Бұқаралық іс шаралар өткізу кезінде қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін мемлекеттік органдар.

Бұ қ аралық іс шаралар кезінде қ оғ амдық тә ртіпті жә не қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етудегі ішкі істер органдарының атқ аратын қ ызметі.

Азаматтардың демократия жағ дайларында кө пшілікке арналғ ан шараларғ а қ атысу нысанын ары қ арай дамыту кө пшілікке арналғ ан шаралар мә селелердің ұ ғ ымдық -терминологиялық аспектісін жете зерделеу мен нақ тылауды талап етеді, бұ л осы шараларғ а дайындалу мен оларды ө ткізу кезіндегі қ оғ амдық қ атынастарды реттейтін қ ұ қ ық тық актілерді жетілдіруге мү мкіндік береді.

Жиналыстар, митингтер, демонстрациялар мен пикетке шығ улар ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ау негіздері тұ тас бірқ атар заң намалық жә не басқ а да нормативтік кұ қ ық тық актілерде бекітілген [33, 58 6].

Қ оғ амдық демократияландыру азаматтардың қ оғ амдық белсенділігін, сонымен қ атар, кө пшілікке арналғ ан шараларғ а қ атысу арқ ылы кө теру ү шін жағ дай жасайды, бұ л азаматтардың еркін білдіруінің сандық факторын активтендіру жә не оны білдірудің жаң а нысандарын жасау ү шін мү мкіндік тудырады. Қ оғ амдық белсенділіктің ө суін статистика кө рсетеді.

Сонымен, осы қ оғ амдық белсенділік Қ азақ стан Республикасының субъектілері жә не тұ тас Қ азақ стан Республикасы ауқ ымдарында ө ткізілетін кө пшілікке арналғ ан шаралар туралы статистикалық есептіліктің бірың ғ ай нысанын жасау туралы ұ сынысты қ олдаудың шынайы қ ажеттілігін тудырады. Бұ ндай мә ліметтердің болуы кө пшілікке арналғ ан шаралардың дамуын зерделеуге, талдауғ а, болжауғ а жә не осы негізде бұ ндай шаралардың ұ йымдастыру мен ө ткізу тә ртібін қ оғ амддық органдардың қ ызметін ары қ арай жетілдіруге бағ ытталғ ан ғ ылыми дә лелденген ұ сыныстар мен кең естердің жасауғ а мү мкіндік берер еді [ 25, 62 б.]

Бұ рыннан бері кө пшілікке арналғ ан тыныш шаралардың қ оғ амдық тә ртіп пен азаматтардың тыныштығ ын бұ зу қ ауіпі бар болуы мұ мкін екендігі мойындау керек. Сонымен, соң ғ ы жылдары шындығ ында тыныш жиналыстар, митингтер мен демонстрациялар, шерулер мен пикетке шығ улар сұ мдық қ ырғ ынғ а айналатын болғ ан, соның барысында қ оғ амдық тә ртіпті жаппай, топтасып бұ затын болғ ан, азаматтардың ө мірі мен денсаулығ ына, сондай-ақ олардың жеке меншігіне айқ ын қ ауіп тө нген.

Осығ ан байланысты, жиналыстар, митингтер мен демонстрациялар, шерулер мен пикет шығ улар ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ау мақ сатында, тиысты кө пшілікке арналғ ан шараны ө ткізу кезінде қ ажетті ә кімшілік-қ ұ қ ық тық тә ртіпті қ алыптастыратын ә кімшілік-қ ұ қ ық тық қ ұ ралдар кешені қ ажет.

Қ оғ амдық тә ртіпті жә не азаматтардың кө пшілікке арналғ ан шаралар ө ткізуге қ ұ қ ығ ын қ орғ аудың ә кімшілік-қ ұ қ ық тық қ ұ ралдарының ерекшелігі туралы мә селеге келмес бұ рын қ оғ амдық тә ртіп ұ ғ ымының мазмұ нына тоқ талу керек.

Ә кімшілік қ ұ қ ық жө ніндегі ғ ылыми ә дебиетте қ оғ амдық тә ртіп мағ ынасының категориясына қ атысты тү рлі пікірлер айтылғ ан. Қ оғ амдық тә ртіп кең жә не тар мағ ынада қ арастырылады.

«Ішкі істер органдары туралы» Қ азақ стан Республикасының 2014 жылғ ы 23 сә уірдегі Заң ында Ішкі істер органдарының ө зінің алдына қ ойылғ ан міндеттерге сә йкес кө шелерде, алаң дарда, саябактарда, кө лік магистральдарында, вокзалдарда, ә уежайларда жә не басқ а да қ оғ амдық жерлерде кұ қ ық тық тә ртіпті қ амтамасыз етуге міндетті екендігі кө рсетілген.

Ғ ылыми ә дебиетте қ оғ амдық жерлерге адамдардың тү рлі тұ рмыстық қ ажеттіліктерді қ анағ аттандыру мақ сатында қ арым -қ атынас жасайтын жерлерін жатқ ызу қ абылданғ ан. Қ оғ амдық жер онда адамдардың болуымен байланысты болады, ө йткені адамдардың қ арым-қ атынас жасайтын жерлерінде бір адамның ө зін ұ стау ережелерін бұ зуы екінші бір адамның, бір топ адамның, қ оғ амның мү ддесін қ озгайды.

«Қ оғ амдық жер» категориясын талдау қ оғ амдық жерлерді тұ ракты (оғ ан кез - келген уақ ытта жол ашық: кө шелер, алаң дар, скверлер, ү йлердің аулалары жә не т.б.), мерзімді (қ ағ ида бойынша, белгілі бір уақ ытта халық қ а қ ызмет кө рсетуге арналган бө лмелер: сауда кә сіпорындары, қ оғ амдық кө лік, ә леуметтік-мә дени мекемелер жә не т.б.), адамдардың қ арым - қ атынасы эпизодтық сипатта болатын эпизодтық: ол жерде қ андайда бір шаралар немесе азаматтардың жаппай демалыс ө ткізуі кезінде ағ аш алаң қ айы, елдің мекен шетіндегі жағ ажай, деп жіктеуге мү мкіндік береді.

Тә жірибеде кө пшілікке арналғ ан шараларды ө ткізетін жерді аныктауғ а байланысты бірқ атар мә селелер туындайды.

Қ азақ стан Республикасында Адам қ ұ қ ық тары бойынша Уә кілдің баяндамасында заң да қ олданылатын «тікелей іргелес аймақ» деген ұ ғ ым тә жірибеде бір мағ ыналы болмайды делінген. Заң ғ а сә йкес «ғ имараттарғ а жә не басқ а да объекттерге тікелей іргелес аймақ - бұ л шекаралары жерге орналастыру, жерді пайдалану жә не қ ала қ ұ рылысы саласындағ ы қ атынастарды реттейтін нормативтік кұ қ ық гық актілерге сә йкес Қ азақ стан Республикасы субъектілерінің атқ арушы билік органдарының немесе жергілікті ө зін - ө зі басқ ару органдарының шешімдерімен анық талатын жер телімдері».

Атап айтқ анда, «Жекелеген қ ару тү рлерінің айналымына мемлекетгік бақ ылау жасау туралы» Қ азақ стан Республикасының 1998 жылғ ы 30 желтоқ сандағ ы заң ы «Қ азақ стан Республикасының аймағ ында мыналарғ а: азаматтардың - митингілерге, кө ше шерулеріне, демонстрацияларғ а, пикеттерге жә не басқ а да кө пшілік - бұ қ аралық іс - шараларғ а қ атысушылардың қ ару алып жү руіне тыйым салынатындығ ын» анық гайды.

«Ішкі істер органдары туралы» Қ азақ стан Республикасының 2014 жылғ ы 23 сә уірдегі Заң ында сай кө ліктің байланыстың, ұ йымдардың жұ мысын бұ збайтын, заң сыз жиналыстарғ а, митингтерге, кө ше шерулеріне жә не демонстрацияларғ а жол бермеу кезінде арнайы кұ ралдарды қ олдануғ а тыйым салынады. Жаппай шаралар жағ дайларында қ оғ амдық тә ртіпті ә кімшілік - қ ұ қ ық тық қ орғ ауды іске асыру кезінде мү мкін дауларды кү ш қ олданусыз шешу ә дістерін қ олдану, мү дделердің келісулеріне, ө зара қ олайлы, сындарлы шешімдер жасауғ а мү мкіндік беретін шаралар жү йесін кұ ру ө те қ ажет.

Жоғ арыда аталғ ан нормативтік қ ұ қ ық тық актілерден басқ а кө пшілікке арналғ ан шараларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіптің режимін Қ азақ стан Республикасының Ә Қ БтК - нің, «Қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ау мен қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етуді ұ йымдастыруды жетілдіру туралы» Қ азақ стан Республикасы ІІМ - нің бұ йрығ ының, сондай - ақ «Ішкі істер органдарының патрульдік - бекеттік қ ызметін ұ йымдастыруды жетілдіру бойынша шаралар туралы» Қ азақ стан Республикасы ІІМ -нің бұ йрығ ының жә не тағ ыда басқ а ұ йгарымдары қ амтамасыз етеді [ 30 ].

Ұ йғ арымдары кө пшілікке арналғ ан шараларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті корғ ауғ а бағ ытталғ ан тұ тас бірқ атар заң намалық актілердің болуына карамастан, қ азіргі кезде Ішкі істер органдарының жаппай кө пшілікке арналғ ан шараларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіп пен қ оғ амдық қ ауіпсіздікті корғ ауды қ амтамасыз етумен байланысты мә селелер жө ніндегі тікелей қ ызметін регламенттейтін нормативтік қ ұ қ ық тық актілердің анық жетпейтіндігін айту керек.

Осығ ан байланысты «Қ азақ стан Республикасында бейбіт жиналыстар, митингілер, шерулер, пикеттер жә не демонстрациялар ұ йымдастыру мен ө ткізу тә ртібі туралы» Қ азақ стан Республикасының 2004 жылғ ы 20 желтоқ сандағ ы заң ының негізінде ү кімет қ аулысын қ абылдау жә не онда жиналыстар, митингтер, демонстрациялар, шерулер жә не пикетке шығ улар ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ аудың қ ұ қ ық тық жә не ұ йымдастырушылық механизмдерін нақ ты анық тау ө те орынды.

Осы қ ұ жатта қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауғ а қ атысатын кү штерді, қ ұ ралдарды, қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ аудың ә ртү рлі субъектілері арасындағ ы ө зара ә рекеттестік механизмдерін, жедел штабтың қ ұ қ ық тық мә ртебесін жә не т.б. анық тау қ ажет. Аталғ ан шаралар жиналыстар, митингтер, демонстрациялар, шерулер жә не пикетке шығ улар ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды ә кімшілік-қ ұ қ ық тық реттеуді жетілдіруге мү мкіндік беретін болады.

Қ азіргі заманғ ы жағ дайларда Ішкі істер органдарының жиналыстар, митингтер, демонстрациялар жә не пикетке шығ улар кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды ұ йымдастыруы кө п жоспарлы шешімдерді қ абылдауды, кү штер мен қ ұ ралдардың едә уір мө лшерін қ олдануды, тү рлі саладағ ы білікті мамандарды тартуды талап ететін кү рделі міндет болып табылады.

Жиналыстар, митингтер, демонстрациялар жә не пикетке шығ улар, сондай-ақ басқ а да жаппай шаралар оларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ау мен қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етуде кү штер мен қ ұ ралдарды кешенді қ олдануды, тек Ішкі істер мен Ұ лттық Ұ лан органдарының тү рлі бө лімшелерінің ғ ана емес, сонымен қ атар басқ а да мемлекеттік органдардың, жергілікті ө зін - ө зі басқ ару, қ оғ амды қ алыптастыру органдарының да келісілген ә рекеттерін талап ететін маң ызды ә леуметтік мә ні бар қ ұ былыс болып табылады [34, 163 6].

Қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауда кешенділікке оның ә р қ атысушысы жиналыстар, митингтер, демонстрациялар жә не пикетке шығ улар ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды ұ йымдастыру саласында материалдық жә не іс жү ргізу нормаларын ә рдайым іске асырғ ан жағ дайда ғ ана қ ол жө ткізуге болады.

Жиналыстар, митингтер, демонстрациялар жә не басқ а да жаппай шараларды ұ йымдастыру мен ө ткізу ү шін, қ ағ ида бойынша, арнайы комиссиялар кұ рылады, олардың қ ұ рамына ә кімшіліктердің басшылары, тү рлі ведомстволардың ө кілдері, Ішкі істер органдарының басшылары жә не Ұ лттық Ұ лан басшылығ ы кіреді. Комиссиялар шараларды ө ткізу орнын, уақ ытын, тә ртібін, оларғ а қ атысушылардың санын анық тайды, оларды ө ткізу жоспарларын қ арастырады жә не бекітеді, дайындық мә селесі бойынша ведомстволардың, кә сіпорындардың басшыларын жә не басқ а да лауазымды тұ лғ аларды, соның Ішінде Ішкі істер органдарының да лауазымды тұ лғ аларын тың дайды.

Жиналыстарды ө ткізу кезең інде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ау бойынша шараларды ұ йымдастыруда шартты тү рде бірқ атар кезең дерді бө ліп кө рсетеді.

Ішкі істер органдарының жиналыстар, митингтер, кө ше шерулері мен пикетке шығ уларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды қ амтамасыз ету жө ніндегі қ ызметінде сондай-ақ ү ш кезең ді айырып кө рсетуге болады: дайындық, атқ арушылъқ жә не қ орытынды.

1. Дайындық кезең і. Дайындық кезең і оғ ан сә йкес қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды ұ йымдастыру міндеттері анық талатын, дайындалып жатқ ан жаппай шара туралы ақ парат алғ ан сә ттен басталады. Бұ л кезең де Ішкі істер мен Ұ лттық Ұ лан бө лімшелерінің жаппай шараларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды қ амтамасыз ету жө ніндегі бірлескен қ ызметін жоспарлау функциясы іске асырылады, басқ а кезендер ү шін ұ йымдастыру негіздері жасалады.

Дайындық кезең і мыналардан: міндеттерді айқ ындаудан, оларды орындау тә сілдерін анық таудан; жедел жағ дайды талдаудан, қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды ұ йымдастыру мә селелері бойынша басқ арушылық шешімдерді жасаудан тұ рады.

Міндеттерді айқ ындау барысында мыналар: жаппай шараны ө ткізу орны, уақ ыты, бағ дарламасы, кө рермендер мен басқ а қ атысушылардың саны, олардың қ озғ алу бағ ыттары, сауда орындарының, қ оғ амдық тамақ кә сіпорындарының, автокө лік тұ рақ тарының орналасуы, ауа-райы туралы ақ парат нақ тыланады, сондай -ақ шараның ө зін сипаттайтын басқ а да мә н -жайлар анық талады.

Жедел жағ дайды талдау кезінде мыналар: қ атысушылардың қ андай категориясы қ атысатындығ ы; қ ұ қ ық бұ зушылық жасалуы мү мкін орын; кіріс жолдардың кү йі; аймақ тық объекттердің ө ртке қ арсы кү йі; қ атысушыларды, кө рермендерді тасымалдау кезінде қ андай техника қ олданылатындығ ы анық талады.

Барлық осы ақ параттар қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету саласындағ ы мә селелерді шешу тә сілдерін анық тауғ а, полицияның, Ұ лттық Ұ лндың, жұ ртшылық тың кү штерін есептеуге кө мектеседі.

Басқ арушылық шешімдерді жасамас бұ рын қ атысушылар мен кө рермендер еретін бағ ыт бойынша алаң дар мен жолдардың, автокө лік тұ рақ тарының кү йін зерделеу; қ оршалатын аймақ тың шекараларын нақ тылау; кү штер мен техникалық қ ұ ралдарды есептеу; жасақ тардың тү рлі учаскелердегі жә не оларды орналастыратын жерлердегі ерекше міндеттерін анық тау; кү штер маневрінің мү мкін варианттары кезінде қ ызмет бабындағ ы жасақ тар қ озғ алысының негізгі жә не қ осалқ ы жолдарын анық тау; басқ ару пунктінің, жедел штабтың, байланыс ұ йымының орналасқ ан жерін нақ тылау мақ сатында тө ң ірекке алдын ала барлау жасалады.

Дайындық кезең інде қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету жө ніндегі қ ызметтегі міндетті элемент Ішкі істер органдары басшыларының басқ а да органдар мен ведомстволардың, коммуналдық шаруашылық, энергиямен жабдық тау қ ызметтерінің жә не т.с.с. ө кілдерімен бірлесіп жаппай шараны ө ткізу жоспарланып отырғ ан аймақ тың кү йін тексеруі; кұ қ ық бұ зушылық тар жасауғ а ық пал ететін жағ дайларды жою (қ ұ рылыс қ оқ ысын, метал қ ұ рылыстарды жә не т.с.с. жинау) болып табылады.

Осы кезең де қ ылмыстылық қ а, бұ зақ ылық қ а, маскү немдікке жә не басқ а да қ оғ амғ а қ арсы кө ріністерге қ арсы кү ресті кү шейту бойынша қ осымша шаралар іске асырылады, Ішкі істер органдарының тиісті лауазымды тұ лғ аларымен жә не Ұ лттық Ұ лан бө лімшелерінің командирлерімен нұ сқ ама жү ргізіледі.

Мемлекеттік автоинспекция қ ызметі кө ше - жол желісін тексереді жә не аныкталган кемшіліктерді жою жө нінде ұ сыныстар дайындайды; кө ше - жол желісінің негізгі параметрлері мен кө лік ағ ымдары туралы ақ паратты жинайды жә не талдайды; кө ше-жол желісінде жаппай шараларды ө ткізген орынды жерлер мә селесі бойынша ұ сыныстар даярлауғ а қ атысады жә не осы ұ сыныстарды мемлекеттік билік пен басқ ару органдарына қ арастыруга береді; жаппай шаралар ө ткізілетін жерді айналып ө ту бағ ыттарының жү йесін жә не кө рсетілген жаппай шаралар ө ткізілетін жерлерге жол қ озғ алысын ұ йымдастырудың уақ ытша сызбаларын жасайды; жол қ озғ алысын ұ йымдастырудың уақ ытша сызбаларын іске асыруды қ амтамасыз ету ү шін жол қ озғ алысын ұ йымдастырудың техникалық кұ ралдарына деген мұ қ таждық ты есептейді; жол полиция қ ызметінің бө лімшелерін, қ уаттандырылғ ан полицияны автокө лікпен, жанар -жағ армай материалдарымен, байланыс қ ұ ралдарымен қ амтамасыз ету, сондай-ақ жеке қ ұ рамына тұ рмыстық заттармен қ амтамасыз ету мә селелерінің шешілуін бақ ылайды [42, 175 6].

Ішкі істер органдарының криминалдық полиция бө лімшелерінің қ ызметі осы кезең де жаппай бұ зақ ылық ә рекеттермен байланысты қ ылмыстарды жасаудың алдын алуғ а, жетекшілері мен белсенді қ атысушыларын, спорт жанкү йерлерінің агрессивті ниеттенген топтарын уақ ытша оқ шаулауғ а бағ ытталғ ан. Учаскелік уә кілетті полиция қ ызметін тартумен бейресми жастар бірлестікіерінің мү шелері жиналатын жерді анық тау жә не олармен алдын алу жұ мысын жү ргізу мақ сатында мамандандырылғ ан рейдтер іске асырылады. Осы ақ парат негізінде бұ л жерлерге жылжымалы мобильді резервтер қ ойылады.

Аса ірі жаппай шараларды (мысалы, билік органдарына сайлау, халық аралық дең гейдегі акцияларды ө ткізу) ө ткізер алдындағ ы кү ндері Ішкі істер органдары қ оғ амдық тә ртіпті нығ айту мақ сатында:

•кө шелердегі жә не басқ а да қ оғ амдық жерлердегі патрульдік -бекеттік қ ызмет кү штерінің тығ ыздығ ын ү лкейтеді;

•қ ұ қ ық бұ зушыларды анық тау бойынша мақ саттық рейдтерді жиі жү ргізеді;

•аса маң ызды объекттерді қ орғ ауды кү шейтеді;

•темір жол станцияларындағ ы, ә уежайлардағ ы жедел тосқ ауылдардың қ ызметін қ арқ ындатады;

•қ арудың, оқ - дә рілердің, жарылғ ыш заттардың, қ атты ә сер ететін ұ лы, радиоактивті зат тектердің жә не басқ а да рұ қ сат берілген жү йедегі объекттердің тү гелдік жағ дайын кезектен тыс тексерумен іске асырады;

•Ішкі істер органдарының қ орғ ауындағ ы объекттердің техникалық кү йін тексереді жә не осы объекттердің ә кімшілігіне анық талғ ан кемшіліктерді жою туралы ұ сыныс жасайды;

•Ішкі істер органдарында есепте тұ рғ ан адамдармен алдын алу жұ мысын кү шейтеді;

•инкассацияның жә не ақ ша мен басқ а қ ұ ндылық тарды тасымалдау тә ртібін тексереді;

•паспорт режимін нығ айту жә не шетел азаматтарының Қ азақ стан Республикасының аймағ ында болу ережелерін сақ тауын бақ ылау жө ніндегі жұ мысты қ арқ ындатады;

•жиналыстар, митингтер ө ткізілетін жерлерде жә не осы жерлермен шектесетін аймақ гарда кө лік пен жаяу жү ргіншілер қ озғ алысының қ ауіпсіздігін, ө ртке қ арсы қ ауіпсіздік ережелерін сақ тауды қ адағ алауды қ ү шейтеді.

Ішкі істер органдарында жетекші қ ұ рама мен кү шейтілген жедел; топтардың тә уліктік кезекшілігі белгіленеді; уақ ытша ұ стау изоляторларындағ ы адамдар тергеу изоляторларына ауыстырылады.

2. Атң арушылың кезең. Кү штер мен қ ұ ралдар жаппай шара ө ткізілетін жерге келген сә ттен бастап басталады жә не негізгі болып табылады. Бұ л кезең жаппай шараларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті тікелей қ амтамасыз етуден тұ рады, жасақ тардың ә рекеттерін жә не оны жү ргізу кезінде оларды басқ аруды қ амтиды.

Бұ л кезең де мынадай ә рекеттер іске асырылады:

• Ішкі істер органдарының басшылары сол жерге келгеннен кейін жеке қ ұ рамды, оның жабдық талғ андығ ын тексереді, сондай -ақ ү лкен топтарғ а жұ мыс нұ сқ амасын жү ргізеді, ол жерде нақ ты шараны ө ткізу басталатын уақ ытының жә не тә ртібінің мү мкін ө згерістері жә не жедел жағ дайдағ ы басқ а да езгерістер туралы хабарланады, ары қ арай қ ызметін атқ аруы ү шін кү штер мен қ ұ ралдарды орналастырады;

•жоспарда кө зделген кө лік пен жаяу жү ргіншілердің қ озғ алысын шектеу енгізіледі;

•қ оршалғ ан аймақ тан ұ йымдастырылмағ ан халық ты шығ ару жү ргізіледі;

•жаппай шара ө ткізілетін ауданда жә не оғ ан іргелес аймақ та қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті қ орғ ауды қ амтамасыз ету жө ніндегі жасақ тардың қ ызметі ұ йымдастырылады.

Жасақ тар ө ткізіліп жатқ ан шараның ө рістеуіне қ арай іске кіріседі, ал қ ажет болмағ ан жағ дайда жедел басшының ө кімі бойынша -дереу алынады жә не резервке қ осылады [46, 143 6].

Жаппай шараларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды іске асыру кезінде Ішкі істер органдарының қ ызметкерлері мен Ұ лттық Ұ лан қ ызметкерлеріне мынадай негізгі міндеттер жү ктеледі:

•мү мкін қ ылмыстардың, қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті бұ зулардың алдын алу мен оларғ а жол бермеу;

•қ атысушылар мен кө рермендердің белгіленген ө зін-ө зі ұ стау ережелерін қ атаң сақ тауын қ амтамасыз ету;

•басқ а мемлекеттік емес органдарғ а қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ орғ ау бойынша шаралар қ абылдауғ а кө мек кө рсету;

•тікелей шаралар ө ткізіліп жатпағ ан аймақ та қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды қ амтамасыз ету.

Жаппай шараны ө ткізу кезінде Ішкі істер органдарының қ ызметкерлері мен Ұ лттық Ұ лан қ ызметкерлері:

•кө рсетілген пункте болуы жә не арнайы рұ қ сатсыз ө зіне тапсырылғ ан қ ызмет етіп жатқ ан учаскені тастап кетпеуге, қ ойылғ ан міндетті берік білуі жә не шебер орындауы керек;

•қ оғ амдық тә ртіпті бұ зудың ү зілді - кесілді бетін қ айтаруы керек; •жаппай шара ө ткізілетін аймақ қ а арнайы рұ қ сатнамалары немесе билеттері жоқ адамдарды кіргізбеуі керек;

•шараларғ а қ атысушыларғ а спирттік ішімдіктер, шыныдан жасалғ ан бұ йымдарды, қ оршағ ан ортағ а зиян келтіруі мү мкін тесетін жә не кесетін заттарды алып кіруге жол бермеуі керек. Бұ л заттарды табу ү шін қ олмен металл тапқ ыштар қ олданылады жә не келушілер кө збен тексеріледі.

Қ ажет болмағ ан кезде кө лік пен жаяу жү ргіншілер қ озғ алысына енгізілген шектеулердің ағ а жедел басшының ә мірі бойынша кү ші жойылады.

Мемлекеттік автоинспекция жол полициясы, полицияның патрульдік-бекеттік жә не басқ а да қ ызметтерімен бірлесіп:

•кө лік ағ ымдарын кө лік қ озғ алысының алдын ала анық талғ ан қ осымша бағ ыттары бойынша бұ ру арқ ылы, сонымен қ атар қ олмен реттеу қ ұ ралдарын қ олданумен кө лік қ ұ ралдарының қ озғ алысын тиісті шектеуді қ амтамасыз етеді;

•қ ажет болғ ан жағ дайда, жедел жағ дай қ иындағ ан кезде мобильді;

• жылжымалы резервтерді қ ұ руды ұ йымдастырады;

•лаң кестік жә не басқ а да қ ұ қ ық қ а қ арсы ә рекеттерге, жаппай шаралар ө тетін жерлерге жарылгыш жә не пиротехникалық заттарды алып кіруге жол бермеу мақ сатында ө тіп бара жатқ ан автокө лікті тексеруді ұ йымдастырады;

•кө збен бақ ылауды жә не жедел мә ліметтер ал ү шін жол қ озгалысына қ атысушылармен ә ң гімелесуді іске асырады;

•қ ажет болғ ан жағ дайда, жаппай шаралар ө ткізілетін жерге дейін жә не кері қ арай ә скери саптар мен полицияның арнайы бө лімшелерін алып жү ру ү шін патрульдік автокө лік бө луді қ амтамасыз етеді.

Жаппай шараларды ө ткізумен, сондай - ақ соң ғ ыларды ө ткізуге кедергі келтірумен байланысты бұ зушылық тардың алдын алу мен оларғ а жол бермеудің басқ а да шараларына мыналар жатады:

•қ атысушылардың белгіленген ө зін - ө зі ұ стау ережелерін қ атаң сақ тауын қ амтамасыз ету;

•азаматтар ағ ынын жә не оларды дауыс зорайтқ ыш қ ондырғ ылар арқ ылы жү ріс бағ ыттары туралы ақ параттандыруды ұ йымдастыру мен реттеу;

•алғ ашқ ы дә рігерге дейінгі медициналық жә рдем кө рсету;

•қ оғ амдық тә ртіпті бұ зушыларды анық тау жә не олардың қ ұ қ ық қ а қ арсы ә рекеттеріне жол бермеу, сондай-ақ топтасып бұ зуларды ұ йымдастырушыларды (арандатушыларды), конституцияғ а қ арсы, ұ лтшылдық жә не фашизмді жақ таушы райды азғ ыратын адамдарды анық тау;

•жиын топты қ ұ ру механизмінің жедел ізіне тү су жә не даулы жағ дайдың дамуына дереу, яғ ни эксперттің туындауының бастапқ ы сатысында ә рекет жасау;

•қ оғ амдық тә ртіпті топтасып бұ зуғ а жә не басқ а да қ ақ тығ ыстарғ а себепші болатьга себептер мен жағ дайларды жою;

•қ ұ қ ық бұ зушыларды кұ қ ық қ а қ арсы ниеттерінен, ә рекеттерінен бас тартуғ а кө ндіру мақ сатында олардың арасында тү сіндіру жұ мыстарын жү ргізу жә не т.с.с..

Бұ лтартпау шараларын (бұ зақ ыларды шара ө ткізілетін жерден мә жбү рлеп шығ ару, ұ стау, кұ қ ық қ а қ арсы ә рекеттерін кұ жаттау, бұ зақ ыларды жақ ын жердегі полиция бө лімшесіне жә не басқ а да осы мақ саттарғ а арналғ ан бө лмелерге жө ткізу жә не т.с.с.) қ олдану кезінде полиция қ ызметкерлері мен Ұ лттық Ұ лан қ ызметкерлері жаппай - шараларғ а қ атысушылардың теріс реакциясына жә не жедел жағ дайдың қ иындау мү мкіндігіне жол бермеу ү шін қ атысушылардың кө ң іл - кү йін ескерулері керек [47, 165 6].

Қ оғ амдық тә ртіпті бұ зушылар жә не оларғ а қ олданылатын шаралар туралы полиция мен Ұ лттық Ұ лан жасақ тары жедел штабқ а баяндауғ а міндетті, ол, ө з кезегінде, шараларды ұ йымдастырушыларды кө рсетілген адамдарды ұ стау себептері туралы ақ параттандырады жә не кұ қ ық қ а қ арсы ә рекетті қ ысқ арту бойынша шаралар қ олдануды талап етеді.

Жедел штаб биліктің уә кілетті орган ө кілдерімен бірлесіп қ алыптасқ ан жедел жағ дайды, кө пшілікке арналғ ан шараларды ұ йымдастырушылар мен оларғ а қ атысушылардың ә рекеттерін талдайды. Хабарламада баяндалғ ан тақ ырыптан, мақ саттардан ауытқ ып кеткен, хабарламада кө рсетілмеген партиялар мен ұ йымдар шарағ а қ атысқ ан (не болмаса келістіруші хаттаманың тармақ тарын бұ затын ә рекеттерді жасағ анын) жағ дайда дыбыс зорайтқ ыш қ ондырғ ының кө мегімен билік органдарының ө кілдері арқ ылы арналғ ан шараларды ұ йымдастырушылар мен оларғ а қ атысушыларғ а қ ол жө ткізген уағ даластық ты қ атаң сақ тау қ ажеттілігі туралы жә не хабарламада кө рсетілген ережелерді орындамағ ан кезде тіпті шараны тоқ татуғ а дейінгі мү мкін сылдырлау туралы ақ парат береді жә не ескертеді.

Кө пшілікке арналғ ан шараны тоқ тату туралы шешім қ абылданғ ан жағ дайда биліктің уә кілетті орган ө кілі ұ йымдастырушығ а себептерді негіздеумен шараны тоқ тағ а кең ес береді; кең есін орындауғ а уақ ыт белгілейді; ұ йымдастырушы шараны тоқ тату туралы кең есті орындамағ ан жағ дайда тікелей шарағ а қ атысушыларғ а ү ндеу жасайды; қ айталама кең есін орындауғ а уақ ыт белгілейді.

Жедел штаб ұ йымдастырушылар тарапынан жіберілген бұ зушылық тарды жә не кө пшілікке арналғ ан шараны тоқ тату бойынша жасақ тардың ә рекеттерін қ ұ жаттау бойынша шаралар қ олданады; ұ йымдастырушыларғ а жасақ тардың тосқ ауылдарын, тізбектерін қ ою туралы, физикалық кү ш пен арнайы қ ұ ралдарды қ олдануды шешу туралы ескертеді; азаматтарды эвакуациялау жолдары, қ оғ амдық кө лік қ озғ алатын бағ ыттар туралы ақ парат береді.

Қ ұ жаттау ү шін: кино тү сірілім, бейне тү сірілім, кейін нә тижелерін рапорттарда, хаттамаларда жә не басқ а да қ ұ жаттарда кө рсетумен кө збен бақ ылау қ олданылуы мү мкін. Қ ұ қ ық бұ зушылық тарды бекіту кезінде шараны ұ йымдастырушылардың мінез -кұ лқ ын бір уақ ытта кұ жаттау керек.

Жедел жағ дай қ иындағ ан кезде жедел штаб белсенді қ атысушыларын, ұ йымдастырушыларын ұ стау бойынша шаралар қ олданады, жасақ тар мен кұ қ ық бұ зушылардың ә рекеттерін кұ жаттайды (тү рлі техникалық кұ ралдарды қ олдана отырып).

Кө пшілікке арналғ ан шараны тоқ тату ү шін физикалық кү ш пен арнайы кұ ралдарды қ олдану тек қ атысушылар қ оғ амдық тә ртіпті топтасып бұ зуғ а, жаппай тә ртіпсіздіктер мен кө ліктің, байланыстың, кә сіпорындардың, мекемелердің жә не ұ йымдардың жұ мысын бұ затын топтасқ ан ә рекеттерге жол бермеу ү шін қ ұ қ ық гық тә ртіпті қ амтамасыз ететін жасақ тарғ а қ атысты зорлық ә рекеттерін жасағ ан кезде ғ ана рұ қ сат етіледі.

Полиция мен Ұ лттық Ұ лан жасақ тары тыйым салынғ ан кө пшілікке арналғ ан шарағ а қ атысушыларды тарату жә не қ оғ амдық тә ртіпті бұ затын адамдарды ұ стау, қ ұ қ ық қ а қ арсы ә рекеттерді кө рген адамдарды анық тау бойынша шаралар қ олданады.

3. Қ орытынды кезең. Қ орытынды кезең де кұ қ ық тық тә ртіпті қ орғ ауғ а тартылғ ан кү штер мен кұ ралдарды бұ ру, кә сіпорындардың, ұ йымдардың қ алыпты тіршілік ә рекетін қ алпына келтіру, жаппай сө з сө йлеу кезең інде сауда мен қ оғ амдық тамақ қ а қ ойылғ ан шектеулердің кү шін жою бойынша шаралар кө зделеді.

Мемлекеттік автоинспекция қ орытынды кезенде қ озғ алысты уақ ытша шектеуді алып тастауды жә не жаппай шараны ө ткізгенге дейін болғ ан жол козғ алысын ұ йымдастыруды қ алпына келтіруді қ амтамасыз етеді. Қ ызметін _: аяқ тағ ан жеке қ ұ рам белгіленген пункттерде жиналады; штабтың басшылары жұ мыстың нә тижелерін шығ арады, бө лімшелер мен жасақ тардың ә рекеттерін анық тайды, олардың жұ мысын бағ алайды.

Жаппай акция ө ткеннен кейінгі келесі кү ні Ішкі істер органдары билік органы мен прокуратурағ а мынадай мә н-жайлар: ө ткізілген жаппай шара, қ атысушылардың, ұ йымдастырушылардың саны, жұ мылдырылғ ан Ішкі істер органдарының кү пггері мен Ұ лттық Ұ лан қ ызметкерлерінің саны, кұ қ ық бұ зушылық жасалғ ан жер, уақ ыты мен тә сілі туралы мә лімет; қ ұ қ ық бұ зушылар мен кө рген адамдардың, сонымен қ атар қ ұ қ ық қ орғ ау органдары қ ызметкерлерінің жеке басы туралы мә лімет; қ ұ қ ық бұ зушы келтірген залалдың сипаты мен кө лемі туралы, оғ ан қ олданылғ ан шаралар туралы мә лімет кө рсетілуі керек ақ паратты ұ сынады.

Сө йтіп, жаппай шаралар ө ткізу кезінде қ ұ қ ық қ орғ ау мә селелерін аса тиімді шешу мақ сатында қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ айтын жә не қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ететін барлық субъекттердің келісілген ә рекеті қ ажет, бұ л тек Ішкі істер органдарының, Ұ лттық Ұ лан жә не басқ а да мемлекеттік органдардың, мемлекеттік емес жә не қ оғ амдық ұ йымдардың кү штері мен қ ұ ралдарын кешенді қ олдану кезінде ғ ана мү мкін болады. Жиналыстар, митингтер, демонстрациялар жә не пикетке шығ улар ө ткізуді қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан бірлескен ә рекеттер оларды дайындау мен ө ткізудің барлық кезең церінде іске асырылуы керек.

Жиналыстар, митингтер, кө ше шерулері, демонстрациялар жә не басқ а да жаппай шаралар жағ дайларында қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті тиімді қ орғ ауды қ амтамасыз ету -бұ л бір мә ртелік акт емес, ал басқ ару аппараттарының, лауазымды тұ лғ алардың, оларды ө ткізу кезінде қ орғ ау қ ызметіне қ атысатын барлық кү штер мен қ ұ ралдар қ ұ рылымының қ ызметін ү немі ғ ылыми негізді жетілдіру мен оң тайландырудың ү здіксіз ү рдісі.

Сонымен қ атар тиісті қ ұ қ ық қ орғ ау шараларын ұ йымдастырудың тиімділігі кө бінесе кө пшілікке арналғ ан шараларды ұ йымдастыру мен ө ткізу тә ртібін бақ ылау сапасына тә уелді болатындығ ын атап ө ту қ ажет.

Жаппай шараларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ау тә жірибесі жоспарлы шараларды іске асыруды бақ ылауды тіпті болмашы ғ ана ә лсіретудің ө зі сол немесе басқ а жұ мыс учаскесіндегі жедел жағ дайдың қ иындауына ә кеп соғ ып қ ана қ оймай, сонымен қ атар барлық алғ а қ ойылғ ан міндеттерді орындауғ а қ ауіп тө ндіруі мү мкін екендігі туралы куә ландырады. Бұ ндай жағ дайларда жоспарланғ ан шараларды іске асырудың барлық сатыларындағ ы бақ ылау, ашық кө рсетілген басқ арушылық шешім ерекшелігінің басымдығ ы Ішкі істер органдары басшыларының қ ызметінде бірінші орынғ а қ ойылады.

Қ азіргі кезде шетел мемлекеттерінің полиция бө лімшелерімен ө зара ә рекет ету негізінде жиналыстар, митингтер, демонстрациялар жә не пикетке шығ улар ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды қ амтамасыз ету бойынша шетел тә жірибесін зерделеудің шынайы қ ажеттілігі бар екендігін ескеру керек деп санаймыз.

Бұ қ аралық іс шаралар кезінде қ оғ амдық тә ртіпті жә не қ ауіпсіздікті қ орғ ауғ а қ атысатын кү штер мен қ ұ ралдарды басқ арудың мә селелері.

Патрульдi-бекеттік нарядтар ө здерiнiң бағ ыттарында, бекеттерінде жә не оларғ а жақ ын аумақ тарда қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету жә не қ оғ амдық тә ртіпті сақ тау, азаматтардың кө шелерде, алаң дарда, саябақ тарда, кө лік магистральдарында, вокзалдарда, ә уежайларда жә не басқ а қ оғ амдық орындарда заң жә не белгіленген тә ртіп ережелерін сақ тау, қ ылмыстар мен қ ұ қ ық бұ зушылық тарды ескерту жә не олардың алдын алу бойынша дер кезінде шаралар қ абылдайды.
Патрульді-бекеттік нарядтары:
1) қ оғ амдық тә ртіпті сақ тау жә не қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету мә селелері жө ніндегі Қ азақ стан Республикасының заң дары мен басқ а да нормативтік қ ұ қ ық тық актілерін білуге жә не азаматтардан оларды бұ лжытпай орындауды талап етуге;
2) қ ылмыстар мен ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық тардың алдын алу жә не жолын кесу, олардың жасалуына ық пал ететін жағ дайларды анық тауғ а, жә не ө з қ ұ қ ық тары шегінде осы жағ дайларды жою шараларын қ абылдауғ а;
3) қ ылмыстардан, ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық тар мен қ айғ ылы оқ иғ алардан жапа шеккендерге, сондай-ақ қ алдары мү шкіл не олардың денсаулығ ы мен ө міріне қ ауіп тө нген азаматтарғ а жә рдемдесуге;
4) кө шелерде, алаң дарда, саябақ тарда, кө лік магистральдарында, вокзалдарда, ә уежайларда жә не басқ а қ оғ амдық орындарда қ ұ қ ық тық тә ртіпті қ амтамасыз етуге;
5) мемлекеттік органдар мен мекемелердің лауазымды адамдарына, сондай-ақ қ оғ амдық бірлестіктердің ө кілдеріне берілген қ ұ қ ық тар шегінде, егер оларғ а қ арсы ә рекет жасалса немесе қ ауіп тө нсе, олардың заң ды ә рекеттерін жү зеге асыруғ а кө мек кө рсетуге;
6) заң дылық ты сақ тауғ а, қ оғ амдық тә ртіп бұ зушыларды орнында нақ ты жә не мұ қ ият тексеруге, қ ұ қ ық бұ зушыларғ а заң мен қ арастырылғ ан ық пал етудің ә кімшілік шараларын қ олданғ ан кезде, оларғ а қ андай нормативтік актілерге сай жә не олар қ андай бұ зушылық тар ү шін қ олданылатындығ ын тү сіндіруге;
7) қ алалық, аудандық, желілік орган бойынша кезекшіге қ оғ амдық қ ауіпсіздікке тө нетін қ атердің туындауының барлық жағ дайлары туралы жә не техникалық кө мек пен апаттық қ ызметтерді қ атыстырудың қ ажеттілігін баяндауғ а, қ атерлі аймақ тарғ а азаматтарды жібермеуге тиіс.

Кү штер мен қ ұ ралдарды кешенді қ олдануды ұ йымдастырудың негізгі субъектісі ө зіне сеніп тапсырылғ ан аймақ та жаппай шараларды ө ткізу тә ртібіне жауап беретін Ішкі істер органының бастығ ы болып табылады. Ол мә селелерді анық тайды жә не жаппай шараларды қ амтамасыз етуге қ атысушы ә р қ ызметтің немесе бө лімшенің шешуіне тура келетін міндеттерді нақ тылайды, сондай-ақ кү штер мен кұ ралдардың ө зара ә рекеттесу процесін болжайды жә не соң ғ ылардың кө мегімен бірінші іске асырады. Ол қ ызметтердің бірлескен жұ мысының барысын, нә тижесін бақ ылай отырып, ғ ылым мен озық тә жірибенің тиісті жетістіктерін қ олдана отырып, оны тікелей басқ арады.

Маң ыздылығ ы жә не кө леміне байланысты кө пшілік шаралар мен тө тенше жағ дайларды жү ргізу кезінде қ оғ амдық тә ртіпті жә не қ оғ амдық қ ауіпсіздікті сақ тауды ұ йымдастыру Ішкіісминінің, IIД, Кө лiктегi IIД жә не қ алалық, аудандық, желілік органдардың ө зге қ ұ қ ық қ орғ ау органдарымен тығ ыз ө зара ә рекеттесуімен жү зеге асырылады.

Кө пшілік шаралар мен тө тенше жағ дайларды жү ргізу ү шін қ оғ амдық тә ртіпті жә не қ ауіпсіздікті сақ тауғ а Қ азақ стан Республикасының нормативтік қ ұ қ ық тық актілеріне сә йкес ішкі істер органдары, ішкі ә скерлер қ ызметтерінің жеке қ ұ рамы жә не бө лімшелері жұ мылдырылады.

Қ оғ амдық тә ртіпті жә не қ ауіпсіздікті сақ тауғ а жұ мылдырылғ ан кү штер мен қ ұ ралдарды тиімді басқ ару ү шін қ ажетті болғ ан жағ дайда жедел штаб қ ұ рылады. Штабтың саны жә не қ ұ рамы кө пшілік шаралар, тө тенше оқ иғ алар, сондай-ақ қ алыптасқ ан жедел жағ дайғ а байланысты айқ ындалады.

Кө пшілік шараларды жү ргізу кезең інде кү штер мен қ ұ ралдарды басқ ару жедел штаб мү шелері, басқ ару топтары жә не байланыс ұ йымдастыру ү шін жұ мыс орындары жабдық талғ ан арнайы ұ йымдастырылғ ан пункттерде жү зеге асырылады. Басқ ару пункттері, ә детте, кө пшілік шаралар жү ргізілетін ауданда қ ұ рылады жә не қ арамағ ындағ ы кү штер мен қ ұ ралдарды жедел басқ аруғ а жарамды жерлерде орналасады. Басқ ару пункттері тұ рақ ты немесе жылжымалы болуы мү мкін. Олар байланыс қ ұ ралдарымен, қ ажетті жағ дайда кино, фото, бейне аппаратуралармен жабдық талады.

Кө пшілік шараларды ө ткізу кезінде қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті сақ тауды қ амтамасыз етуді ұ йымдастыру барысында ішкі істер органының бастығ ы (жедел штаб басшысы) Қ азақ стан Республикасының заң дарын басшылық қ а алуы тиіс.

Кө пшілік шараларды жү ргізу кезінде қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті сақ тауды қ амтамасыз етуге тапсырмалар алғ аннан кейін дайындық жұ мыстары жү ргізілуі тиіс, оғ ан:
1) оны жү ргізудің бағ дарламасы, орны, уақ ыты жә не тә ртібін нақ тылау, сондай-ақ жаппай акция жү ргізуге тыйым салуды талап ететін факторлардың болуы немесе болмауы;
2) мү дделі ведомстволардың ұ йымдастырушылары жә не ө кілдерімен бірлесе жаппай шаралар ө ткізілетін жерде комиссиялық тексеруді жү зеге асыруды, оның тиісті қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауды ұ йымдастыруғ а жарамдылығ ы айқ ындалады жә не кемшіліктерді қ алпына келтіру шаралары қ олданылады;
3) жерге рекогносцировка жү ргізу, оның нә тижесінде аумақ тың, кө лік қ озғ алысы жә не жаяу жү ргіншілердің бағ ыттарының ерекшеліктері зерттелетін, жиналу пункттері, адамдардың жү ру жә не орналасу тә ртібі, кө лік тұ ратын орындар, кө лік жә не жаяу жү ргіншілер қ озғ алысын ұ йымдастырудағ ы ө згерістер қ ажеттілігі, сондай-ақ аймақ тардың, секторлардың, учаскелердің, шекаралары, кү штер мен қ ұ ралдардың қ ажетті саны, жедел штабтың, резервтердің орналасу орындары енеді.

Қ ажетті мә ліметтер мен есептеулердің негізінде кө пшілік шараларды жү ргізу кезінде қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті сақ таудың жоспары ә зірленеді, онда:
1) шараның мазмұ ны жә не бағ дарламасы, орны, оны ө ткізу уақ ыты, жоспарланғ ан қ атысушылар мен кө рермендердің саны;
2) қ оршалатын аймақ тар, секторлар, учаскелер аумақ тарының шекарасы;
3) жұ мылдырылатын кү штер мен қ ұ ралдардың қ ұ рамы мен саны, олардың орналасу орны, нарядтардың тү рлері мен міндеттері, олардың аймақ тардағ ы, секторлардағ ы жә не учаскелердегі қ ызметін ұ йымдастыруғ а жауаптылар, басқ ару жә не байланыс схемасы;
4) кө ршілес қ алалық, аудандық, желілік органдар жә не кө ліктегі ішкі істер органдарымен, ішкі ә скери бө лімшелері жә не басқ а қ ұ қ ық қ орғ ау органдарымен ө зара іс-қ имыл тә ртібі;
5) колонналар қ ұ рылатын, шаралар жү ргізілетін жерге жақ ын кө рермендердің жиналу орындарында, сондай-ақ қ алалық кө лік аялдамаларында жә не бақ ылау пункттерінде қ оғ амдық тә ртіпті қ амтамасыз етуді ұ йымдастыру;
6) қ атысушылар мен кө рермендердің жү ру бағ ыттары, кө лік жә не жаяу жү ргіншілердің шегіну жолдары, іс-шаралар басталғ анғ а дейін жә не аяқ талғ ан соң олардың қ озғ алысын реттеу тә ртібі, кө лік қ ұ ралдарының тұ ратын орны;
7) шара аяқ талғ ан соң қ атысушыларды ұ йымдасқ ан тү рде шығ ару тә ртібі, сондай-ақ қ ажетті жағ дайда оларды эвакуациялау тә ртібі;
8) ө рт қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін шаралар;
9) медициналық жә не жабдық тық -техникалық қ амтамасыз етуді ұ йымдастыру қ арастырылады.
Жоспар картада (схемада) есептер, кестелер, қ осымшаларымен қ оса ресімделеді жә не оны ішкі істер органының бастығ ы бекітеді.

Қ ажет жағ дайларда бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары арқ ылы кө лік бағ ыттарындағ ы уақ ытша ө згерістер, жаппай шаралар ө ткізілетін ауданғ а азаматтардың баруын шектеу туралы хабарламалар жасалады.

Жиналыс, митингтер, кө ше шерулері, демонстрациялар жә не ө зге де жаппай шаралар кезінде қ оғ амдық тә ртіп пен қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етуге дайындық кезең інде жеке қ ұ раммен полицияның қ ұ қ ық тары мен міндеттерін реттейтін нормативтік қ ұ қ ық тық актілерді оқ ып-ү йрену, қ ұ қ ық бұ зғ аны ү шін кө пшілік акцияларының ұ йымдастырушылары мен қ атысушыларының жауаптылық шаралары, сондай-ақ жағ дайдың шиеленеліскен кезінде қ ызмет атқ арудың тактикалық тә сілдерін ө ң деу бойынша нұ сқ ама жә не дайындық тар жү ргізілуі тиіс. Нұ сқ амаларда аумақ тың схемасы қ олданылады, кө пшілік шаралар ө ткізу бағ дарламасы тү сіндіріледі, қ оғ амдық тә ртіпті сақ тау секторлары мен учаскелері, адамдар қ озғ алысының бағ ыттары жә не кө лік тұ рақ тары, басқ ару, резерв пункттерінің, медициналық пункттердің, сауда орындарының, санитарлық тораптар айқ ындалады, сондай-ақ нарядтарды қ оршалғ ан аймақ қ а ө ту (кө лікпен ө ту) қ ұ қ ығ ын беретін рұ қ сатнамалардың (билеттер мен ө зге қ ұ жаттардың) ү лгілерімен таныстыру жү ргізіледі.
Дайындық тар кө пшілік шараларды ө ткізудің алдында оның ө ткізілетін жерінде жү зеге асырылады. Осығ ан сә йкес, нарядтардың міндеттері, орналасуы айқ ындалады, кү штерді жоспарлап ү лестірудің белгіленген мерзімдерінің нақ тылығ ы тексеріледі; полиция нарядтарының, ә скерлердің жә не басқ а жұ мылдырылатын кү штердің тө тенше жағ дайлар туындағ ан сә тте ө зара іс-қ имыл мә селелері реттеледі.

Жаппай шаралар жү ргізу барысында қ оғ амдық тә ртіп пен қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етуге жұ мылдырылғ ан нарядтардың жеке қ ұ рамына атыс қ аруы берілмейді. Резерв қ арулануы мү мкін.

Кө пшілік шараларын жү ргізу барысында қ ұ рсау (Қ), еріп жү ру топтары (ЕЖТ), бақ ылау бекеттері (ББ), резерв (Р), қ оршаулар (Қ), патрульдеу топтары, кө лік қ озғ алысын шектеу, заң дарды тү сіндіру, байланысты қ амтамасыз ету, қ оршау " блоктау", қ ұ қ ық бұ зушылық тарды тіркеу жә не басқ алар қ олданылады.
Ә р топты арнайы біріккен отряд командирі алдын ала тағ айындағ ан жетекші басқ арады:
1) қ ұ рсау - кө пшілік шаралар жү ргізілетін аумақ қ а бө где адамдарды жібермеу мақ сатымен, сондай-ақ іс-шараларғ а қ атысушылар мен кө рермендер орналасқ ан жерлерде шараларғ а қ атысушылар, кө рермендер немесе ара жігін ажырату квадраттардың (тік бұ рыштардың) ұ йымдасқ ан тү рде қ озғ алуын қ амтамасыз ететін бағ ыттаушы коридорлар қ ұ ру ү шін қ ойылады. Қ ұ рсаулардың қ ұ рамына полиция қ ызметкерлері, ә скери қ ызметкерлер, кө пшілік ө кілдері кіре алады.
Қ ұ рсаулар жеке қ ұ рам 2 метрден аса интервалда орналасқ анда - сирек, 1-2 метр интервалда - қ алыпты, 1 метрден кем интервалда - кү шейтілген, екі жә не одан да кө п қ атарларда - кө п қ атарлы болып бө лінеді. Аса қ ауіпті бағ ыттарда қ ұ рсауларды кү шейту мақ сатымен арнайы кедергілерден, автомобильдер жә не ә скери техникадан қ оршаулар орнатылады;
2) еріп жү ру тобы - колонналар сап тү зеу кезең інде, оларғ а арналғ ан жерлерде оларғ а еріп жү ру жә не орналастыру кезінде қ оғ амдық тә ртіпті қ амтамасыз етеді;
3) бақ ылау бекеттері - кө пшілік іс-шараларды жү ргізу жә не жағ дай ө згеру барысында дер кезінде ақ паратты қ амтамасыз етеді. Ол аумақ ты жақ сы шолуды қ амтамасыз ететін пункттерде орналасады жә не қ ажетті техникалық қ ұ ралдармен жабдық талады;
4) резерв - кө пшілік іс-шараларын жү ргізу барысында жағ дай шиеленіскен кезде қ оғ амдық тә ртіпті сақ таудың міндеттерін шешуге арналады. Резерв ол тез арада қ имылғ а кірісе алатындай жерде орналасуы тиіс.
Жедел штаб бастығ ының қ арамағ ындағ ы резерв қ ұ рамына қ оғ амдық тә ртіпті сақ тауғ а жұ мылдырылғ ан кү штер мен қ ұ ралдардың 20%-ы бө лінуі мү мкін. Секторлар, учаскелер немесе бағ ыттар бастық тарының қ арамағ ындағ ы резервтер осы секторлардағ ы, учаскелердегі немесе бағ ыттардағ ы қ ызметте пайдаланатын кү штер мен қ ұ рамдардың 10-15%-ын қ ұ райды. Жұ мылдырылғ ан резервтер тез арада маң ызы шамалы учаскелер мен бағ ыттардағ ы кү штер жә не қ ұ рамдарды босату есебінен толық тырылады;
5) патрульдеу тобы - ішкі істер органдарының, сондай-ақ Қ азақ стан Республикасы Ішкіісминінің ішкі ә скерлер жә не оқ у орындарының (оларды жұ мылдырғ ан жағ дайда) жеке қ ұ рамынан аумақ тағ ы азаматтардың кө пшілік іс-шаралар жү ргізуге жақ ын аудандағ ы қ оғ амдық тә ртіпті сақ тауды жү зеге асыру ү шін қ алыптасады;
6) кө лік қ озғ алысын шектеу топтары - жол полициясы қ ызметкерлерінен қ алыптасады жә не блоктау аймағ ының айналасында кө лік, жаяу жү ргіншілер қ озғ алысын ұ йымдастырады, сондай-ақ арнайы іс-шаралар ө ткізілетін жерлерге ішкі істер органдарының жә не ішкі ә скерлер, апат-қ ұ тқ ару қ ызметтерінің автокө ліктерінің бө гетсіз ө туін қ амтамасыз етеді;
7) заң дарды тү сіндіру тобы - ішкі істер органдарының мейлінше дайындалғ ан қ ызметкерлер санынан қ ұ рылады. Бұ л топтың басты міндеті кө пшілік іс-шараларғ а қ атысушылар арасында тү сіндіру жұ мысын жү ргізу болып табылады;
8) байланысты қ амтамасыз ету тобы - байланыс жә не арнайы техника бө лімшелерінің, сондай-ақ байланыс қ ұ ралдарымен жұ мыс істеу дағ дысы бар жеке қ ұ рамның қ ызметкерлерінен қ ұ рылады. Ол кү штер мен қ ұ ралдарды сенімді басқ аруды қ амтамасыз етуге бейімделеді. Радиоқ ұ ралдарының байланысын қ олдану жә не жұ мыс тә ртібін жедел штабтың бастығ ы анық тайды;
9) қ оршау (блоктау) тобы - полицияның саптық бө лімшелері жә не ішкі ә скер бө лімшелерінің (олар жұ мылдырылғ ан жағ дайда) жеке қ ұ рамынан қ ұ рылады. Топ азаматтардың енуін шектеу, қ оршау (блоктау) ауданына белсенді тү рде енуге тырысқ ан адамдарды сү згіден ө ткізу пунктіне бағ ыттау, қ ұ қ ық бұ зушыларды ұ стау, іс-шара ө ткізілетін ауданғ а бө тен кө ліктің ө туін тоқ тату мақ сатымен жергілікті тиісті ауданын қ оршауды (блоктауды) жү зеге асырады. Қ ажетті жерлерде азаматтарды, кө лікті ұ йымдасқ ан тү рде ө ткізу, қ ұ қ ық қ а қ арсы қ имылдардың ұ йымдастырушылары мен белсенді мү шелерін анық тау (ұ стау) ү шін БӨ П қ ұ рылады;
10) қ ұ қ ық бұ зушылық тарды тіркеу тобы - криминалдық полиция бө лімшелерінің қ ызметкерлерінен қ ұ рылады, сырттай (визуального) бақ ылау, фото суретке тү сіру, бейне жә не дыбыс жазбалары қ ұ ралдарымен жабдық талады. Оқ