Чүнҹү амил әмр бе мә᾽руф

Бу амил имамын ө з тә рә финдә н ачыг-ајдын шә килдә тә сдиг олунан бир мә сә лә дир.

Тарихи гејдлә рә ә сасә н, о заман имамын гардашы Мә һ ә ммә д Һ ә нә фијјә ә лил олдуғ у ү чү н ҹ иһ адда иштирак едә билмә ди вә буна ҝ ө рә дә Һ ә зрә т јаздығ ы вә сијјә тнамә ни она тапшырды. Имам, ҝ ә лә ҹ ә кдә ҹ ә ддинин дининдә н чыхмагда иттиһ ам олунаҹ ағ ыны билдијинә ҝ ө рә, вә сијјә тнамә дә Аллаһ ын бирлијинә вә Пејғ ә мбә рин нү бү ввә тинә шә һ адә т верә рә к ө з гијамынын сиррини белә ачыгламышдыр:

Онлар мә ндә н беј᾽ ә т истә мә сә лә р дә белә, сусмајаҹ ағ ам.

Бү тү н дү нја билмә лидир ки, Һ ү сејн ибни ә ли (ә) шө һ рә т вә мә гамы ө з гаршысына мә гсә д гојмамыш, мал-дө влә т далынҹ а ҝ ә змә миш, фасид, залым вә ријакар да олмамышдыр.

Бу руһ ијјә елә һ ә мин илк ҝ ү ндә н башлајараг сон анлара гә дә р онун вү ҹ удунда ҹ илвә лә нмишди.

ө мрү нү н ахыр дә гигә лә риндә ҝ ө рү рү к ки, о һ ә зрә т јенә дә ајағ а галхыб гејрә т, шү ҹ аә т вә иҝ идлик ҝ ө стә рир, уҹ а сә слә фә рјад гопарыб дејир:

“Еј ә би Сү фјан сү лалә синә табе оланлар, ә ҝ ә р Аллаһ ы танымајыб гијамә т ҝ ү нү нә е᾽ тигад етмирсинизсә, һ еч олмаса дү нјада азад јашајын.”

Бу ү ч амил ә һ ә мијјә т е᾽ тибари илә ејни дә рә ҹ ә дә олмасалар да, имамын һ ә рә катында һ ә р биринин мү ә јјә н ролу вардыр. Куфә лилә рин дә ᾽ вә ти елә бир мү һ ү м мә сә лә дејилди. Чү нки һ ә рби гү ввә си олан бир вилајә тин ө з һ азырлығ ыны е᾽ лан етмә си заһ ири бахымдан зә фә р вә тә рә гги ү чү н тә ᾽ сирлидир. Амма елә илк ҝ ү нлә рдә н ортаја чыхан беј᾽ ә т мә сә лә си бу һ ә рә катын формалашмасында мү һ ү м тә ᾽ сир ҝ ө стә рди. Јадда сахламаг лазымдыр ки, һ ә рә катдан габаг кимсә ону дә ᾽ вә т етмә мишди вә Имам (ә) бундан чох-чох ә ввә л ө з ә һ динә садиг галаҹ ағ ыны е᾽ лан етмишди. О дө врдә залым вә силаһ лы бир һ ө кумә т ө з дү шмә нчилик сијасә ти нә тиҹ ә синдә елә бир вә зијјә т јаратмышды ки, Мү авијә нин һ акимијјә ти алтында олан јерлә рдә, о ҹ ү млә дә н Мә ккә вә Мә динә дә халг, ҹ ү мә ҝ ү нлә ри (ҹ ү мә намазында) ә ли ибни ә би Талибә лә ᾽ нә т дејир, бу иши саваб бир иш кими гијмә тлә ндирир вә мү сә лманларын бејтү л-малыны бу јолда хә рҹ лә јирдилә р. Мү авијә Пејғ ә мә брин һ ә дислә рини дә јишдириб сахталашдырмаг ү чү н бир чох руһ анилә рә хү суси малијјә јардымлары едирди. Елә һ ә мин руһ анилә р Пејғ ә мбә рин һ ә дислә риндә олан адлары дә јишиб ә ли (ә)-ын дү шмә нлә ринин тә ᾽ рифинә даир чохлу сахта һ ә дислә р дү зә лтмишдилә р.

Тарихчилә рин јаздыгларына ә сасә н, Сә мрә т ибни Ҹ ә ндә б сә ккиз мин мисгал гызыл алыб ә ли ибни ә би Талиб (ә)-ын ә лејһ инә бир һ ә дис дә јишдирмишди.

Бунунла јанашы тарихи дә јишмә к дә онларын ә линдә чох чә тин иш дејилди. Сө з јох ки, сонралар тарихин бир һ иссә си олдуғ у кими галды вә демә к олар ки, бу да Һ ү сејн ә лејһ иссә ламын һ ә рә каты кими фә дакар ишлә рин сајә синдә иди. ә ҝ ә р имам Һ ү сејн ә лејһ иссә лам сү кут едиб динмә сә јди, тарих бү тү нлү кдә дә јишдирилә ҹ ә кди! Белә ликлә имам Һ ү сејн ә лејһ иссә ламын гијамында беј᾽ ә т мә сә лә си олдугҹ а ә һ ә мијјә тли иди.

Ү чү нҹ ү амил исә ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә рдир. Имам беј᾽ ә т мә сә лә сини нә зә рә алмајараг, Пејғ ә мбә рин бу саһ ә дә ки һ ә дис вә мә гсә длә рини ачыг-ашкар бә јан едир, дө нә -дө нә ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р мә сә лә синә тохунурду. Демә к бу амил башга ики амилдә н даһ а ә һ ә мијјә тли иди. Мә һ з бу сә бә бдә н дә бу гијам индијә дә к ө з е᾽ тибарыны итирмә јиб вә һ еч вахт итирмә јә ҹ ә к дә. Бу гијамын бү тү н амиллә ри дә рс олмалыдыр, лакин ү чү нҹ ү амилин тә ᾽ сири олдугҹ а дә риндир. Чү нки дә ᾽ вә т вә беј᾽ ә т мә сә лә си олмасајды да, Имам сү кут етмә јиб ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р һ ө кмү нү јеринә јетирмә к ү чү н гијам едә рди. Бурада биринҹ и амил (дә ᾽ вә т) илә ү чү нҹ ү амил (ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р) арасындакы фә рглә р ајдынлашыр.

Беј᾽ ә т мә сә лә синдә имамдан бир шеј истә јирлә р, Имам исә онларын ҹ авабында бујурур:

“Сизин истә дијинизи јеринә јетирә билмә рә м. Демә к бу гијамын амили тә кҹ ә дә ᾽ вә т вә ја беј᾽ ә т олсајды, куфә лилә р дә ᾽ вә т етмә сә јдилә р вә һ ө кумә т о Һ ә зрә тдә н беј᾽ ә т истә мә сә јди Һ ү сејн ә лејһ иссә ламын онларла иши олмазды, ө зү исә раһ ат оларды вә бир һ адисә дә баш вермә зди. Амма ү чү нҹ ү сә бә бә ҝ ө рә имам Һ ү сејн ә лејһ иссә лам е᾽ тираз едә н, тә нгидчи, гијамчы, мү сбә т бир инсан иди...

Бунунла белә гијам ү чү н башга бир амил лазым дејилди. Фә сад һ ә р јерә јајылмыш, Аллаһ ын һ арамы һ алал, һ алалы исә һ арам едилмиш, мү сә лманларын бејтү л-малы бир тајфанын ә линә дү шә рә к гејри-шә р᾽ и јолла сә рф едилирди.

Пејғ ә мбә р (с) бујурмушду: “Һ ә р ким белә бир вә зијјә ти ҝ ө рү б е᾽ траз етмә сә, шә раити дә јишмә јә ҹ ә һ д ҝ ө стә рмә зсә, Аллаһ гануну ү зрә белә адамларын залым, ситә мкар вә Аллаһ ын динини дә јишдирә нлә рә лајиг олан јерә апарылмалары јахшыдыр.”

Имам ҹ ә ддинин бујурдуғ уна ә сасланараг дејир: “Белә бир шә раитдә вә зијјә ти баша дү шә нлә р е᾽ тираз етмә сә лә р, ҹ ә мијјә тин ҝ ү наһ карлары илә ејни таледә олаҹ аглар!! Бу биринҹ и һ ә дис дејил вә бу барә дә Пејғ ә мбә ри-ә крә м (с)-дан чохлу һ ә дислә р нә гл олунмушдур. Имам Рза ә лејһ иссә лам Пејғ ә мбә рдә н нә гл етдији бир һ ә дисдә бујурур:

“Ҹ амаат ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р вә зифә сини бир-биринин ө һ дә синә гојмагла сү кут едиб диҝ ә рлә ринин бу иши јеринә јетирмә сини ҝ ө злә сә, онлар да сү кут едиб башгаларынын бу мә с᾽ улијјә ти һ ә јата кечирмә сини ҝ ө злә јә р, нә тиҹ ә дә кимсә бир иш ҝ ө рмә з. Белә бир һ алда онлар Аллаһ ын ә забыны ҝ ө злә синлә р.” Ҝ ө рә сә н Аллаһ ын ә забы ҝ ө јдә н даш јағ магдыр! Јох, Гур᾽ ан Аллаһ ын ә забыны белә тә фсир едир:

Де ки: “Аллаһ башынызын ү стү ндә вә ајагларынызын алтында [ҝ ө јдә н вә јердә н] сизә ә заб ҝ ө ндә рмә јә, сизи дә стә лә р һ алында гарышдырмағ а вә бир-биринизә диҝ ә ринин зоруну дадыздырмағ а гадирдир! ” Ҝ ө р онлар баша дү шсү н дејә, ајә лә римизи нә ҹ ү р изаһ едирик.

Рә сули-ә крә м бујурмушдур:

“ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р мә сә лә синә ҝ ө з јуманлар мү тлә г, Аллаһ ын ә забыны ҝ ө злә мә лидирлә р.

Бурада мә рһ ум Кулејнинин “Ү сули-кафи”дә вә Гә залинин “Еһ јаү л-ү лум”да сү нни вә шиә алимлә риндә н рә вајә т етдиклә ри һ ә диси ҝ ә тирмә ји лазым ҝ ө рү рү к:

ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р сизин аранызда олмалыдыр, белә олмазса бү тү н писликлә риниз сизә ү стү н ҝ ә лә р, онда сизин јахшы адамларыныз да Аллаһ дан бир шеј истә дикдә онларын дуасы гә бул олунмаз.

Гә зали бу һ ә диси белә тә фсир едир:

Бу сө злә рин мә ᾽ насы о демә к дејилдир ки, онлар Аллаһ ы сә слә јирлә р, амма Аллаһ онларын дуасыны гә бул етмир, ә ксинә онлар о гә дә р алчалыр вә горхулары да арадан ҝ едир ки, Аллаһ дә рҝ аһ ына ү з ҝ ә тирдикдә онлара е᾽ тина олунмур!

Пејғ ә мбә р (с) бујурмушдур: “ө з иззә тинизи истә јирсинизсә ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р един ки, дү шмә н дә сиздә н чә кинсин. Амма ә мр бе мә ᾽ руф вә нә һ ј ә з мү нкә р етмә сә низ илк мә рһ ә лә дә сарсылыб алчаларсыныз вә дү шмә н дә сизи саја салмаз. Бир гул вә кө лә кими јалварсаныз да белә, кимсә ҹ авабынызы вермә з: