ІЖК 84-бап. Маман

1. Қ ылмыстық іс бойынша іс жү ргізуге маман ретінде қ атысу ү шін қ ылмыстық процестің қ атысушыларына ө зінің арнайы қ ұ зыретіне жататын тү сіндіру жолымен дә лелдерді жинауда, зерттеуде жә не бағ алауда, сондай-ақ ғ ылыми-техникалық қ ұ ралдарды қ олдануда жә рдем кө рсету ү шін қ ажетті арнаулы білімі бар, іске мү дделі емес адам тартылуы мү мкін. Кә мелетке толмағ андар қ атысатын тергеуге жә не ө зге де iс жү ргiзу ә рекеттерiне қ атысушы педагог те, сондай-ақ оны сарапшы етiп тағ айындағ ан жағ дайларды қ оспағ анда, тергеу жә не ө зге де iс жү ргiзу процестерiне қ атысушы дә рiгер де мамандар болып табылады.

1-1. Сотқ а дейінгі іс жү ргізуде зерттеу жү ргізу жә не қ орытынды алу қ ажет болғ ан кезде Қ азақ стан Республикасы ішкі істер органдары уә кілетті бө лімшесінің қ ызметкері маман ретінде тартылуы мү мкін.

Тараптар маманның қ орытындысымен келіспеген кезде қ ылмыстық процесті жү ргізуші орган сараптама тағ айындайды.

2. Маманның: ө зiнiң шақ ырылу мақ сатын бiлуге; егер тиiстi арнаулы бiлiмi мен дағ дысы болмаса, iс бойынша iс жү ргiзуге қ атысудан бас тартуғ а; қ ылмыстық процестi жү ргiзушi органның рұ қ сатымен тергеу немесе сот ә рекетiне қ атысушыларғ а сұ рақ тар қ оюғ а; олардың назарын дә лелдемелердi жинауғ а, зерттеу мен бағ алауғ а жә рдемдесу жә не ғ ылыми-техникалық қ ұ ралдарды қ олдану, iстiң материалдарын зерттеу, сараптама тағ айындау ү шiн материалдарды дайындау кезiнде ө зiнiң iс-ә рекетiне байланысты мә н-жайларғ а аударуғ а; салыстырма зерттеулердi қ оспағ анда, осы баптың 1-1-бө лігінде кө зделген жағ дайлардан басқ а, тергеу немесе сот ә рекетiнiң шең берiнде оның барысы мен нә тижелерiн осы Кодекстiң 203-бабының сегiзiншi бө лiгiнде кө зделген тә ртiппен қ ылмыстық iске қ осылатын хаттамада не ресми қ ұ жатта кө рсету арқ ылы iстiң материалдарына объектiлердiң толық немесе iшiнара жойылуына не сыртқ ы тү рiнің немесе негiзгi қ асиеттерiнiң ө згеруiне ә кеп соқ пайтын зерттеулер жү ргiзуге; ө зi қ атысқ ан тергеу ә рекетiнiң хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы хаттамасының тиiстi бө лiгiмен танысуғ а жә не ө зiнiң қ атысуымен жү ргiзiлген ә рекеттердiң барысы мен нә тижелерiнiң кө рсетiлуiнiң толық тығ ы мен дұ рыстығ ына қ атысты хаттамағ а енгiзуге жататын мә лiмдемелер мен ескертпелер жасауғ а; қ ылмыстық процестi жү ргiзушi органның iс-ә рекетiне шағ ым жасауғ а; аудармашыдан бас тартуды, қ ауіпсіздік шараларын қ олдану туралы ө тінішті мә лімдеуге; ө зiнiң тергеу немесе сот ә рекеттерiне қ атысуына байланысты ө зiне келтiрiлген шығ ындарғ а ө тем жә не егер iс бойынша iс жү ргiзу оның қ ызметтiк мiндеттерiнiң шең берiне кiрмейтiн болса, орындалғ ан жұ мыс ү шiн сыйақ ы алуғ а қ ұ қ ығ ы бар.

3. Маман: қ ылмыстық iстi жү ргiзушi органның шақ ыртуы бойынша келуге; дә лелдемелердi жинауғ а, зерттеу мен бағ алауғ а кө мек кө рсету ү шiн арнаулы бiлiмiн, дағ дысын жә не ғ ылыми-техникалық қ ұ ралдарды пайдалана отырып тергеу iс-ә рекеттерiн жү ргiзу мен сот талқ ылауына қ атысуғ а; ө зi орындағ ан iс-ә рекеттер жө нiнде тү сiнiктеме беруге, ал осы баптың 1-1-бө лігінде кө зделген жағ дайда зерттеу жү ргізуге жә не қ орытынды беруге; ө зiне iске қ атысуына байланысты белгiлi болғ ан iстiң мә н-жайлары туралы мә лiметтердi жә не ө зге де мә лiметтердi жарияламауғ а; тергеу ә рекеттерiн жү ргiзу кезiнде жә не сот отырысы уақ ытында тә ртiп сақ тауғ а мiндеттi.

4. Ө зiнiң мiндеттерiн орындаудан дә лелдi себептерсiз бас тартқ аны немесе жалтарғ аны ү шiн маман ә кiмшiлiк жауапқ а тартылады. Кө рінеу жалғ ан қ орытынды берген жағ дайда маман заң да белгіленген қ ылмыстық жауаптылық та болады.

Қ азақ стан Республикасындағ ы сот-сараптама қ ызметi туралы 2010 жылғ ы 20 қ аң тар. Заң Қ азақ стан Республикасында сот-сараптама қ ызметiн жү зеге асыру жө ніндегі қ оғ амдық қ атынастарды реттейдi.

Сот сараптамасын тағ айындау жә не жү ргізу тә ртібі Қ азақ стан Республикасының Қ ылмыстық іс жү ргізу, Азаматтық іс жү ргізу кодекстерімен жә не Қ азақ стан Республикасының Ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы кодексімен белгіленеді.

Негiзгi ұ ғ ымдар

1) арнаулы ғ ылыми білім – сот-сараптамалық зерттеулердің ә дістемелерінде іске асырылғ ан, мазмұ ны ғ ылыми білімді қ ұ райтын арнаулы білім саласы;

2) сарапшының қ орытындысы – сот-сараптамалық зерттеудің барысы мен нә тижелерін кө рсететін, заң талаптарына сә йкес ресімделген қ ұ жат;

3) сот-сараптама қ ызметi – сот сараптамасы органдары мен сот сарапшыларының сот сараптамасын ұ йымдастыру жә не жү ргізу жө ніндегі қ ызметі;

4) сот-сараптама қ ызметімен айналысуғ а арналғ ан лицензия – Қ азақ стан Республикасы Ә ділет министрлігі немесе Қ азақ стан Республикасының денсаулық сақ тау саласындағ ы уә кілетті органы тұ лғ ағ а сот-сараптама қ ызметімен айналысуғ а беретін рұ қ саты;

5) сот-сараптамалық зерттеу ә дістемесі – сот сараптамасының белгілі бір тегінің, тү рінің нысанасына жататын мә н-жайларды анық тау ү шін сот сараптамасы объектілерін зерделеу кезінде қ олданылатын ә дістер жү йесі;

6) сот-сараптамалық зерттеу ә дісі – сот сараптамасының нысанасына жататын мә н-жайларды анық тау ү шін сот сараптамасы объектілерін зерделеу кезінде қ олданылатын қ исындық жә не (немесе) қ ұ рал-саймандық операциялар (тә сілдер, ә дістер) жү йесі;

7) сот сараптамасы – шешілуі ү шін маң ызы бар мә н-жайларды анық тау мақ сатында арнаулы ғ ылыми білім негізінде жү ргізілетін қ ылмыстық, азаматтық істердің немесе ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы істердің материалдарын зерттеу;

8) сот сараптамасының нысанасы – сот сараптамасын жү ргізу жолымен анық талатын қ ылмыстық, азаматтық істерді не ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы істерді шешу ү шін маң ызы бар мә н-жайлар;

9) сот сараптамасы объектiлерi – заттай дә лелдемелер, қ ұ жаттар, адамның денесі мен психикалық жай-кү йі, мә йіттер, жануарлар, ү лгілер, сондай-ақ сот сараптамасы жү ргізілетін іс материалдарында қ амтылғ ан сот сараптамасының нысанасына жататын мә ліметтер;

10) сот сараптамасы органдары – заң да белгiленген тә ртiппен сот-сараптама қ ызметiн жү зеге асыратын мемлекеттік органдар;

11) сот сараптамасы органының басшысы – сот сараптамасы органының сот-сараптама қ ызметіне басшылық ты жү зеге асыратын адам (сот сараптамасы органының бірінші басшысы, сот сараптамасы органы аумақ тық бө лімшесінің басшысы);

12) сот сарапшысы – осы Заң ның талаптарына сә йкес келетін, қ ылмыстық процесті жү ргізуші орган (адам), сот не ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы істі қ арауғ а уә кілеттік берілген орган (лауазымды адам) заң да белгіленген тә ртіппен сот сараптамасын жү ргізуді тапсырғ ан адам;

13) сот сарапшысы мамандығ ы – Қ азақ стан Республикасының заң намасында белгіленген сот сараптамасының белгілі бір тү рін жү ргізу саласындағ ы сот сарапшысының ғ ылыми қ ұ зыреттілігі;

14) ү лгiлер – сот-сараптамалық зерттеу жү ргізу жә не сарапшының қ орытынды беруі ү шін қ ажетті, тірі адамның, мә йіттің, жануардың, заттың, нә рсенің қ асиеттерін бейнелейтін материалдық дү ние объектілері.

1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап. Осы Заң да пайдаланылатын негiзгi ұ ғ ымдар
2-бап. Қ азақ стан Республикасының сот-сараптама қ ызметi туралы заң намасы
3-бап. Сот-сараптама қ ызметiнiң мазмұ ны
4-бап. Сот-сараптама қ ызметiнiң мiндеті
5-бап. Сот-сараптама қ ызметiнiң принциптері
6-бап. Сот-сараптама қ ызметiн жү зеге асыру кезіндегі заң дылық
7-бап. Сот-сараптама қ ызметiн жү зеге асыру кезінде адамның жә не азаматтың қ ұ қ ық тарын, бостандық тары мен заң ды мү дделерін, заң ды тұ лғ аның қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерін сақ тау
8-бап. Сот сарапшысының тә уелсiздiгi
9-бап. Сот-сараптамалық зерттеулерді жү ргізу қ ұ ралдары мен ә дiстерін пайдалануғ а жол беру
10-бап. Сот-сараптамалық зерттеулердің жан-жақ тылығ ы, толық тығ ы жә не объективтiлiгi
11-бап. Сот сарапшысының кә сiптік ә дебін сақ тау
2-тарау. СОТ-САРАПТАМА Қ ЫЗМЕТІНІҢ СУБЪЕКТІЛЕРІ
12-бап. Сот сарапшысына қ ойылатын кә сіптік жә не біліктілік талаптары
13-бап. Сот сарапшысы біліктілігін беру
14-бап. Сот сарапшысын аттестаттау
15-бап. Сот-сараптама қ ызметімен айналысуғ а арналғ ан лицензияны берудің, беруден бас тартудың тә ртібі мен шарттары
16-бап. Сот-сараптама қ ызметімен айналысуғ а арналғ ан лицензияның қ олданылуын тоқ тата тұ ру, тоқ тату жә не одан айыру
17-бап. Қ азақ стан Республикасы сот сарапшыларының мемлекеттiк тiзiлiмi
18-бап. Сот сарапшысының қ ұ қ ық тары
19-бап. Сот сарапшысының міндеттері
20-бап. Сот сараптамасы органдары
21-бап. Сот сараптамасы органы басшысының қ ұ қ ық тары
22-бап. Сот сараптамасы органы басшысының міндеттері
3-тарау. СОТ САРАПТАМАСЫН ЖҮ РГІЗУ
23-бап. Сот сараптамасын жү ргізудің негіздері
24-бап. Сот сараптамасын ұ йымдастыру жә не жү ргізу кезіндегі шектеулер
25-бап. Сот сараптамасын жү ргізу мерзiмдерi
26-бап. Сот сараптамасын жү ргізу кезінде процеске қ атысушылардың қ атысуы
27-бап. Сот сараптамасы объектілерін пайдалану ережелері
28-бап. Комиссиялық сот сараптамасын жү ргiзу
29-бап. Кешендi сараптама
30-бап. Қ осымша жә не қ айталама сот сараптамаларын жү ргізу
31-бап. Сарапшының қ орытындысы
32-бап. Сарапшының қ орытындысын берудің мү мкін еместігі туралы хабарлама
4-тарау. ТІРІ АДАМДАРҒ А СОТ САРАПТАМАСЫН ЖҮ РГІЗУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
33-бап. Сот сараптамасы жү ргізілуі мү мкін адамдар
34-бап. Тірі адамдарғ а сот сараптамасын жү ргізу орны
35-бап. Тірі адамдарғ а сот сараптамасын жү ргізу кезіндегі еріктілік жә не мә жбү рлеу
36-бап. Адамды сот сараптамасын жү ргізу ү шін медициналық ұ йымғ а орналастырудың негіздері мен тә ртібі
37-бап. Сот сараптамасын жү ргізу кезінде адамның медициналық ұ йымда болу мерзімдері
38-бап. Сот сараптамасы жү ргізілетін адамдардың қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерінің кепілдігі
39-бап. Кү зетпен ұ сталмағ ан адамдарғ а қ атысты сот сараптамасын психиатриялық стационарларда жү ргізудің шарттары
40-бап. Кү зетпен ұ сталғ ан адамдарғ а қ атысты сот сараптамасын психиатриялық стационарларда жү ргізудің шарттары
41-бап. Тiрi адамдарғ а сот сараптамасын жү ргiзу кезінде процеске қ атысушылардың қ атысуы
5-тарау. СОТ-САРАПТАМА Қ ЫЗМЕТІН Ғ ЫЛЫМИ-Ә ДІСТЕМЕЛІК, АҚ ПАРАТТЫҚ Қ АМТАМАСЫЗ ЕТУ, СОТ САРАПШЫЛАРЫН КӘ СІБИ ДАЯРЛАУ ЖӘ НЕ ОЛАРДЫҢ БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ
42-бап. Сот-сараптама қ ызметiн ғ ылыми-ә дiстемелiк жә не оқ умен қ амтамасыз ету. Сот сарапшыларын кә сіби даярлау жә не олардың біліктілігін арттыру
43-бап. Қ азақ стан Республикасының Сот-сараптамалық зерттеулер ә дiстемелерінiң мемлекеттiк тiзiлiмi
44-бап. Сот сараптамасы органдарының қ ызметiн ақ параттық қ амтамасыз ету
6-тарау. СОТ САРАПТАМАСЫ ОРГАНДАРЫНДА СОТ-САРАПТАМА Қ ЫЗМЕТІН Қ АРЖЫЛЫҚ ЖӘ НЕ МАТЕРИАЛДЫҚ -ТЕХНИКАЛЫҚ Қ АМТАМАСЫЗ ЕТУ
45-бап. Сот-сараптама қ ызметiн қ аржыландыру
46-бап. Сот сараптамасын жү ргiзудi материалдық -техникалық қ амтамасыз етудiң стандарттары мен талаптары
7-тарау. СОТ-САРАПТАМА Қ ЫЗМЕТІ САЛАСЫНДАҒ Ы ХАЛЫҚ АРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚ ТАСТЫҚ
47-бап. Сот-сараптама қ ызметі саласындағ ы халық аралық ынтымақ тастық
48-бап. Шет мемлекеттің қ ұ зыретті органының тапсыруы бойынша сот сараптамасын жү ргiзу
49-бап. Шет мемлекеттiң сот сарапшыларын тарта отырып, сот сараптамасын жү ргiзу
8-тарау. Қ ОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР