Нұрсұлтан Назарбаев

Мен бақ ытты жанмын! Себебі тә уелсіз елдің ерке ө ренімін. Бү гінде ө зім таң дағ ан мамандық бойынша еліміздің ү здік жоғ арғ ы оқ у орындарының бірінде білім алып жатырмын. Оқ у орнымыздың жайлы, білімі сапалы, ең бастысы оқ ып, ғ ылыммен айналысуғ а қ ажет мү мкіндіктің бә рі бар. Мамандығ ым электроэнергетикамен байланысты болғ андық тан зертханаларда білімімізді пысық тауғ а барлық жағ дай жасалғ ан. Зертханалар озық технологиямен жабдық талғ ан.

Сабақ тан тыс уақ ытта ғ ылыммен айналысамын, тү рлі тә жірибелер жасаймын. Болашақ та еліміздің энергетика саласын дамыту жолында қ ызмет етуді алдыма мақ сат етіп қ ойып отырмын. Одан да басқ а ойымда жү рген армандарым бар. Мен осы армандарымның нақ ты мақ саттарғ а айналып, жү зеге асатынын білемін. Себебі асқ ақ армандардың орындалмауы мү мкін емес. Ол ү шін аянбай адал ең бек ету қ ажет.

Тә уелсіздік – ата-бабамыздың сан ғ асырлар бойы аң сағ ан ұ лы арманы еді. Бү гін, міне, сол арман нақ ты ө мірге айналып, еліміз егемендікке қ ол жеткізді. Дегенмен, бұ л арманғ а жету ү шін халқ ымыз тар жол, тайғ ақ кешуден ө тті, һ ас батырларымыздың қ аны мен ә йел-аналарымыздың кө з жасы кө лдей тө гілді. Тоталитарлық тә ртіп жү зеге асырғ ан халық қ а жат саясат аса зор, қ асіретті зардаптар ә келді: жаппай отаршылдық тың салдарынан қ азақ халқ ының жартысына жуығ ы қ ырылды; ө зінің атамекенінен басқ а елдерге ауа кө шті, тіл мен діл, дін мен ұ лттық сезім, таным жойыла бастады; қ азақ халқ ы ө з жерінде ұ лттық азшылық қ а айналды. Қ азақ стан - қ азақ халқ ының ата-баба мекені, ежелгі қ онысы. Бұ л жерде ата-бабамыз туды, тұ рды, ө мір сү рді, оның топырағ ында ата-бабамыздың кіндігі кесілген кең жазира жері. Бұ л жерді мекен еткен кө шпелілер мен отырық шылардың бір-бірімен шендескен ә лемі ғ асырлар қ ойнауында талай-талай ұ лыстар мен ұ лағ аттарды дү ниеге ә келіп, мә дениеті мен діні жаң ғ ыра тү леп, ә йгілі кү ре жолдардың ү стінде саудасы қ ызып, Шығ ыс пен Батыс арасы тұ тастанып жататын болғ ан. Біздің еліміздің жерінен Жерорта тең ізінен Қ ытайғ а дейін Еуразияны кө ктей ө тіп жатқ ан «Ұ лы Жібек жолының» керуендері тоғ ысқ ан кіндік Азияны басып ө тетін Қ азақ стандық телімі болғ ан. Еліміздің осындай байлығ ына қ ызық қ ан ө зге елдер қ азақ жеріне кө з тігіп, жаулап алу ә рекеттерін жасады. Бізді бұ л кү нге дейін жеткізген ұ мытылмас оқ иғ алар – ел қ орғ ау соғ ыстары, ұ лт - азаттық кө терілістері, қ андай ауыртпалық ты да кө тере білген, жасымайтын асқ ақ жігерлі рухы, қ айтпайтын табандылығ ы – ө шпес ө неге, ө лмес мұ ра болып қ алды. Бұ л еркіндік сү йгіш, патриоттық дә стү р 16-желтоқ сан оқ иғ аларына дейін жалғ асты. Осылайша бұ л тә уелсіздік кү нінің оң айлық пен келмегенін білеміз. Елбасымыз ө ткен дә уірдегі қ аһ армандық оқ иғ алардың тізбегін Махамбет Ө темісұ лының 200 жылдығ ына арнағ ан сө зінде: «Ұ лы далада бірінен соң бірі толас таппай жү ріп жатқ ан 200-ге тарта кө терілістер эстафетасы, біздің бү гінгі тә уелсіздігіміздің бастау кө здері» деп бағ алағ ан болатын. Елдің біртұ тастығ ы мен тыныштығ ын сақ тауғ а бар ө мірін сарп еткен хан-сұ лтандары мен батырларын тарихқ а ө лшеусіз ү лес қ осқ ан ірі тұ лғ алар ретінде ардақ тап, олардың ө лмес рухын ұ лт мақ танышы ретінде кү ні бү гінге дейін жеткізді.

1991-жылы қ азақ елі егемендікке қ ол жеткізіп, ө з алдына тә уелсіз мемлекет атанды. Шын бағ асын иеленбеген желтоқ сан кө терілісін жай оқ иғ а деу қ иянат екенін дауыстап айтуғ а мұ ршамыз келеді.

Мұ стафа Ататү рік айтқ андай, «шынжырларды балқ ытып, тә жбен тақ ты кү йрететін кү шті нұ р - ұ лттық егемендігімізге қ олымыз жетті».

Ө сер елдің қ ай сә тте де бірлік болмақ қ алауы,

Лаула, лаула желтоқ санның мұ зғ а жақ қ ан алауы.

Ө здерің дей ө р намысты жас ө ркені бар елдің

Ешқ ашанда ең кеюге тиісті емес жалауы!

– деп ақ ын жырлағ андай, желтоқ санның мұ зғ а жақ қ ан алауы, 1991- жылы 16-желтоқ санда тә уелсіздік таң ын тудырды. Бұ л кү нді тарихи бір сә т десек те болады. Ә рине, қ арапайым ұ ғ ымда. Ал, мұ ны дү ниенің жаратылысымен тарих дө ң гелегінің заманалар белесіндегі қ асиетімен даралап айтсақ, Қ азақ стан тарихында бұ л дата ешқ ашанда ұ мытылмайтын, бақ ытты бағ а сымен халқ ымыздың есінде мә ң гілік сақ талып қ алары анық.

Біз елімізбен бірге ө сіп, бірге жетілдік. Біздің ө мірімізде болғ ан елеулі оқ иғ алар еліміздің гү лдену жолымен ұ штасып жатыр. Мен дү ниеге келген жылы ұ лттық валютамыз тең ге дү ниеге келді. Мектепті де жаң а астанамыз Астана қ аласында аяқ тадым. Елордамызда ө ткен барлық ә лемдік маң ызы бар шаралардың куә сі болдым. ЕҚ ЫҰ саммитінде еліміздің ә лем алдындағ ы саяси беделінің қ андай дең гейде екені кө рініп, тө рткү л дү ние қ азақ елінің қ уатын, абыройын тағ ы бір мә рте мойындағ ан еді. Рухымызды асқ ақ татқ ан тағ ы бір жақ сылық қ ысқ ы Азия ойындарындағ ы еліміздің жең ісі болды. Дү ние жү зі алдында Қ азақ стан ө зінің кү шті, ұ лы ел екенін дә лелдеді. Мен ө з елімді мақ тан тұ тамын жә не еліміздің тә уелсіздігін сақ тап қ алу жолында аянбай тер тө гемін. Ө з болашағ ымыздың ө з қ олымызда екені, келешек ұ рпақ тың ө мірі, осы ұ лы мұ ра бізге қ алғ ан аманат екені айдан анық. Сондық тан, мен ө з замандастарымды болашақ ты бірге қ ұ руғ а, егемен Қ азақ станды ө з қ иялымыздағ ы алпауыт елге айналдыруғ а шақ ырамын.

XX ғ асырдың сү ргінін бастан кешіп, жаң а мың жылдық тың табалдырығ ын жаң ғ ырғ ан қ алпында аттағ ан Қ азақ стан ө зінің барша тө лтума болмысын, жарқ ын да бай мә дениетін, ғ асырлар қ ойнауында қ алыптасқ ан салт-дә стү рін, қ ызық та қ илы-қ илы тарихын ә лем халық тарының алдына жайып салып, қ ұ лдығ ы мен зорлығ ы жоқ жаң а ө мірді жаң ғ ырту ү шін, ең бек пен мә дениетті жарастыру ү шін, сұ лулық пен парасаттың салтанат қ ұ руы ү шін, жаппай келісімі жарасқ ан прогрессивті адамзатпен бір сапта болу ү шін жаң аша ө мірге қ адам басты.

Байтақ ел, кү н сә улетті Қ азақ стан бү гінде дамудың даң ғ ыл жолына тү сті. Ө лшеусіз табиғ ат байлығ ымен ғ ана емес, ең алдымен сан тү рлі ұ лттардан қ ұ ралғ ан халқ ының ауызбірлігімен аты шық ты. Бү гінгі Қ азақ стан - ө зі орналасқ ан аймақ тың ғ ана емес, бү кілә лемдік проблемаларды талқ ылауда жә не шешуде ық палды рө л атқ аратын ел. Қ азақ стан Президенті Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаевтың пікіріне ә лем саясаткерлері ық ылас қ оятын болды.

Егемендік алғ ан жылдар ішінде ө зіне тә н барлық институттары бар, ә лемдік қ ауымдастық тың ық палды мү шесі болып табылатын мемлекет қ ұ рылды, оның қ ауіпсіздігі мен тә уелсіздігі қ амтамассыз етілді. Конституциялық жолмен мемлекеттік жә не саяси билік қ ұ рылымдарын жаң арту негізінде елдің демократиялық жолмен дамуының берік іргетасы қ аланды. Елдің ішкі экономикалық жү йесі тү бірімен ө згеріп, дамығ ан ө ркениетті елдердің ешқ айсысынан кем тү спейтін нарық тық қ атынастар мен институттар қ ұ рылды. Соның негізінде Қ азақ стан дү ниежү зілік экономикада ө з орны бар елге айналды.

Жиырма жыл ішінде қ азақ халқ ының ұ лттық санасы жаң ғ ырып, ө зін - ө зі тану, ө зінің бай ежелден қ алыптасқ ан тарихы мен ұ лттық дә стү рлерін қ ұ рметтеу, ұ лы тұ лғ аларын бү кіл дү ниеге таныту, бай рухани қ азынасын ә лемдік ө ркениетпен ұ ластыру бағ ытында қ ыруар шаруалар атқ арылды.

Ең бастысы, қ азақ халқ ымен бірге ә р тү рлі этностардың да отаны болып табылатын біздің еліміз бү кіл ә лемге қ оғ амдағ ы татулық пен ынтымақ тастық ты сақ таудың, ә р тү рлі ұ лттық мә дениеттер мен діндердің ү йлесімді дамуына қ амқ орлық жасаудың жарқ ын ү лгісін кө рсетіп берді.

Бү гінде Қ азақ станның негізгі ұ лтын қ азақ халқ ы қ ұ райды. Одан кейін славян халық тарының ө кілдері орыс жә не украин халық тары. Сонымен қ атар ең елеулі этносты қ ұ райтындар ө збек. немістер жә не татар халық тары. Осы біздің елдегі халық тар басын біріктіріп, олардың ұ лттық тегіне қ арамастан, тең дігін бекітетін қ ұ жат бар. Ол еліміздің Ата Заң ы, Конституциямыз.

Қ аншама рет туы тігіліп, қ аншама рет туы қ айта қ исайғ ан, қ аншама мемлекеттің қ ұ рамында болып, қ аншама рет мемлекетсіз қ алғ ан ә рі кө не, ә рі жас қ азақ халқ ы қ айтадан ә лемдік дү бірге қ осылып, ә лем елдерімен иық тіресуде.

Қ азақ стан сө зі – қ андай кезде де, қ андай қ иындық пен қ уанышта да, тіпті отаршылдық тың тар қ апасында тұ ншығ ып жатқ анда да, ел басына кү н туғ ан аласапыран шақ тарда да, жә не бү гінгідей тә уелсіздіктің бейбіт те шуақ ты кү ндерінде де - ә рқ ашан да бә рінен де биік тұ рады.

Еліміз қ алай болғ анда да сан ғ асырлық қ иын-қ ыстау жолдан, тар жол тайғ ақ кешуден ө тіп, тә уелсіз елдер қ ауымдастығ ына қ осылды. Отанымыз Қ азақ станымыз туралы айтарымыз да мақ танарымыз да кө п-ақ! Ендігі жең іс те ерлік те біздің қ олда. Дербес болуғ а бағ ыт алғ ан егемен еліміз – Қ азақ станды кө ркейтетін, шаң ырағ ын биіктетіп байытатын, абыройын асырып, ө з бақ ытының иесі болуына қ ол жеткізіп отыратын, білім мен білік жолын таң дағ ан кейінгі ұ рпақ тар, яғ ни, біз жұ мыла ең бек етуіміз қ ажет. XXI ғ асырда қ азақ тың қ асіреті аз болғ ай, қ уанышы кө п болғ ай! Таяудағ ы жү з жылдық, ә рідегі мың жылдық тарда қ азақ тың арманы мен мү ддесін, елдігі баянды болғ ай!

Ойымды тү йіндей келе, туғ ан елім, байтақ Қ азақ станның ертең ін мына бір ө лең шумақ тарымен жеткізгім келеді:

Жазғ ы жайлау жайқ алып тұ р гү лдері

Кө к аспанда жымың дап кү н кү леді.

Армандағ ан ата-баба тілегі

2030 қ ұ т-береке жылы еді.

Елім бү гін бар ә лемнің тірегі

Дү рсілдеген дү ниенің жү регі.

Америка, Жапон, Қ ытай сияқ ты

Кү шті, алып державаның бірі еді.

Біз жетеміз мынау асқ ақ арманғ а

Қ айрат, жігер, шабытымыз болғ анда.

Ө шірмейді қ азақ деген атың ды

Біздей жалын ұ рпақ тарың тұ рғ анда.

Биік ұ стап егемендік алауын,

Орындаймыз халқ ымыздың қ алауын.

Тыныш ұ йық та бабаларым киелі

Ө шірмейміз тә уелсіздік алауын.