Сіреспе

Анық тамасы. Сіреспе – Clostridium tetani қ оздырғ ышымен тудыратын жарақ аттық инфекциялар тобына жататын контагиозды емес зооантропоноз, қ ондырмалы мотонейрондардың нейротоксинмен зақ ымдалуының ә серінен қ анқ а бұ лшық еттерінің клоникалық жә не тоникалық тырысуымен сипатталады.

Тақ ырыптың маң ыздылығ ы. Сіреспе мә селесі кү рделі, глобалді, жалпы адамзаттық, ө лімге ә келетін ө те қ ауіпті ауру. Ө лім – жітімділігі – 70-90%, адекватты ем қ олданғ анда - 10%.

Тарихи мә ліметтер. Сіреспе ежелгі заманнан белгілі ауру болып есептеледі. Оның ең алғ ашқ ы клиникалық сипаттамасын Гиппократ берген, ө йткені Гиппократтың баласы Скамандрос сіреспеден ө лген. Пироговтың баласыда осы аурудан қ айтыс болғ ан.

Бұ рын сіреспенің пайда болуын жарақ ат алумен байланыстырғ ан. Сіреспемен ауру ә сіресе соғ ыс кезінде кө бейген.

Этиологиясы. Сіреспенің қ оздырғ ышы – Clostridium tetani. Ол Clostridium туыстығ ына, Bacillaceae тұ қ ымдастығ ына жатады, облигатты анаэроб. Қ оздырғ ыштың пішіні ірі, жің ішке таяқ шалы жә не жан-жағ ы домалақ танғ ан болады. Ұ зындығ ы 4-8 мкм, ені 0, 3-0, 8 мкм. Микроб дө ң гелек терминалді орналасқ ан, барабан таяқ шасы сияқ ты. Clostridium tetani - дің 20-шақ ты талшық тары болады жә не олардың кө мегімен қ озғ алғ ыш келеді. Ол барлық анилин бояуларымен жақ сы боялатын Грам «оң» таяқ ша.

Антигендік қ ұ рылымы ә р тү рлі. Соматикалық О–антигені жә не тү рлі типоспецификалық талшық ты Н-антигенін ажыратады.

Бактерияның 10 серовары бар.

Микроб спора тү зеді. Олар сыртқ ы ортаның физикалық жә не химиялық ә серіне тө зімді болады. Топырақ та, нә жісте, ә р тү рлі заттарда олар жылдар бойы сақ талуы мү мкін. Темпретатура 37°, ылғ ал анэробты жағ дайда, споралар вегетатитвті тү ріне айналып экзотоксин тү зеді.

Сіреспе қ оздырғ ышының экзотоксиндері –

· тетаноспазмин – нейротоксин

· тетаногемолизин – эритроциттердің ыдырауна қ атысады

· протеин – ацетилхолиннің тү зілуін кү шейтетін

Токсиннің ү лы қ асиеті ө те жоғ ары, тек қ ана ботулотоксиннен тө мен.

Токсиннің сілтілі ортада, кү н сә улесінде, қ ыздырғ анда, белсенділігі тез тө мендейді, жойылады. Асқ орыту жолдарының ферменттері токсинді жоя алмайды, бірақ токсин ішектің шырышты қ абырғ асы арқ ылы ө те алмайды. Сондық тан, токсин ауыз арқ ылы тү скенде қ ауіпсіз болады.

Эпидемиологиясы. Эпид.процесстің 1 звеносы - аурудың кө зі – шө ппен қ оректенетін жануарлар, топырақ.. Clostridium tetani табиғ атта кең таралғ ан. Ол шө ппен қ оректенетін жануарлардың жә не 5-40% адамдардың ішегінде тұ рақ ты мекендеуші болады. Нә жіс арқ ылы топырақ қ а тү сіп, онда споралық тү ріне аусады.

Ауру адам ауру кө зі болып саналмайды.

Эпид.процесстің 2 звеносы – жұ қ тыру жолдары– контакілі - жарақ аттанғ ан тері, шырышты қ абат арқ ылы.

Сіреспе таяқ шаларының кө беюі жоғ ары ылғ алды жерлерде, ауыл шаруашылығ ы жақ сы дамығ ан оң тү стік аудандарда жү реді. Ауру жарақ ат алумен байланысты болады. Споралар топырақ тан адамның киіміне тү сіп, одан теріге еніп аздағ ан жарақ ат болғ анда ауру дамиды. Ә сіресе, ауру басталуының негізгі себебі, аяқ тардағ ы микротравмалар -62-65% жағ дайда болып табылады, яғ ни жалаң аяқ жү ргенде. Сондық тан сіреспені «жалаң аяқ ауруы» деп атайды. Сонымен қ атар кү йікте, ү сікте, босану кезінде, асептика ережелерін сақ тамағ анда, ү йде босанғ анда (босанатын ә йелдердің сіреспесі), қ ылмыстық жасанды тү сік жү ргізгенде, нә рестенің кіндік бауын кескенде (нә рестерелрдің сіреспесі) ауру даму қ ауіпті жоғ ары болады.

Бір қ атар кездейсоқ жағ дайларда жұ ғ у жолы белгісіз қ алады (криптогенді сіреспе).