Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Тақырып: Ислам дінінің пайда болу және таралу тарихы.






1. Ислам діні пайда болуының тарихи алғ ы шарттары.

2. Мұ хаммед пайғ амбардың ө мірі.

3. Алғ ашқ ы тө рт халифа тұ сындағ ы ислам дінінің таралуы.

4. Омейядтар жә не Аббасидтер халифаты тұ сындағ ы ислам дінінің тарихы.

 

Басқ а да барлық дү ниежү зілік діндер сияқ ты Ислам дінінің де ө зіндік ұ зақ тарихы бар. Ол тарих дү ниежү зілік ә лем тарихымен ұ штасып, жұ птасып, шамдасып жатады. Бірақ, ислам дінінің шығ у дә уіріне, уақ ыт талабына, оны ұ станғ ан халық тардың тұ рмыс-тіршілігіне, ә дет-ғ ұ рпына байланысты, психологиясына, кө ң іл-кү йіне қ арай ө зіндік ерекшеліктерінің бар екенін аң ғ арғ анымыз жө н.

Ислам діні – дү ние жү зілік діндердің ішінде ең кеш шық қ ан жас дін. Ол біздің заманымыздың VII ғ асырында арабия тү бегін мекендеген тайпалар алғ ашқ ы қ ауымдық қ атынастардан таптық қ атынастарғ а кө ше бастағ ан кезде қ ұ л иеленушілік идеологиясы ретінде дү ниеге келді. Тарихи деректерге, ә деби аң ыздарғ а сү йенсек, Ислам діні Арабиядағ ы Хиджаз ө лкесінің ең ірі қ аласы – Меккеде шық ты. Арабия елі бірқ атар бай елдердің орталығ ы болды. Олар: Рим, Византия, Египет, Иран жә не басқ а елдер бір-бірімен сауда қ атынасын жасағ ан кезде Арабия жерін басып ө тетін. Осығ ан байланысты Араб феодалдары жер келері боуымен бірге, қ ұ л жұ мсаудан, қ ұ л сатудан орасан зор табыс тү сіріп отырды.

Сонымен бірге, Мекке ерте уақ ыттан бастап-ақ діни орталық болып саналатын. Меккенің орталығ ындағ ы Зә мзә м су сө зі, оның жанындағ ы Ә улиелі қ агатас Қ аабы Храмы кө шпелі бадауиелердің ө з қ ұ дайына табынатын орны болды. Бұ л кезде ә рбір рудың ө здерінің рулық қ ұ дайы болды. Олардың бейнесі Қ аабаның маң дайына орналасқ ан болатын. Кейбір мұ сылман аң ыздарында Кааба мен Зә мзә м су кө зін Ибрагим пайғ амбар мен оның ұ лы Исмаил салғ ан деген деректі де кездестіреміз.

Меккенің орналасқ ан жері егін шаруашылығ ымен де, мал шаруашылығ ымен де айналсуғ а қ олайсыз болды. Сондық тан меккеліктер шамаларына, қ олдарындағ ы қ аражаттың мө лшеріне қ арай Мекке шонжарларына сауда керуендеріне қ осылатын. Тез дамығ ан сауда алғ ашқ ы қ ауымдық қ оғ амның ыдырауын тездетіп6 тайпалардың тайпалық одақ қ а бірігуін қ ажет етті. Ны қ уаттайтын кө п қ ұ дайғ а сенудің орнына бір қ ұ дайғ а сенуді уағ ыздайтын діни идеология керек болды. Сол сияқ ты Арабия жеріндегі алғ ашқ ы монотеистік дін – ханффизм бытыраң қ ы араб тайпаларын біріктіруде кө птеген топтардың идеологиясы тү рінде шық ты. Ханифтер сол уақ ытқ а дейінгі ү стем болып келген политеизмге қ арсы кү ресті. Тайпалық кө п қ ұ дайлардың орнына тек бір қ ұ дай рахманғ а жалбарыну керек деп уағ ыздады. Бірақ ханифистік діни ілім Меккеде де, басқ а жерлерде де қ олдау таппады. Ә леуметтік-ә кономикалық тең сіздікке қ арсы кү реске шық қ ан араб қ оғ амының жарлы, кедей кө пшілігі сагуктар ханифизмнен кө ксеген мақ сатын кө рмеді. Ө йткені бұ л діни идеологияның ү йретуінше анық ө мір, шын бастандық о дү ниеде ғ ана, бұ л ү ниеде қ ызығ ы жоқ, ө ткінші деп уағ ыздады. Ақ ыр заман боладыдан басқ ағ а шақ ырмағ ан ханифизм езілгендер мен қ аналғ андар арасында тарай алмады.

Бірақ, Ханифизм Ислам дінінің идеологиялық алғ ы шарты болды. Жаппай, жалпылама уағ ыздан гө рі қ ұ дайды адамдар арасында жіберген ө кілі (рассул алла) бар деу арқ ылы монотеистік дінді уағ ыздау ұ тымдырақ еді. Ол ө кілдің ролін меккелік орта саудагер Мухаммед атқ арды. Қ ұ дайдың пайғ амбарлық сү релерінің мазмұ нына қ арағ анда, Мұ хаммед Ханифтер табынан шық қ ан. Ол 610 жылы жаң а дінді уағ ыздай бастады. Бірақ, Мұ хаммед пен оның серіктестіктерінің араб тайпаларының діни сенімдері мен ұ ғ ымдарына ө згеріс енгіземіз десек ойлары Меккеде сә тсіздікке ұ шырайды. Меккедегі ү стем тайпа басшыларының қ ұ ғ ынына тү скен Мұ хаммед тобы 622 жылы Ярсиб (Медине) пайғ амбар қ аласына кө шеді. Оны мұ сылман жыл санауының басы Хиджра деп атап, мұ сылмандар ө здерінің жаң а жыл санауын бастайды.

Ислам дінін уағ ыздаудың алғ ашқ ы жолдары сә тсіздікке ұ шырауына бұ л діннің ә леуметтік мазмұ ны тікелей ә сер етеді. Қ ұ лдық, кедейлік, аштық, жалаң аштық қ ұ дайдың маң дайына жазғ аны, тә уір ө мір о дү ниеге барғ анда болады, бұ л дү ниеге кө нгіш болғ ан дұ рыс деп уағ ыз айтылғ ан жаң а дін араб қ оғ амының жырларына, кө шпелі бә дауилерге ық пал жасай алмайды. Сондық тан, қ ұ ранның алғ ашқ ы сү релерінде байлық ты сынау кездеседі. Бұ л мә селелер ру, тайпа шонжарларына тиімді болмады. Қ ысқ асы Меккеде дін тарау ү шін: 1) Ислам дінінің ә леуметтік тірегі болмады; 2) Меккеліктер ү шін политеизмнің сақ талуы пайдалылырақ болды. Бірақ Меккенің мұ сылмандар қ ауымымен келісімге келуінің маң ызды себебі бар еді: 1) Ислам дініндегі жалғ ыз қ ұ дай – алла – кү рейшт тайпасының қ ұ дайы болатын; 2) Мұ сылмандардың аллағ а тағ зым ететін орталығ ы Кааба храмы болды. Бұ л жағ дай Меккенің жаң а дін ү стемдік жасағ ан уақ ытта да ө з саясатын жү ргізуге толық мү мкіндігін сақ тады. Осы біз жоғ арыда кө рсеткен сбептердің нә тижесінде Меккенің мұ сылмандық орталық қ а айналуымен Ислам діні араб тайпаларының басым кө пшілігіне тарады.

632 жылы Мұ хаммед ө лгеннен кейін мұ сылман қ ауымын Абу-Бекр (632-634) басқ арды. Ол Халиф (пайғ амбардың орынбасарлары. Ө кіметті ә скери, саяси жә не дін жағ ынан басқ арушы адам) деп аталды. Алғ ашқ ы ү ш халифтің: Абу-Бекрдің, Омардың (634-644) жә не Османның (644-656) тұ сында Мекке-Медина ә скери кү штері кө рші елдерге ауыз сала бастады. VII-VIII ғ асырлар ішінде арабтар Сирияны, Иранды, Египетті, Солтү стік Африканы, Пиреней тү бегін, Орта Азияны жаулап алды. Араб халифатының идеологиясы ислам діні болды.

Кейіннен ислам діні Ү ндістан, Африка елдерінің бірсыпыра жерлеріне тарады. Барлық жерде ислам діні қ амшының астымен, қ арудың кү шімен арабтардың жаулау процессі кезінде таралды деу дұ рыс болғ ан болар еді.

Қ азақ станда Волга бойындағ ы халық тар арасында бұ л дін бейбіт жолмен Миссионерлердің ү гіті негізінде жергілікті феодалдардың ислам діни идеологиясынан ө з мү ддесін қ орғ ай алатын одақ тасын іздеу негізінде таралды.

Қ азіргі уақ ытта Ислам діні араб елдерінде, Албания, Болгарияда, Тү ркида, Югославияда, Африкадағ ы Мавританың, Тунис, морокоо, Сомали, Ливия, Занзибар, Алжир т.б. елдерінде орын алды. Біздің елімізде Ислам діні Орта Азия Республикаларында, Қ азақ станда, Азербайжанда, Башқ ұ рт, Татар, Дағ ыстан республикаларында орын алды.

 

Исламның негізін қ алағ ан Мұ хаммед 570 жылы, исламғ а дейінгі Арабияның ең ірі сауда жә не діни орталығ ы Мекке қ аласында дү ниеге келді. Ол кү рейіш тайпасының кедейленген хашім руынан шық ты. Ә кесі Абдалла ұ лы туылғ ан соң қ айтыс болды (кейбір деректерде ұ лы дү ниеге келгенге дейін). Шешесі Ә мина меккелік дә стү р бойынша оны асыраушы-бә дә уи ә йелге береді. Ол баланы 5 жасқ а дейін бағ ады. Алтығ а толмай анасынан айырылғ ан жетім баланы алдымен атасы Абдалмү ттә ліб, ал ол қ айтыс болғ ан соң ағ асы Ә бу Тә ліб асырайды. Ә бу Тә ліб саудамен айналысқ анымен, қ арапайым кү н кешеді. Сондық тан ү лкен отбасын асырау Ә бу Тә лібке қ иынғ а соқ ты. Оның тө рт баласы болды. Кейін Ә бу Тә ліб жұ тағ ан кезде оның кіші балаларын туыстары тө рбиелейді, ал Мухаммед Ә бу Тә лібтің кенжесі Ә лиді ө з қ олына алады.

Мухаммед бала кезінен ең бекке ерте араласады, меккеліктердің қ ойын бағ ып, сауда керуендерін жабдық тауғ а қ атысады. Шамамен 25 жасында кү рейіштердің Ә бд ол-Узза руынан шық қ ан бай жесір ә йел Хадишаның Сирияғ а баратын сауда керуендерін ұ йымдастырып, қ осшы болуғ а жалданады. Кейін Мухаммед пен Хадиша бас қ осады. Мұ сылмандық тарихи дә стү рге сай Хадиша Мұ хаммедтен 15 жас ү лкен болғ ан. Алайда Хадиша Мұ хаммедпен некеге тү рғ анда 28 жаста болғ ан деген деректер сақ талғ ан. Олардың екі ұ л, тө рт қ ызы болады. Мү хаммедтің ө кінішіне қ арай ұ лдары ерте дү ние салады. Хадиша Мұ хаммедтің сү йікті ә йелі ғ ана емес, нағ ыз досы, ө мірдегі арқ а сү йер тірегі де бола білді. Хадишаның кө зі тірісінде Мұ хаммед басқ а ә йел алғ ан емес. Некеге тұ рғ ан соң Мұ хаммед сауда жасайды, бірақ бұ л салада айтарлық тай табысқ а жете алмайды.

Мұ хамедтің ашық уағ ыз айтуы 610 ж. басталды. Мұ сылмандық тарихи дә стү рде бірнеше атақ ты кү рейіштердің Мұ хаммедті шақ ырып алып, егер оғ ан билік қ ажет болса, барлық араб тайпаларына кө сем болуды, егер байлық керек болса, оны да ал деген ұ сыныс жасағ андығ ы туралы айтылады. Мұ хаммед одан бас тартқ ан соң, кү рейіштер одан пайғ амбарлығ ын дә лелдеуді талап етеді. Олар Арабияны қ ұ нарлы жайылымдарғ а толтырып, Сирия мен Ирактағ ы сияқ ты ө зендер ағ ызуды тілейді. Бірақ Мұ хаммед ғ ажайыптар тек Аллахтың қ олында екенін, ал ө зі соның елшісі ғ ана екенін айтады.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.