Дәріс 19

Тақ ырыбы: «Автоматтандырылғ ан басқ ару жү йесінің тиімділігі жә не сенімділігі»

Автоматика жә не телемеханика қ ұ рылғ ыларының сенімділігі.

Сенімділік – бұ л аппаратыраның жү ктелген қ ызметін белгіленген уақ ыт ішінде пайдалану шарттарына сә йкес толық кө лемде орындауы.

Сенімділіктің бұ зылуы істен шығ у арқ ылы кө рінеді. Белгісіз себептерге байланысты туындағ ан екнеттен істен шығ у (артық жү ктеу, қ ызметшінің қ ате жұ мысы) жә не аппаратура элементтерінің тозуы салдарынан болғ ан біртіндеп істен шығ у болып екіге бө лінеді. Қ ызметші жоя алатын тұ рақ ты істен шығ умен бірге ү зілу байқ алады- кедергі ә серінен туындағ ан бір ретті ө здігінен жойылатын ү зілу.

Жаң а пайдалану мерзіміндегі істен шығ у жиілігі жоғ ары жә не аппаратура жұ мысына байланысты тө мендейді. Содан кейін істен шығ у жиілігі қ алыпқ а келеді жә не тұ рақ танады. Бұ л сирек ә рі кенеттен істен шығ умен кө рінетін ұ зақ мерзім. Оның ұ зақ тығ ы ерекшеліктері мен жұ мыс режиміне байланысты, 20-25 жылды қ ұ рауы да мү мкін. Аппаратура қ ызметінің соң ында (ІІІ периоды) аппарат элементтерінің ескіруі салдарынан істен шығ у жиілігі арта тү седі.

Қ ызығ ушылық ты ІІ периоды тудырады. Бұ л қ алыпты пайдалану периоды. Оғ ан тө мендегілер тә н: уақ ыт бірлігінде істен шығ у саны орта Х шамасы тұ рақ ты; жеке элементтердің істен шығ уы бір- біріне тә уелді емес.

Сур.1. Істен шығ у жиілігінің уақ ыттан тә уелділігінің уақ ыттық диаграммасы

Х білу арқ ылы сенімділіктің тағ ы бір сипатын анық тауғ а болады: тоқ тап қ алу бойынша істелінген орта жұ мыс.

Бір типті элементтермен орындалғ ан жү йенің істен шығ уын жө ндеу кұ рлелігіне жә не пайдалану шартына байланысты. Неғ ұ рлым жү йе кү рделі болса, соғ ұ рлым То аз. Қ алпына келтірудің орта уақ ыты Тв қ ызметшінің бір істен шығ уды жоюғ а жіберген уақ ытын кө рсетеді.

Резерв болмағ ан кезде ә рбір істен шығ у аппаратураның тұ рып қ алуына ә кеп соғ ады. Тұ рып қ алу ұ зақ тығ ы аппаратура қ ұ рылымына (кү рделілік дең гейі, жарамдылығ ы), пайдалану шартына, санына жә не қ ызметші біліктілігіне тә уелді. Аппаратура сенімділігі дайындық коэффицентімен де бағ аланады:

То - тоқ тап қ алуғ а істеп тастау;

Тв - орташа қ алпына келу уақ ыты.

Дайындық коэффиценті қ ұ рылғ ы апапаратурасының екі тоқ тап қ алу арасындағ ы дұ рыс жұ мысының жалпы уақ ытқ а қ атынасын белгілейді.

Дайындық коэффиценті тағ айындауды тө мендегі мысалмен тү сіндіруге болады. Бір қ ызметті атқ арушы, бірақ ә р тү рлі элемент базасынан тұ ратын екі аппаратта тоқ тап қ алуды істеп тастау То1жә не То2 тең, То1= 1, 5То2.

Сонымен қ атар, екінші аппараттың орташа қ алпына келу уақ ыты біріншіге қ арағ анда ү ш есеге тө мен жә не Тв2= 0, 17о2. Тең дік бойынша

Сондық тан, тоқ тап қ алуда аз жұ мыс істеуге қ арамай, екінші аппаратты пайдалану тиімділігі бірінішге қ арағ анда жоғ ары.

Кг жоғ ары болғ ан сайын, аппаратураның тұ рып қ алуы аз болады жә не қ алпына келтіру бойынша жұ мыс сапасы, тиімділігі артады. Орталық тандыру қ ызметі тә сілі пайдалану кезінде Кг=0, 98—0, 995. Басқ аша айтқ анда, аппаратураның тұ рып қ алуы кезінде уақ ыт шығ ыны 0, 5 дан 2% қ ұ райды.

Аппаратура сенімділігін жоғ арылату сенімділігі жоғ ары базалық элементтерді қ олдану, сызбалық жә не технологиялық қ ор жолымен ғ ана шектелмейді, сонымен қ атар аппаратураны немесе оның жеклеген блоктарын резервтеу тә сілін де пайдалануғ а болады.

Сенімділігі жоғ ары базалық элементтерді қ олдану кезінде жекелеген блоктардың тоқ тап қ алу саны азаяды. Осы жағ дайларда аппаратура сенімділігін блоктарын жарыса жү ргізу жолымен арттыруғ а негіз жоқ.