық тан қ ызметкерлерге қ олма-қ ол ақ ша беріледі жә не олар сол алғ ан ақ шасына есеп беруі тиіс.Аванс тек басшының жарлығ ымен жә не нақ ты қ ажеттілік жеткен кезде есеп беруге тиісті адамдарғ а жә не қ ызмет бабымен жіберілетін тұ лғ аларғ а беріледі. Есеп беруі тиісті адамдарғ а берілген сомалар оны қ уаттайтын қ ұ жаттардың негізінде жұ мсалады жә не белгіленген мерзімде бухгалтерияғ а тапсырады. Аванс есептерін бухгалтерия тексереді, сосын оларды субъектінің басшысы бекітеді. Дұ рыс рә сімделген аванс есептері жә не оларғ а қ оса тіркелген қ ұ жаттар қ айта рә сімдеу ү шін есеп беруші адамдарғ а қ айтарылады.Есеп беруге тиісті адамдар ө здеріне берілген аванстарды толық қ айтармаса, онда олардың сомасы жалақ ысынан ұ сталынады. Аванс қ ұ жаттар бойынша артық жұ мсалғ ан сома ең беккерлерге кассадан беріледі.

Іс-сапар шығ ыстарының есебі.

Қ Р-ның аясында іс сапарда жү ргендерге екі ең тө менгі есептік кө рсеткіштер дең гейінде тә улік ақ ысы тө ленеді, демалыс жә не мейрам, сондай-ақ жолда болғ ан кү ндері де қ оса есептелінеді.

Нақ ты іс-сапар орнына барғ ан жә не сол жерден шық қ ан кү ндері бойынша іссапар куә лігіне белгі соғ ады. Іссапар мерзімі жолда жү рген уақ ытын есептемегенде 40 кү ннен аспауы керек.

Іс-сапардан оралғ аннан кейін бас бухгалтердің кө мекшісі алғ ан аванстары бойынша оларды растайтын қ ұ жаттармен бірге нақ ты жұ мсалғ ан шығ ындары бойынша есеп береді.

1250 шотының айналым ведомосының негізінде журнал ордер-7 мен толтырылады.

Басқ а да субъектілермен есептесу есебі

Несиелер бойынша есептеулер есебі. Несие дегеніміз - бір тұ лғ а басқ а тұ лғ ағ а қ ұ нды натуралды немесе ақ шалай нысанмен қ айтару талабымен жә не ә детте % тө леумен уақ ытша пайдалануғ а табыстағ ан кезде қ алыптасатын экономикалық қ атынастардың сомасын білдіреді.Банк несиесі есебі қ ысқ а жә не ұ зақ мерзімді несие беру туралы Қ азақ стан Республикасының Ұ лттық банк мекемесі бекітетін " қ ысқ а жә не ұ зақ мерзімді несие беру ережелеріне" сай жү ргізіледі. Қ ысқ а мерзімді несие ұ йымның айналым қ аржысын қ ұ райтын кө здердің бірі болып саналады.

Несиелер қ айтарымдылық, тө лем жә не мерзімділік шарттары бойынша келісіп, коммерциялық негізде беріледі.

Несие алу ү шін кә сіпорындар банк мекемесі басшысының атына ө тініш береді. Бұ л ө тінішке қ осымша ө зіне қ ажетті несие сомасы мө лшерін, оның жұ мсалатын мақ саты мен бағ ытын, ө телу яғ ни қ айтару мерзімін, сонымен қ атар осы несие сомасы арқ ылы орындалатын операциялар ү шін жасалғ ан бизнес-жоспар, тағ ы да басқ адай қ ұ жаттар табыс етуі тиіс. Кә сіпорындар мен ұ йымдар банктен бірінші рет несие алуы барысында жоғ арыда аталғ ан қ ұ жаттармен қ оса банкке ө здерінің жарғ ысын, қ ұ рылтайлық қ ұ жаттарының кө шірмесін, тіркелу куә ліктерін жә не тағ ы да басқ а қ ұ жаттарды табыс етуі керек.

Жалпы кә сіпорындарғ а берілетін несие сомасы, банк мекемесінің жауапты мамандары ұ йымның ө ткізген қ ұ жаттарын тексеріп болғ аннан кейін, несие бойынша борышты жә не пайызды (процентті) қ айтару, ө теу ү шін кепілдікке салынғ ан меншік туралы келісімшарттың орындалуына сә йкес беріледі.

Банк мекемесі мен несие алушы кә сіпорын арасындағ ы несиелік қ ызмет кө рсету бойынша келісімшарт бір жылғ а немесе одан да ұ зақ мерзімге жасалады. Егер келісімшарт бір жылдан артық уақ ытқ а жасалғ ан жағ дайда несие жыл сайын бекітілетін несиелік келісімшарт негізінде беріледі. Несиелік келісімшарт банк мекемесімен ә р-бір несие алушы ұ йым (клиент) ү шін жеке-жеке жасалады. Қ ысқ а мерзімді банк несиелері 1 (бір) жылдан аспайтын уақ ытқ а беріледі (яғ ни 12 (он екі) айдан артық емес уақ ытқ а). Кейбір жағ дайларда тү рлі себептерге байланысты бұ ндай несиенің мерзімі ұ зартылуы мү мкін. Бірақ ұ зартылғ ан мерзімін қ оса есептегенде оның мерзімі екі жылдан аспауы керек.

Банк несиесі кә сіпорынның, яғ ни несие алушының есеп айырысу шоттарындағ ы қ аражаттарының мө лшеріне (кө леміне) қ арамай-ақ беріледі жә не қ олма-қ ол емес тә ртіппен несие алушының қ арыз шотынан оның есеп айырысу шотына ақ ша аудару арқ ылы жү ргізіледі. Несиелік борышты ө теу тә ртібі, нақ ты мерзімі, ә дістері несиелік келісімшартта қ арастырылады. Егер несие алушы келісімшартта белгіленіп кө рсетілген мерзімінде несиелік борышын ө тей алмайтын болса, банк мекемесі алдын ала несие алушының рұ қ сатынсыз кепілдік берушінің шотынан қ арыз сомасын қ айтару жайлы талап қ ояды.

Кә сіпорын банк мекемесінен несие алғ ан уақ ытында:

Дт: 1010, 1030, 3310жә не тағ ы да басқ а шоттар,

Кт: 3010, 4010

Ал бұ л алынғ ан несие қ айтарылғ ан уақ ытта:

Дт: 3010

Кт: 1010, 1030.

1030 «Ағ ымдағ ы банкітік шоттардағ ы тең гемен ақ ша қ аражаттары» шоты бойынша бухгалтерлік проводкалар:

Кассалық операциялардың есебі бойынша негізгі бухгалтерлік проводкалар

Есептесу тұ лғ аларымен есептесу есебі бойынша жү ргізілетін бухгалтерлік проводкалар