Ртүрлі факторлардың биологиялық тазарту үдерісінің тиімділігіне әсері

Биологиялық тазарту ү дерістерінің тиімділігі осылардың біреулері биологиялық жү йенің шегінде кең диапазондарда ө згеруге жә не реттеуге беріліп отыратын, ал басқ аларын, мысалы, тазартуғ а келіп тү сіп жатқ ан тө гінділердің қ ұ рамы секілділерді реттеу іс жү зінде болмайтын бірқ атар факторларғ а байланысты болып келеді. Жү йенің ө ткізу қ абілетін жэне судың тазартылу дә режесін анық тайтын негізгі факторлардың ә сері тө меніректе қ арастырылғ ан.

Температура. Тазарту қ ондырғ ыларында ө рбитін аэробты ү дерістер ү шін оптималды деп 20-3 0°С саналады, бұ л ретте биоценоз ө зге тең жағ дайлар кезінде ең ә р алуан жә не жақ сы дамығ ан микроорганизмдермен кө рсетілген. Дә л сол кезде ә ртү рлі топтардың бактерияларының температуралық оптимумы кең шамаларда ө згеріп отырады: психрофилдер ү шін 10-15°С, мезофилдер ү шін 25-37°С, термофилдер ү шін 50-60°С. Микроорганизмдер оптималды темпе ратуралар кезінде жақ сы дамиды жә не температуралар айтарлық тай диапазондарда ауытқ ығ ан кезде тіршілікке қ абілеттілігін сақ тап қ алады.

Биогенді элементтер. Жасушалы заттың синтезінің қ алыпты ү дерісі ү шін, демек, ортада суды тазартудың тиімді ү дерісі ү шін барлық негізгі қ орек элементтерінің - органикалық кө міртегінің (ОБТ), азоттың, фосфордың жеткілікті концентрациясы болуы керек.

Жасуша қ ұ рамының негізгі элементтерінен (С, И, О, Н) ө зге, оны қ ұ ру ү шін шамалы мө лшерде басқ а қ ұ рамдас бө ліктер де қ ажет.

Оттегі режимі. Аэробты биологиялық жү йелерде ауа (сонымен қ атар таза оттегін немесе оттегімен байытылғ ан ауаны) беру қ оспада 2 мг/л кем емес еріген оттегінің ү немі болып отыруын қ амтамасыз етуге тиіс. Аэрация жү йесінің ө зі оттегінің тө менірек (1 мг/л дейін) дең гейі кезінде жұ мыс істей алады, бү л кө птеген зерттеулермен дә лелденген. Бұ л кезде органикалық заттарды іске асыру жылдамдығ ының жә не нитрификация ү дерістерінің жалдамдығ ының тө мендеуі байқ алмайды. Алайда, екінші реттік тұ ндырғ ыштарда лайды судан бө лу кезінде 1-ден 2 мг/л дейін еріген оттегі жоғ алтылатындық тан, лайдың анаэробты жағ дайларда ұ зақ болуын болдырмау ү шін, еріген оттегінің минималды дең гейі 2 мг/л болып белгіленген.

Аэрация жү йесі сонымен қ атар лайды ү немі асылып тұ рғ ан кү йде ұ стап тұ руды қ амтамасыз етеді.

Уландыратын заттар. Биологиялық ү дерістерге уландыратын ә серге органикалық заттар да, неорганикалық заттар да ие болуы мү мкін.

Уландыратын эсер, егер микроорганизмдердің ө суі мен дамуы тежеліп жатса, микробостатикалық та, ө лтіретін (микробоцидті) де болуы мү мкін. Заттардың кө пшілігі олардың тазартылатын қ оспадағ ы концентрациясына байланысты қ андай да бір ә серді кө рсетеді.

Жасушаның қ ажетті органогендері болып табылатын кейбір элементтердің де жоғ ары концентрациялар кезінде уландыратын бола бастайтындығ ын атай кеткеніміз жө н. Осығ ан байланысты негізгі міндеттердің бірі - жекелеген химиялық заттар ү шін шекті-жол берілетін концентрация шамаларын анық тау, сондай-ақ тазартылатын тө гінді суда бір мезгілде кездесетін заттар қ оспасының ық тимал ә серін анық тау болып табылады.

Ө ндірістік тогінді сулардың жиі кездесіп отыратын ластағ ыштарының бірі бензол жә не оның туындылары болып табылады. Бензол организмдер поауляцияларының бейімделуінің тиісті дә режесінен кейін биологиялық жолмен ыдырайды. Бензолдың туындыларының бензолдан жең ілірек тотығ атындығ ы байқ алғ ан.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1.Ластанғ ан ө ндірістік тө гінді суларда ә ртү рлі қ оспалар

2.Су тұ тыну нормасы

3.Су бұ ру режимі.

4.Биогенді элементтер

5.Оттегі режимі

6.Уландыратын заттар

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер:

1.Джусупова Д.Б Экологиялық биотехнология. – Алматы 2013

2. Джусупова Д. Б. Технологии очистки природных и производственных сточных вод.- Алматы, КазНПУ им.Абая, 2006.

3.Аубакиров Х.Ә. Биотехнология. – Алматы, 2011

4. Г.Ж.Уалиханова. Ө сімдік биотехнологиясы. Оқ у қ ұ ралы. Алматы: 2009

5. Д.Ә білов. Ө сімдіктердің тү рі мен кө ктеуі. Оқ у қ ұ ралы. Алматы: 2000