Тақырыбы: Автоматика және телемеханика құрылғыларына ағымдағы жөндеу мен техникалық қызмет көрсету

Қ оректендіру жә не электрицифирлеген темір жолдарды бө лектеу бекеттері, тартым қ осалқ ы станциялары жабдық тарын жө ндеу жә не техникалық қ ызмет кө рсету бойынша нұ сқ аулық қ а сә йкес телемеханика қ ұ рылғ ыларында тө мендегі мерзімді жұ мыс қ арастырылады:

- профилактикалық бақ ылау (кү нделікті бақ ылау жә не 3 айда 1 рет маусымдық қ арау)

- жылына 1 рет қ арау арқ ылы профилактикалық қ алпына келтіру;

- 3 жылда 1 рет қ арау арқ ылы профилактикалық қ алпына келтіру;

Жергілікті шарттарғ а (белсенді ластану, жоғ арғ ы ылғ алдылық, дірілдеу ық палы, ескірген қ ұ рылғ ы т.б) байланысты электрмен жабдық тау станция бастығ ының бұ йрығ ымен бекітілген қ осымша тексеру мен жө ндеу жұ мыстары жү ргізіледі.

Телемеханика қ ұ рылғ ыларына қ ызмет кө рсету тә сілдері (орталық тандырылғ ан, орталық тандырылмағ ан жә не тб) жергілікті шарттар жә не телемеханикаландырылғ ан учаскенің ұ зақ тығ ымен анық талады. Телемеханика қ ұ рылғ ыларына тексеру-жө ндеу учаскесінің штатына кіретін телебасқ ару тобы жұ мысшылары қ ызмет кө рсетеді,

Диспетчерлік пункте техникалық қ ызмет кө рсету жә не жө ндеу жұ мыстарын (екі адамды қ ажет ететін жұ мыстардан басқ аны) кезекші электромеханик орындайды.

Маусымдық байқ ау 3 айда 1 рет аппаратура ақ ауының алдын алу жә не анық тау мақ сатында жү ргізіледі. Байқ ау барысында ажыратып-қ осқ ыштарғ а, қ ұ рылғ ылардың кө рсеткіштеріне, табло, сигналды шамдарғ а назар аударылады. Маусымдық байқ ау кезінде келесі жұ мыстар мақ сатты тү рде орындалады:

- тағ ан бетін, блок, қ ұ растыру талшық тары қ абырғ асын, шық па жә не ағ ытпа панельдерін шаң - тозаң нан тазалау;

- трансформатор орамалары жә не қ оректендіру блогы дросселі, электролит конденсатор, резистордың қ ызып кетуін бақ ылау;

- аппаратура тораптарын- рама мен қ аң қ ағ а блоктарды қ атыру блоттарын тарту, трансфоматор жә не дроссельдің қ атаюын тексеру;

- қ оректендіру блогы жұ мысы кезінде шуылды тө мендеті бойынша шара қ олдану;

- реленің жұ мысшы тетік, бастарма, тумблердерін байқ ау жә не қ арайып немесе жанып кетсе тазалау.

Маусымдық байқ ау кө лемін телемеханика қ ұ рылғ ысы ерекшеліктеріне қ арай кең ейтуге болады.

Кү нделікті телемеханика бригадасы диспетчерлік, бақ ылау пунктеріндегі аппаратураның жұ мысына бақ ылау жү ргізеді. Байқ алғ ан кемшіліктер жойылады, ә рбір КП бір-бірден екіпозициялы команда таратады жә не оның орындалуын бақ ылайды. Байқ ау кезінде қ орендіру блогы кернеуін жә не байланыс желісі жағ дайын дыбыстық кү шейткіш кө мегімен бақ ылайды.

Жеке тексеру арқ ылы профилактикалық қ алпына келтіру аппаратураның техникалық жағ дайын жә не ақ ауларды жою ү шін жылына 1 рет ө ткізіледі. Бұ л жұ мыс ү ш этапқ а бө лінеді.

Бірінші этапта токсыз аппаратураны қ арау жә не торап жағ дайын тексеру болып табылады.

Сыртқ а байқ ау телемеханика тағ аныннан кернеу тү сірілгеннен кейін, қ оректендіру блогы сө ндірілген жә не негізгі мен резерв қ оректерден сақ тандырғ ыштар алынғ ан соң жү ргізіледі.

Ішкі байқ ау тағ ан жә не панель блоктары алынғ ан соң жү ргізіледі. Келістіру блогының қ ұ растыру сымдарының жағ дайы, экрандау байланыс сымдарының жермен дұ рыс қ осылуы тексеріледі. Барлық блоктарда ағ ытпа қ осылулардың тү йіспе аяқ тарын қ арайды жә не оларды шаң нан, тат басу қ алдық тарынан тазартып спирт мақ талармен сү ртеді.

Сонынан блоктардан модуль алынады, жазба қ ұ растырушының тү йіспе қ осылыстардың бекемділігі модульдің ішкі жағ ынан сымды пинцеттің кө мегімен тартып кө ре отырып тексеріледі. Элементтердің сыртқ ы жағ дайына басты назар аударылады: жартылай ө ткізгіш элементтердің сырларының кетуі, резистордың қ араюы тб тексеріледі. Бұ ндай ақ аулары бар элементтер алмастырылады. Ақ ау анық талғ ан модульдар резервпен алмастырылады, ал бұ зылғ андарын телемеханика зертханаларында жө ндейді.

Қ оректендіру блогы жұ мысын бақ ылау шаң -тозаң ды тазалау, блоктың механикалық жағ дайын тексеру, блоттарын тарту, трансформатор, дроссель, конденсатор, тү зеткіш кө пір платаларын бекіту жұ мыстары жү ргізілген соң орындалады. Басты назар жану, қ араю жә не трансформатор шық паларының оқ шаулануындағ ы ақ ауғ а аударылады. Арнайы қ ұ ралдармен электролит конденсатор сү згілерін тексереді.

Жекелеген профилактикалық қ алпына келтіру ккінші этапы техникалық сипаттамалар мен ток ү стінде электрлік параметрлерін бақ ылау болып табылады. Екінші этапта келесі жұ мыстар атқ арылады:

- импульс пен кідіріс ұ зақ тығ ы тең болмағ анда жә не такт сериясында бұ рмалау болмағ анда тексеруді қ осатын байланыс арнасы жұ мысын бақ ылау, тасымалдаушы шық пасындағ ы телесигнализация такт сериясына жә не оның шық па кернеуі қ исығ ының синусоидалды формасын бақ ылау, импульс жә не кідіріс таратуда жиілікті-модульді сигналдардың амплитудалық мә нінің тең дігін бақ ылау;

- телемеханика жартылай комплекті блогы мен тораптарының жұ мысын бағ алау профилактикалық қ алпына келтірудің негізгі жұ мыстарының бірі болып табылады жә не бірқ атар тексерулер мен бақ ылау жү ргізуді талап етеді.

- Резервтік қ оректің қ осатын автоматты қ ұ рылғ ыларының ә рекетін тексеру жә не негізгі қ орек уақ ытша сө ндірілген кезде аппаратура жұ мысын бақ ылау.

Қ алпына келтірудің ү шінші этапы ТУ жә не ТС қ ұ рылғ ыларынң ә рекетін тексеріп кө руге жатады. Оны тек қ алыпты жұ мыс режимінде жү зеге асырады, екі позициялы командаларды ә рбір нысанағ а тарата отырып, телесигнализацияны тексереді.

Ү шінші этап аяқ талысымен тағ андарды немесе панельдерді жабады жә не пломбылап, жедел журналғ а жә не тө лқ ұ жаттық картағ а сә йкес жазбалар тү сіреді.

Толық тексеру арқ ылы профилактикалық қ алпына келтіру телемеханика жә не автоматика аппаратураларын тексеру 3 жылда бір рет жү ргізіледі. Бұ л кезде профилактикалық қ алпына келтіруге бағ ытталғ ан барлық жұ мыстар орындалады.

Бірінші этапта аппаратураның сыртқ ы жә не ішкі байқ ауына бірқ атар операциялар қ осылады, соның маң ыздысы болып саналады:

- барлық бекітпелер, соның ішінде қ осылыстар мен дә некерлеулерді тексеру, шкафтар мен тағ андарды тығ ыздау;

- ажыратып-қ осқ ыштар, тумблерлер, бастырма мен сақ тандырғ ыш арматураларын бақ ылау;

- қ орғ аныс жермен қ осылулардың барлылығ ын тексеру.

Екінші этап бірқ атар жұ мыстармен толық тырылады. Тағ ан, панель жә не блок тізбегі оқ шаулануын сынау 500 В мегаомметрмен ө ткізеді. Оқ шауланудың кедергісі барлық жағ дайлар ү шін 0, 6 МОм кем болмауы қ ажет.

Жермен байланыс тізбегінің жоқ тығ ын бақ ылау вольтметр жә не осциллографтың кө мегімен орындалады. 220 В айнымалы жә не 110 В тұ рақ ты ток кернеуі (U _к, U _б, U _см)тізбегінің аппаратураның жермен жалғ асқ ан бө ліктерімен байланысы жоқ тығ ы тексеріледі. Тұ рақ ты ток қ оректендіру блогы тізбегінің жермен жалғ асқ ан қ ұ рылымдық элементтермен байланысы жоқ тығ ына кө з жеткізу керек.

Жартылай ө ткізгіш қ ұ ралдарын жә не біріктірілген сызбаларды профилактикалық сынау жә не параметрлерін ө лшеу арнайы стендіде жасалады, оның негізгісі телемеханика аппаратурасын тексеру стенді болып табылады. Жартылай ө ткізгіш қ ұ ралдардың жә не сызбалардың параметрлерді ө лшеу жұ мыс жағ дайын талдауғ а жә не ақ ау тү суі мү мкін деген элементтерді болжауғ а мү мкіндік береді. Сызба жә не модуль параметрлерде ауытқ у байқ алса сызба жұ мысына тексеру жү ргізіледі, бұ зылғ ан элементтерін тауып жә не алмастырылады.

Қ оректендіру блогының дұ рыстығ ын бақ ылауғ а барлық кернеулерді ө лшеу жә не элементтерді профилактикалық сынау жатады. Ажыратып-қ осқ ыштардың ү ш позициясындағ ы кернеулерді ө лшеу эталон қ ұ ралмен орындалады, бұ л кезде блокка орнатылғ ан вольтметр кө рсеткішінің нақ тылығ ы тексеріледі. Қ оректендіруші блок шық пасындағ ы кернеудің тұ рақ тылығ ын тексеру кіріс кернеуі 170- тен 250 В (U _ном=220 В) дейін ауытқ ығ анда орындалады. Бұ л кезде шық па кернеудің ауытқ уы тиістіден 10%-ғ а артық болмауы қ ажет.

Тағ ан блогындағ ы орындауыш релені тексеру шаң ды тазалағ аннан кейін, блоктың жағ дайын механикалық тексергеннен кейін жү ргізіледі. Реле тексерісіне блок тізбегіндегі оқ шаулау кедергісін ө лшеу кіреді, сонынан реленің механикалық жү йесінің жұ мысқ а жарамдылығ ына кө з жеткізіледі.

Егер телемеханика жү йесінде орындаушы ретінде герметикалық магнит басқ арушы тү йіспелері бар реле қ олданылса, онда қ ызмет кө рсету процесінде тү йіспелердің механикалық жағ дайын тексеру, тазалау жү ргізу, реттеу қ ажет.

Блок жә не модульді сынау телемеханика зертханасында арнайы стендарда СПАД ө ткізіледі. Осы стенд кө мегімен телемеханиканың байланыс арналарын тексереді, біріккен жұ мысын жә не сү згілер бапталады. Тексеру ү шін модульді блоктан алынады. Тү йіспе қ осылыс дә некерлеудің бекемдігі пинценттің кө мегімен тексеріледі. Бұ зылғ ан модульді резервпен алмастырылады жә не қ ашық тан электрмен жабдық тау телемеханикасы шеберханасында орталық тандырылып қ алпына келтіріледі.

Электронды сызбаның элементтері мен тораптарының жұ мысын бақ ылау профилактикалық қ алпына келтіруде жү ргізілетін тексеру мен сынақ тарды қ амтиды. Сызба элементтерін сынау шекаралық режимде қ осымша жү ргізіледі.

Профилактикалық қ алпына келтірудің ү шінші этапы келесі жұ мыс тү рлерін қ амтиды.

Шекаралық режимде сызбаларды сынау унифицирленген қ оректендіру блогының қ оректендіру кернеуін ауыстырып-қ осқ ыштарын кезекті қ алыпқ а келтіру арқ ылы жү ргізіледі. Аталғ ан режимдегі жұ мыс ұ зақ тығ ы 15 минутқ а созылады. Сызбаның жұ мысқ а қ абілеті нысаналарғ а ә р тү рлі ү ш команда тарату арқ ылы тексеріледі. Бұ л кезде элементтердің негізгі бақ ылау нү ктелері бойынша қ ызметін бақ ыланады. Аталғ ан барлық режимде ТУ нысандарының жалғ ан жұ мысқ а қ осылуы, командалардың орындалмауы жә не жалғ ан ақ параттың пайда болуы орын алмауы қ ажет.

Телесигнализация жә не телебасқ аруды толық кө лемде сынау жалпы қ осалқ ы станциялық сигнализация тізбегін тексеруден басталады. Таратылғ ан ақ параттың дұ рыстығ ы диспетчерлік қ алқ андағ ы сә йкес сигналдың естілуі бойынша бақ ыланады.

Кейін барлық ТУ нысандарын сынау екі позициялы командаларды тарату жолымен жү ргізіледі, осы кезде ажыратып-қ осылатын нысандардағ ы орындаушы реленің іске қ осылуы бақ ыланады. Уақ ытылы таратуды жә не ТУ бойынша сә йкес нысанның ажырап-қ осылғ аны туралы тұ рақ ты сигналды бекітеді.

Профилактикалық қ алпына келтірудің ү шінші этапы аяқ талысымен жедел журналда жә не энергодиспетчердің тә уліктік ведомостында, сондай-ақ ТМ қ ұ рылғ ысының тө лқ ұ жаттық картасында сә йкес жазба тү сіріледі. Сонымен қ атар, профилактикалық қ алпына келтірудің хаттамасының бланкы толтырылады.

Телемеханика жә не автоматика қ ұ рылғ ыларына техникалық қ ызмет кө рсету жұ мыстың толық кө лемде орындалуын, тиімді жә не сенімді пайдалануды қ амтамасыз ететін технологияды сақ тауды қ амтиды. Техникалық қ ызмет кө рсету автоматика жә не телемеханика жү йесін дұ рыс қ алыпта ұ стауғ а бағ ытталғ ан ұ йымдастырушылық жә не техникалық іс-шаралардың жиынтығ ынан тұ рады.

Ұ йымдастырушылық іс-шаралары штат жә не қ ызметшілердің міндеттерін анық таудан, қ ұ рылғ ыларғ а қ ызмет кө рсету тә сілі мен тү рін таң даудан, пайдалану кезінде жұ мыс ө ндірісінде қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етуден тұ рады.

Техникалық іс-шаралар аппаратураның дұ рыстығ ын бақ ылау, профилактикалық қ ызмет кө рсету жә не ақ аудан кейін қ алпына келтіру, қ ұ рылғ ының технмкалық кө рсеткішін жетілдіру бойынша жоспарлы жұ мыстарды қ арастырады. Телемеханика жә не автоаматика аппаратурасына техникалық қ ызмет кө рсету бойынша негізгі жұ мыстар энергодиспетчерлік пунктте немесе ревизиялық -жө ндеу учаскесі шеберханаларында орналасқ ан телемеханика зертханаларында жү ргізіледі.

Зертханада байланыс арналары қ абылдағ ыштары мен ажыратып-қ осқ ыштарын баптау мен тексеру, ТБ (ТУ), ТС жә не ТӨ (ТИ) қ ұ рылғ ыларын жө ндеу жә не баптау бойынша кешенді жұ мыстарын толық орындайтын арнайы сынау стенділері бар. СПАД стенді қ ұ ралдарының кешеніне ТУ-ТС сериясын бақ ылау ү шін осциллографтар, лү піл генераторлары, ЧЭ-32 частотометрі, миллисекундомер, милливольтметр, ПТУ телемеханика қ ұ рылғ ыларын тексеруге арналғ ан қ ұ ралдар енеді.

Сур. 1. Кодтық сериалардың эмулятор

ПТУ-дың орнына қ азіргі уақ ытта ЭКС-1 кодттық сериялы эмулятор қ олданылады. Эмулятор «Лисна» жә не МСТ-95 телемеханика жү йесі кодттық сериясын қ алыптастыруғ а арналғ ан. Эмулятор микропроцессор базасында орындалғ ан. Жұ мыс режимін жә не кодтық серияны таң дау ү шін эмулятор бастырмалармен жабдық талғ ан. Таң далғ ан режим жә не кодтық серия параметрлері туралы ақ парат сұ йық кристаллды индикаторда кө рінеді. Бастырма кө мегімен кодталғ ан лү піл жә не кідіріс номерлері беріледі.

ЧМ қ абылдағ ыштарын жә не «Лисна» таратқ ыштарының жү йесін баптау СПАД стендінде жү ргізіледі. МСТ-95 телемеханика жү йесіндегі қ абылдағ ыштар мен таратушыларды баптау жә не тексеру ү шін ЧМПП қ ұ рылғ ысы пайдаланылады.

Техникалық қ ызмет кө рсету жә не баптауғ а арналғ ан қ ұ рылғ ылар.

Автоматика жә не телемеханика электронды аппаратураларын бірінші рет баптау жә не пайдалану процесінде оның жұ мысын бақ ылау ә р тү рлі қ ұ ралдар мен аппаратуралардың кө мегімен орындалады. Осциллограф, жиілік генераторы, ө лшегіш кө пір, сыйымдылық магазині, тестермен қ оса арнайы қ ұ ралдар мен қ ұ рылғ ылар қ олданылады.

Кіші кө лемді осциллограф «луч» тө мен жиілікті процестерде нақ ты кө рініс алу ү шін қ олданылады. Оны пайдалана отырып жекелеген блоктардағ ы лү піл серияларынбақ ылауғ а болады.

Телебасқ ару жә не телесигнализация серияларын кодтау дұ рыстығ ын байланыс қ ұ ралдарында осы мақ сатта қ олданылатын қ ұ ралдардың бірі- ондулятор кө мегімен бақ ылауғ а болады. Ондулятор кө мегімен телеграфтық таспада графикалық жазба тү сіруге жә не осы жазба арқ ылы қ ұ рылғ ы жұ мысын талдауғ а болады.

ПТУ қ ұ ралдары телебасқ ару жә не телесигнализация қ ұ рылғ ыларын баптауда қ олданылады. Ә р тү рлі жағ дайларда ТУ жә не ТС лү пілді серияларын алуғ а арналғ ан. Телемеханика шкафын не тағ анды баптауда қ ұ ралды қ абылдағ ыш орнына ағ ытқ ыш кө мегімен жә не ә р тү рлі серяиларды кодтау тә сілімен қ осады.

Баптауда, сондай-ақ телемеханика тағ андарындағ ы ақ ауды іздеу кезінде кодталғ ан серия алу ү шін арнайы ПКС приставкасын қ олдануғ а болады. Ол тексерілетін тағ анда таратушы қ ұ рылғ ы кө мегімен лү піл сериясын тудыруғ а болады.

ПТД қ ұ ралы жартылай ө ткізгішті транзистор жә не диодтардың параметрлерін тексеруге арналғ ан. Мұ ндай тексеру сипаттамалардың техникалық нормасына сә йкестігіне кө з жеткізуге мү мкіндік береді. Қ ұ ралмен кернеудің тура жә не кері тү суін жә не диодтың кері тогын ө лшеуге, транзистордың қ анығ у режимінде ток бойынша кө терілу статистикалық коэффицентін анық тауғ а, коллектордың нө лдік тогын, эмиттер мен коллектор арасындағ ы шығ ын тогын ө лшеуге мү мкіндік туады.

ПСЭ қ ұ ралы телесигнализация қ алақ анында орналасқ ан сигнал элементтерінің - МХТ-90 безнакальный тиратрон сипаттамасын бақ ылауғ а арналғ ан. Онымен негізгі анод бойынша тиратон жануы минималды кернеуі, тор бойынша жану кернеуі, жану кернеуі ө лшенеді. Сосын алынғ ан нә тижелер техникалық нормалармен салыстырылады. ПТС қ ұ ралы ө зекше жасау сапасын жә не тороидальді трансформатор орамаларының дұ рыстығ ы тексеріледі.

КГИ қ ұ ралы телемеханика аппаратурасының байланыс арналары қ абылдағ ыштары мен таратушыларын баптауғ а арналғ ан. Оғ ан тікбұ рышты импульс генераторы, дыбыстық жиілікті кү шейіткіш, сондай-ақ қ оректендіру блогы жатады.

Желілік нысандарғ а шығ у кезінде қ ателіктерді жою ү шін жә не профилактикалық жө ндей жұ мыстарын орындауда жұ мысшы қ ажетті қ ұ ралдармен, тексерілген артық детальдармен қ амтылғ ан болуы қ ажет.

Автоматика жә не телемеханиканың электронды қ ұ ралдарын жө ндеу жә не тексеру зертханалары энергодиспетчерлік пункт ғ имараты жанына орналасады.