Дәріс №5.«Анналдардың» екінші буыны. Ф. Бродель.

1. Соғ ыстан кейінгі кезең дегі Франция тарихнамасындағ ы «Анналдар» мектебінің «Салтанатты шеруі».

2. Ғ ылыми-зерттеу орталық тары тармақ тарының пайда болуы.

3. Зерттеу мә селелерінің ары қ арай кең еюі.

Соғ ысаралық кезең де Француз тарихнамасының ортақ тақ ырыбы Ұ ла Француз тө ң керісі болып қ алды.

Француз тарихшылары ерікті жә не еріксіз 1789 жылғ ы тө ң керіспен, Ресейдегі қ азан тө ң керісін ө зара талдауғ а кө ң іл бө лді. Консервативті тарихшы П.Гаксотт 1928 жылы «Француз тө ң керісі» деген кітабын басып шығ арды, онда, якобиншілдер мен большевиктерді ү йлестіріп, тө ң керістік кү штеу мен анархияны талқ ылап, коммунистік террор дың ізі артында қ алады. 1947 жылы П. Гаксоттың кітабы 180 басылымда шығ арылады.

Дә стү рлі республикалық бағ ыттағ ы тарихшылар А.Олар басқ арғ ан Француз тө ң керісін, Қ азан тө ң керісі мен толық ү йлестіруден қ орғ ап, Франция тө ң керісі террор қ олданғ анымен, Францияда ол жариялылық пен заң ды сипат алды деген.Олар қ айтыс болғ ан соң, ол қ ұ рғ ан «Француз тө ң керісі тарихын зерттейтін қ оғ ам» тарихи тө ң керістердізерттейтін басты орталық бола жағ дайын жоғ алтады жә не 1935 жылы ө мір сү руін тоқ татты.Ұ лы Француз тө ң керісі тым солшыл бағ ыттқ а кө шті де, қ ызметінде радикальды республикализмді кең естік бағ дарғ а біріктірді.Оның кө семі Альбер Матьез (1874-1932) болды. 1920-жылдың басында ол коммунистік партия мү шесі болды да, кең естік тарихшылармен ынтымақ тасып, КСРО Ғ ылым Академиясы корреспондент мү шесіне сайланды, содан кейін 1930-1931жылдары КСРО дағ ы саяси қ уғ ыннан кейін ынтымақ тастық қ аиынасы ү зілдіМатьезаны якобиншілдер мен большевиктер арасындағ ы талдаулар қ орқ ыта алмады.Матьезаның негізгі ғ ылымғ а қ осқ ан жұ мысы Ұ лы Француз тө ікерісі тарихын ә леуметтік тарихпен байланыстыра зерттеуі болды. Матьезаның басты ең бегі «Франция тө ң керісі» (1922-1927) 3 том, жә не монографиясы, «Борьба с дороговизной и социальное движение в эпоху террора» (1927) жылы қ арапайым қ алалық тар жағ дайы алғ аш рет нақ ты, 1792-1794 жылдары тө ң керіс кезең інің сынынында халық, экономикалық либерализмге қ арсы шығ ып, осындай тө тенше жағ дайларда, аграрлы шараларды тең естіріп, сауданы реттеуді, Матьез кө рсеткендей болуын талап еткен.Алғ ашқ а баспаны Матьез «террористерге» деп атағ ан жә не тек 1926 жылы ол Сорбонда дә ріс оқ ыды, ал 1932 жылы университетте семинар уақ ытында миына қ ан қ ұ йылып сол жерде қ айтыс болады.Ұ лы француз тө ң керісін зерттеудің жетекшіліе рө лі Жоржу Лефеврге (1874-1959) ө теді.Ол 50 жыл орта мектепте тарихты оқ ытып, содан кейін университетке оқ ытушы болады.1932 жылы ол Матьездің орнын ауыстырып, «Робаспьерлік зерттеу қ оғ амы» жә не «Француз тө ң керісі тарихының анналдары» журналының редакторы, ал 1937 жылы Сорбонда Француз тө ң керісі тарихы кафедрасын басқ арады.Левефер маркисизмнің ық палын басынан ө ткерді, социологтар Э.Дюркгеймді, орыс тарихшысы И.В.Лучицкий Франция тарихы туралы ең бектерін жоғ ары бағ алады, Ф.Симиан жә не Э.Лабрусстың есептік ә дістерін пайдалануды жақ тады.Ж.Лефевр Француз тө ң керісі тарихын зерттеп, оқ ытуды, азаматтық зор мә ні бар, тең діктің жә не демократиялық қ ұ ндылық тығ ын кө рсетті.Оның тө ң керіс туралы тү сінігі якобиншілдік болғ анымен, Робеспьер идеялизмінсіз еді.Лефевр француз тармхшыларының ішінен алғ ашқ ылардың бірі болып, тө ң керістегі шаруалардың рө лін жә не келешектегі шаруалардың тарихи тағ дырына тө ң керіс қ алай ық пал еткенін терең інен зерттеді.Бұ л мә селелерді ол «Француз тө ң керісі кезіндегі Нор департаменті шаруалары деген ең бегінде (1925) «Ұ лы ү рей», (1932), «Террор дә уіріндегі аграрлы мә селе» (1932) жылдары қ арастырғ ан.Лефевр, тө ң керіс уақ ытында шаруалар буржуазияны қ олдаушы ғ ана емес, жеке еркі мен жеке саналы мақ сатпен ө збетімен қ оғ амдық топ болып қ атысқ ан деп кө рсетеді.Лефевр, Ұ лы Француз тө ң керісі тө ң ірегінде, ерекше автономиялы шаруалар тө ң керісіболып, капиталистік тенденцияғ а қ арсы шық қ ан деп тү йеді.Олардың тө ң керістегі мақ саты: шаруалар қ ожалығ ын нығ айтып, сақ тап, ө мір ү лгісін, ә леуметтік жә не рухани ауылдық ә лемді қ орғ ау болды деген. Шаруалар буржуазиялық тө ң керісте сеньорлық қ ұ рылысты жоюғ а мә жбү р етті, бірақ олар буржуазиялық жер меншіктенуге қ арсы протест қ ойып, қ ауымдық институтты сақ тауды жә не ірі жериелерін шектеуді талап етті.Францияда тө ң керіс феодальдық тә ртіпті талқ андады, бірақ та ұ сақ шаруалардың аграрлы қ ұ рылымы бекіді.Нә тижесінде француз ауыл шаруашылығ ында: капиталистік даму эволюциясы ө те баяу жү рді жә не ұ зақ уақ ытқ а созылып, аяқ талмады.Лефеврдің «Ұ лы ү рей «(1932), ә леуметтік психология мен ділдік тарих бойынша жаң ашылдық ең бегі бар.Ол осы ең бегінде 1789 жылы шілде айының екінші жартысын қ амтығ ан, жаппай толқ улар мен ылаң тудырып, ө зіне қ аратқ ан, жалғ ан естілген қ арақ шы бандиттер туралы бү кіл Франция территориясына таралғ ан алаң датушылық ты қ арастырғ ан. Лефевр1934 жылы «Революционные толпы» яғ ни «Тө ң керістік тобыр» деген мақ аласын жариялады.Оғ ан дейін Француз тарихнамасында бұ л мә селені ойластырғ ан И.Тэн жә не Г. Лебон, болғ ан онда тө ң керістік тобыр психологиясын екі инстинкте.. тағ ырық тобырғ а қ айтып оралу, ө йткені кө пшілік адамдар наразылық жағ дайда деген жә не жаппай жергілігті санада, кө зсіз кө семдерге бағ ыну бар.Лефевр осы қ ұ былысты терең інен зерттеуге ұ мтылды.Соғ ысаралық кезең де ө з қ ызметін «Тө ң керіс тарихы қ оғ амы 1848 жылы 19 ғ асырда» жалғ астырды.Оларғ а жалғ асқ ан тарихшылар 1830, 1848 жә не 1870 жылдары, 19 ғ асырдағ ы тө ң керіс тарихын, Франциядағ ы экономикалық жә не ә леуметтік қ атынастар туралы бірқ атар ең бектер жариялады.Бірақ та 19 ғ асырда тө ң керіс тарихына қ ызығ ушылық қ оғ амда сө не бастады.

Ұ с ы н ы л а т ы н ә д е б и е т т е р: