Төмен көміртекті феррохром өндірісі

Дә ріс 6. Тақ ырыбы: Хром ө ндірісі.

Жоспар:

Хром туралы жалпы тү сінік

Хром қ орытпаларын ө ндіру

Хром қ орытпаларын ө ндіруге арналғ ан материалдар

Жоғ ары кө міртекті жә не қ айта балқ ытылғ ан феррохромды ө ндіру

Тө мен кө міртекті феррохром ө ндірісі

Шойын металлургиясы болат металлургиясымен жә не электр металлургиясымен бірге техникалық ғ ылымдардың бірін – қ ара металлургияны қ ұ райды, ол ә р тү рлі металдан жасалатын металды қ орытпа ө ндірісінің процестері мен технологиясын зерттейді.Сол немесе басқ а металды (немесе қ орытпаны) қ олдану оның қ асиеттерінің практикалық қ ұ ндылығ ымен анық талады; басқ а жағ дайлар да маң ызды мә нге ие, біріншіден, табиғ и қ ор, оны алудың қ ол жетерлігі жә не рентабельділігі.

Бү кіл ә лемде темір мен оның қ орытпаларын табиғ и шикізаттан тікелей алудың нә тижелі тә сілдерін табу бойынша қ арқ ынды жұ мыс жү ргізілуде. Мұ ндай процестерді домнадан тыс, тікелей, металдау процесстері деп атайды. Қ азіргі уақ ытқ а дейін рудаларды тікелей тотық сыздамдырудың бірнеше тә сілдері жасалғ ан жә не қ олданылады. Бұ л процестср оқ улық та қ арастырылғ ан. Қ олданылуы бойынша темір металдар арасында ерекше орынғ а ие. Темірмен жә не оның қ орытпаларымен материал мә дениетінің дамуы, қ оғ амдық ө ндірістің барлық саласындағ ы техникалық прогресс тығ ыз байланысты.Қ ара металлмен қ атар қ азіргі заманғ ы ө ндірісте тү сті металл да маң ызды мә нге ие. Ө ндірісте тү сті металды қ олданудың артуы, темір негізіндегі қ орытпалар иеленбейтін, ерекше физика-механикалық жә не басқ а қ асиеттерімен байланысты.

Домна процесінің одан ә рі дамуы кө лемінің ұ лғ аюына, анағ ұ рлым тиімді бейінге кө шуіне, домна пештерінің конструкцияларын жетілдіруге, процесті механикаландыру жэне автоматгандыруғ а байланысты. Электрлік болат балқ ыту ө ндірісінің қ азіргі заманғ ы дамуы болатты тазарту процестерін доғ алы пештерден шө мішке ауыстырумен сипатталады.

Бұ л пештер ө німділігінің артуына, болат сапасының жаксаруына ә келеді, сондық тан оқ улық та болатты пештен тыс тазартудың жеке ә дістерінің жалпы принциптері қ арастырылғ ан.

Қ азіргі замангы электр доғ алы пештерге пештен тыс ө ндеу ә дістерін енгізу нә тижесінде тек шихтаны балқ ыту ғ ана жү зеге асырылады, ал металды жеткізу бойынша барлық операциялар пештен тыс ө ндеу агрегаттарында жү ргізіледі.

1.Хром туралы жалпы тү сінік

Хром (Chromіum), Cr — элементтердің периодтық жү йесінің VҚ тобындағ ы химиялық элемент, а. н. 24, а. м. 51, 996. Тұ рақ ты тө рт изотобы 50Cr(4, 31%), 52Cr (83, 76%), 53Cr (9, 55%), 54Cr (2, 38%) бар. Олардың ішіндегі маң ыздысы жасанды жолмен алынғ ан радиоактивті изотопы 51Cr (T1/2=27, 8 кү н). Хромды 1797 жылы француз химигі Л.Н. Воклен крокоит минералының қ ұ рамынан ашқ ан. Хром кең тарағ ан элемент. Жер қ ыртысындағ ы салмақ мө лшері. 2*10–3%. Ө неркә сіптік маң ызды минералы — хромит, оның бай кендері Солтү стік Оралда, Кавказ сыртында, Батыс Қ азақ станда кездеседі. Батыс Қ азақ стандағ ы кені Ақ тө бедегі хром қ осылыстары заты мен ферроерітінді затын хроммен қ амтамасыз етеді. Хром — ақ, сұ р тү сті, қ атты, ауыр балқ итын металл, балқ у t 1910C, қ айнау t 2480C тығ ызд. 7, 14 грамм/куб сантиметр. Қ алыпты температурада фтормен, 600С-тан жоғ ары температурада галогендермен, кү кіртпен, азотпен, кө міртекпен, кремниймен, т.б. кө птеген металдармен ә рекеттеседі. Оттекпен ө те жоғ ары температурада ә рекеттесіп Cr2O3 тотығ ын тү зеді, оның гидрототығ ы [Cr (OH)3]— амфотерлі. Cульфидтері суда гидролизденеді. Сутекпен ә рекеттесуге бейім емес, бірақ оны ө зіне сің іріп алады. Тотығ у дә режелері +1, +3, +6, кейде +1, +4, +6. Қ осылыстары кү шті тотық сыздандырғ ыш, тотығ у дә режесі +6 болатын қ осылыстары (хром ангридриді CrO3, хроматтар) тотық тырғ ыш. Сұ йық қ ышқ ылдардан сутекті ығ ыстырады. Хром кешенді қ осылыстар тү зуге бейім. Ол қ ұ рамда оттек бар қ ышқ ылдармен ә рекеттесіп нитрат Cr(NO3)3*9H2O, сульфат Cr₂(SO₄)₃*18Н₂О тұ здарын тү зеді. Хром қ олданылуына қ арай таза кү йінде немесе темірмен қ орытпасы — феррохром тү рінде (қ ұ рамында 60 — 85% Cr) ө ндіріледі. Оны хром кентастарын тікелей тотық сыздандыру арқ ылы алады. Таза хром ө зінің тотығ ын Cr2O3 алюминотерм. ә діспен, сондай-ақ кейбір тұ здарын электролиздеу арқ ылы алынады. Тотығ у дә режесі +3 болатын хром кө птеген тұ здар, ашудастар тү зеді. Хром-калий ашудасы былғ ары илеуде, мата ө неркә сібінде, кино пленкасын жасауда қ олданады. Хром металдан жасалғ ан бұ йымдардың бетін хромдау ү шін пайдаланылады. Қ ұ рамында хром бар болат таттанбайды, қ ажалмайды жә не ү йкеліс пен қ ызуғ а тө зімді келеді.[1]

Хром қ орытпаларын ө ндіру

Хром қ оспалағ ыш элемент болып табылады жә не кө птеген болаггар мен қ орытпалардың беріктік жә не иілімдік қ асиеттерін арттыра отырып, солардың қ ұ рамына енеді. Бұ рын кө міртекті болатгардың қ ұ рамына енгізілген, хром - металдың қ аттылығ ы мен тозуғ а тө зімділігінің, болаттың коррозияғ а қ арсы жә не қ ышқ ылғ а тұ рақ ты қ асиеттерінің артуына ық пал етеді. Хром қ осылыстарын бояғ ыштарды, илейтін препараттар, катализаторлар жә не басқ а материалдарды дайындауга пайдаланады. Хром - ақ сү р тү сті металл, жылтыры бар; оның тығ ыздығ ы 7, 16 г/см, қ орыту температурасы 1903 °С, қ айнау температурасы 2567 °С. Хром мен темір - сү йық жә не катты кү йінде ө зара ерігіш. Хром кө міртегімен берік карбидтер - Сг23С6, Сг7С3 жә не Сг3С2 тү зеді, олардың қ орытылу температурасы 1550, 1780 жэне 1890 °С 650

сә йкес. (Сг, Ғ е)2зС6, (Cr, Fe)3C2 жэне (Cr, Ғ е)7С3 типті қ ос карбидтер де белгілі. Хром кремниймен Cr3Si, Cr5Si3, CrSi жэне CrSi2 силицидтерін тү зеді, олардың қ орытылу температурасы 1710, 1597, 1553 жэне 1550 °С сә йкес. Хром силицидтері карбидтерден беріктеу, сондық тан темір-хром-кремний (Fe-Cr-Si) қ орытпаларында, марганец қ орытпалары сияқ ты кремний мө лшерінің артуы олардағ ы кө міртегі мө лшерінің тө мендеуіне алып келеді. Хром оттегімен СЮ, Сг20 3 жэне Сг03 оксидтер тү зеді. Сг20 3 (практикалық тү рде барлық хром табиғ атта осы тү рде болады) анағ ұ рлым тө зімді болып табылады; СгО сұ йық металл мен қ ожда қ атысуы мү мкін, бірақ салқ ындатқ ан кезде Сг20 3 айналады; СЮ3 оксиді 240 °С кезінде Сг20 3 жә не 0 2 оттегіге ыдырайды мына реакция бойынша:

2 C r03 = Cr20 3 + 1, 5 0 2.

1-кесте - Ферросиликохром

2Сг + 1, 502 = Сг20 3 реакциясы ү шін тү зілу энтальпиясы АН = -1136, 94 кДж/моль. Хром кү кіртпен Cr2S3 жэне Cr3S4 сульфидтерін, ал фосформен - Cr3P, Сг2Р фосфидтерін қ ұ райды; хром азотпен Cr2N жә не CrN берік нитридтерді тү зеді. Азоттың 1900 жэне 1600 °С температуралар кезінде (қ атты салқ ындатылган қ орытпа) сұ йық хромдағ ы ерігіштігі 4, 2 жэне 6, 5% сә йкес қ ұ райды[2].

3. Хром қ орытпаларын ө ндіруге арналғ ан материалдар

Хром (Fe, Mg)0-(Cr, Al)20 3 жалпы формуласы бар хромшпинелидтер (немесе хромиттер) деп аталатын минералдардың қ ұ рамына енеді. Шпинелидтерге: хромпикотит (Mg, Fe)Cr20 3 жә не алюмохром мен котит (Mg, Ғ е)(Сг, А1)20 3 минералдарын жатқ ызады.Хромит немесе хромды теміртас (Ғ еОСг2С)3), табигатта салыстырмалы тү рде сирек кездеседі. Хром рудаларыньщ қ ұ рамына кремнезем бос тау жынысы ретінде енеді. Хром рудаларының жер қ ыртысында жеткілікті тү рде кең інен таралуына қ арамастан, тек бірнеше кен орындарының ғ ана (Донда, Уралда) онеркэсіптік мэні бар. Донның хром рудалары - кесектік, жұ мсақ, ұ нтакты, охралы, ал текстуралы ерекшеліктері бойынша тегіс жә не сеппелі деп болінеді. Оларда, %: Сг20 3 52-58, Ғ еО 13-16, MgO 13-15, А120 3 9-13, Si02 2-4 жэнет.б. 1, 4-т болады.Тү рлі маркалардағ ы феррохромды қ орыту ү шін хром рудалары ның белгілі бір сұ рыптарын қ олданады. Кесек рудалар орташа коміртекті феррохромды силикотермиялық ә діспен жә не силикохромды бір сатылы ә діспен алуғ а пайдаланады. Шихтага, қ айта балқ ытылғ ан феррохром ү шін, қ ұ рылысы жұ мсақ жә не жақ сы тотық сызданатын кедей хром рудаларын енгізеді. Тазартылган феррохром ү шін не минимум кремнезем молшері бар ұ нтақ ты руданы, немесе < 20 мм кесектерге дейін ұ сақ талғ ан тү рде руданы қ олданады. Кварциттің жоғ ары молшері бар рудаларды кө міртекті жә не қ айта балқ ытылғ ан феррохромды корыту кезінде анағ ү рлым тиімді пайдаланады, себебі оларды қ айта балқ ыту кезінде кварцит шығ ынын тө мендетуге болады, яғ ни қ ож еселігі азаяды.Темірлі цемент мө лшері бар оң ай тотық сызданатын рудаларды олардың тотыксызданғ ыштығ ын арттыру жә не пеш шегенінің тозімділігін жоғ арылату ү шін басқ а рудалармен араластырады.Хром рудаларыньщ қ орларын азайту, 30-45% Сг20 3 молшері бар кедей рудаларды ондіру колемін кең ейтті; оларды байыту жө нінде жү мыс ауқ ымы артты. Дондық хром рудаларын гравитациялық ә діспен байыту кезінде, Сг20 3 молшері 45, 6 бастап 54, 3-57, 3% дейін ұ лғ аятын концентрат алады. Кремний мен фосфорды концентраттардан алып тастау ү шін кү кірт немесе тұ з қ ышқ ылымен жә не ащы натрмен екі есе химиялық ондеу пайдаланылады. Хром қ орытпалары ө ндірісінің тиімділігін арттыру мақ сатында кесектелген шикізатты пайдалану ұ сынылады, сондық тан ұ нтақ ты рудалар мен концентраттарды агломерацияга, престеуге жә не т.б. салады.[3]

4.Жоғ ары кө міртекті жә не қ айта балқ ытылғ ан феррохромды ө ндіру

Кө міртекті феррохромды доғ алы пештерде хром мен темір оксидтерін кө міртегімен тотық сыздандыру арқ ылы мына реакциялар бойынша алады:

2/3 Сг20з + 18/7 С = 4/21 Сг7С3 + 2 СО

FeO + С = Fe + СО

Рудадан тотық сызданатын темір хромның тотық сыздануына ыкпал етеді, себебі тү зілетін карбидтер темірде ериді, осының нә тижесінде реакция хром оксидінің тотық сыздану жағ ына қ арай жылжиды. Ол 1100-1150 °С кезінде басталады да, пештің анағ ұ рлым ыстық бө ліктерінде ұ лғ айғ ан жылдамдық пен жалғ аса отырып, кө рікте аяқ талады. Осы кезде қ орытпадағ ы кө міртек мө лшері 8% дейін артады.Ұ сақ жә не оң ай тотық сызданатын хромды руданы пайдалану, хромның ү лкен бө лігінің руда ә лі қ атты кү йде болғ ан кезде тотық сыздануына алып келеді. Қ ожда бұ л жағ дайда хром оксидтері аз болады жә не пеш табанында кө міртек пен кремнийдің жоғ ары мө лшері болатын феррохром жиналады.6, 5% С молшері бар, ФХ650 маркалы феррохром алу ү шін пеш ошағ ында хром карбидтерінің тотығ уы ү шін реакция бойынша қ ажетті температуралық жағ дайлар жасайды:

1/ЗСг7С3 + 1/ЗСг203 = ЗСг + СО

Жоғ ары кө міртекті феррохромды магнезиттік жә не кейде кө мірлік шегенмен ашық немесе жабық пештерде ү здіксіз процеспен қ орытады; пештердің қ уаты 10-40 MB-А жэне одан да коп, жұ мыстық кернеуі 140-250 В.Жоғ ары коміртекті феррохромды ө ндіру ү шін - кесек рудаларды, қ айта балқ ытылғ аны ү шін кесек жә не ұ нтақ рудалардың қ оспасы пайдаланылды. Бірқ атар жағ дайларда шихтада 27-32% Сг203 мө лшері

бар қ ож пайдаланылады. Тотық сыздандырғ ыш ретінде - металлуягиялық кокс, жартылай кокс, кейде тас кө мір; флюс ретінде кварцит, силикохром қ ождары, кейде боксит қ ызмет етеді. Шихтаны есептеу кезінде: хром мен темірді алып тастау дә режесін 92 жэне 95% сә йкес, тотық сыздандырғ ыштың молдығ ын ашық пештер ү шін 10-15% жэне жабық пештер ү шін 1-2% деп қ абылдайды.Шихта салымын кө міртекті феррохромды балқ ыту ү шін: хром рудасы 850, бай қ ож 150, кварцит 30-35, қ ұ рғ ақ кокс 215, металл молшерлі қ алдық тар 150 кг есебінен қ ү растырады.Қ айта балқ ытылғ ан феррохромның 1 тоннасын балқ ыту ү шін шихта салымының қ ұ рамы, кг: хром рудасы 900, кварцит 50-70, кұ ргақ кішкене кокс 200, металл мө лшерлі қ алдыктар 150. Кү кірттің ү шқ ыштыгын арттыру ү шін кө міртекті феррохромның қ орытпасын ыстық мойынмен жү ргізеді. Шихтаның 1 т рудалық бө лігін корытып шығ ару ү шін 1650-1750 кВтсағ. электр энергиясы кетеді.Кө міртекті феррохромды қ орытып шығ ару кезінде жабық пештерде шихтаны анағ ұ рлым мү қ ият ө ң деу қ ажет: 1) хром рудалары гранулометриялық жә не химиялық қ ұ рамдары бойынша орташалануы керек; 2) коксте 8-10% шектерде тү рақ ты ылғ алдылық болуы тиіс; 3) кесек руда шихтасында 10-70 мм фракцияның мө лшері > 50% болуы тиіс; 4) руда кесектерінің ү йғ арылган ө лшемі - < 80 мм.Жабық пештердің қ ождық режимі ашық пештерге арналғ андай, бірақ қ ождағ ы Si02 молшерін 33-35% шегінде ү стайды, ал қ атынасы Mg0/Al20 3 < 1. Қ алыпты жұ мыс істейтін пештің кү мбез астындагы қ ысымы 100-200 °С температурада 5-11 Па қ ү райды. Шығ арылатын газда жану жылуы 10, 5-11, 3 кДж/м3 болады жә не %: СО 70-90, Н2< 8, 02< 1, 0 молшері бар.Металл мен қ ожды пештен бір ауысымда ү ш-тө рт рет шегенделген шө міштерге шығ арады, осы кезде қ ождың артығ ы шө міштен шойын қ ож салгыштарғ а ағ ады. Шығ ару процесінде ағ ын озекті, қ орытпа мен қ ождың толық шығ арылуын қ амтамасыз ете отырып, «кө сейді». Кө міртек феррохромын қ алың дығ ы 200 мм дейін жалпак кесектерге қ ү яды (ұ сақ тауғ а қ олайлы болу ү шін). Қ айта балқ ытылган феррохромды тү йіршіктейді (20 - 25 кг/с жылдамдық пен), бұ л ү шін шө міштен ағ ып жатқ ан металл ағ ынын судың қ арқ ынды тегіс агынымен бө леді жә не кайта бапқ ытылган феррохромның тү зілетін тү йіршіктері суды қ ү юга арналғ ан тіліктері бар арнайы қ орапшаларғ а тү седі.1 т феррохромды алуга (алымында - жогары кө міртекті ферро хромғ а арналғ ан деректер, бө лімінде - қ айта балқ ытылганғ а арналган ~ 45%-дык феррохром): хром рудасы (50% Cr20 3) 1875/891; кож (30% Cr20 3) 101/-; коксик 365/433; кварцит 40/44 электр энергиясының меншікті шығ ыны кезінде 3300/3400 кВтч кетеді.Феррохромның ө зіндік қ ү нын тө мендету ү шін негізгі міндет

электр энергиясының меншікті шығ ынына жэне хромды рудадан шығ ару дә режесін арттыруга бағ ытталғ ан шараларды қ абылдауғ а алып келеді[4].

5.Тө мен кө міртекті феррохром ө ндірісі

ФХ005, ФХ006 маркалы коміртексіз феррохромды (0, 05-0, 06% С) силикотермиялық тэсілмен қ орытады. Процесс барысында доғ алы пештерде корытпаларды хром рудасы мен темір оксидтерін, флюс ізбестің қ атысуымен силикохроммен тотық сыздандыру арқ ылы алу қ арастырылган. Томен кө міртекті феррохромды (< 0, 04% С) пештен тыс шө міште руда-ізбесті қ орытпаны сұ йық силикохроммен бір кезең дік немесе екі кезендік тә сілмен араластыру арқ ылы силикотермиялық ә діспен жү ргізеді.Сг2Оэ -30, MgO 7-8, А120 3 7-8, Ғ еО 10-12, Si02 1-3 жэне СаО 40- 45 % мө лшері болатын руда-ізбесті қ орытпаны негізгі шегені бар колбеу тұ рғ ан доғ алы пеште фосфордың томен мө лшері (кесектердің ірілігі < 25 мм) бар хром рудасын жэне < 90% СаО жэне > 0, 006% Р мө лшері бар ізбесті қ орыту арқ ылы немесе - 900 °С температурамен руда-ізбесті қ оспадан (хром рудасы мен ә ктасты бірге кү йдіру кезінде алынғ ан) алады.Бір кезең ді тэсілде қ орытылган қ ожды магнезитті қ аланғ ан шомішке қ ү яды да, ө лшейді, сосын оган сұ йық силикохромды қ ұ йыгі тастайды (1-сурет). Қ орытпаларды бір ыдыста араластыру кезінде, хром мен темірді руда-ізбесті қ орытпадан кремниймен тотық сыздан- дыру кезінде температура 2400 °С жетеді, яғ ни қ атты шихта қ осымшасын балқ ыту мү мкіндігі қ амтамасыз етіледі (силикохром жэне феррохром ондірісінің қ алдық тары тү рінде).

Қ орытпаның жогары температурасы кө міртектің тотығ у реакциясының жү руіне жә не силикохром кремнийін жоғ ары пайдалануга ық пал етеді. Алынатын феррохромның қ ү рамы келесі шектерде қ ұ былады, %: Сг 68-80, Si 1, 0 дейін, С 0, 004-0, 03, Р 0, 008-0, 03, N2 0, 02-0, 1, 0 2 0, 01-0, 05, Н2 0, 0001-0, 003, А1 < 0, 07, Ті < 0, 004, Си < 0, 01, Sn < 0, 0005, As < 0, 004, Sb 0, 004-0, 01, Со 0, 005-0, 04, S < 0, 02.Кремнийдің феррохромдағ ы мө лшерін қ ұ йыдатын силикохром кө лемімен реттейді. 1 т томен коміртекті феррохромды, қ орытпаларды араластыру эдісімен балқ ыту ү шін, кг: хром рудасы (50% Cr20 3) 1470, ізбес (90% СаО) 1320, ферросиликохром (40% Si) 600 электр энергиясының меншікті шығ ыны кезінде 2750 кВт-ч кетеді. Хромды рудадан алу (қ алдық тарды қ айта қ орытуды ескермегенде) 78-82%, ферросиликохром кремнийін пайдалану - 90-100% қ ұ райды.Екі кезең дік тә сілде руда-ізбес қ орытпаны шоміште, 20-25% Si мө лшері бар жартылай оніммен араластырады, осының нә тижесінде тауарлык феррохром мен 14-15% Сг20 3 мө лшері бар аралық кож алынады. Бұ л қ ожды 20-25% Si бар жартылай ө нім алу ү шін силикохроммен араластырады. Процесті екі шө мішпен жү зеге асыру кезінде жылу шығ ындары екі есе артады.Томен кө міртекті феррохромды сұ йық аз кө міртекті феррохромды вакуумдау арқ ылы алады. Феррохромды қ орытуды вакуумды индукциялық пештің магнезитті тигелінде 67 Па қ алдық қ ысым кезінде, ал кө міртексіздендіруді - 130-260 Па қ ысымда жә не 1640- 1690 °С қ орытпа температурасында 1, 0-1, 5 сагат бойы жү ргізеді.Вакуумдаудан ө ткен феррохромды азотпен ү рлеу кезінде 2, 5% N2 дейін мө лшері бар кө міртексіз азотталғ ан феррохром алады.Коміртексіз феррохромды (0, 01-0, 03% С), кө міртекті феррохром­ды кө міртексіздендіру арқ ылы, оның қ атты кү йінде вакуумды термиялық оң деу процесінде алады. Тотық тырғ ыштар ретінде темір немесе хром рудаларын пайдаланады. Ө ң деуді вакуумдық қ ыздыру пештерінде 67-80 Па қ алдық қ ысымда жэне 1250-1400 °С температурада жү ргізеді. Кө міртекті алып тастау мына реакциялар бойынша жү реді:

1/ЗСг7С3 + 1/ЗСгяһ = ЗСг + СО

l/3Cr7 С3 + Ғ еО = 7/3 Сг + Ғ е + СО

Тотыктыргыш ретінде < 1 мм ө лшемді тү йіршіктерге дейін ү сақ талғ ан кө міртекті феррохромды айналып тү ратын пештерде 1200-1250 °С температура кезінде тотық тырып кү йдіруден кейін қ олданады. > 5% 0 2 мө лшері бар тотық қ ан феррохромды тотыкпағ ан

кө міртекті феррохром ұ нтагымен жэне байламмен араластырады хромдық ангидрид, қ ант патокасы жэне басқ алар). 100 кг тотық қ ан жэне 15 кг кө міртектік феррохромды байламмен араластырғ аннан кейін алынган массаны баспақ та брикеттейді, брикеттерді 150-400 °С температурада кептіреді.Дайын болган брикеттерді (олшемдері 65x130x265 мм) арбашаларда вакуум пештерге орналастырады да, қ ысымды ~ 8 Па дейін біртіндеп тө мендете отырып, пештегі температураны 1400 °С дейін арттырады. Барлық технологиялык циклдің 80-100 сагат вакуум- термиялық коміртексіздендіруден жэне 30 сагат суытудан тұ ратын ұ зақ тығ ы -150 сагатты қ ұ райды. Берілген тэсілмен алынатын феррохромда, %: Сг 68-70, С 0, 01-0, 03, Р 0, 04-0, 06, S 0, 01-0, 02, 0 2 < 0, 5 мө лшері болады. Пешке 1100 " С дейін қ ыздырылғ ан азотты ү рлеу кезінде феррохромды суыту уақ ыты 20 сагатқ а дейін азаяды, бір мезгілде томен кө міртекті феррохром брикеттері азотпен 8% дейін қ аныгады. Электр энергиясының процеске кететін меншікті шыгыны 6, 1-6, 2 МВт ч/т. Хромды алу 92% қ ү райды.[5]

Томен кө міртекті феррохромды қ орыту кезінде хром рудасының концентратын (қ ұ рамы, %: Сг203 59-61, Si02 0, 5-1, 2, FeO 10-14, MgO 12-14, С 0, 12 аспайды) жэне алюминий ұ нтағ ын қ олданады. Қ орытпа- ны пеште, хром концентратынан, алюминий мен селитрадан тү ратын, тү тангыш қ оспаны қ орытудан бастайды. Сосын пешке хром рудасы мен ізбес қ оспасының шагын бө лігін доғ алармен шамамен 2: 1 каты- наста орнық тырады да, балкытады. Шихтаны қ орытқ ан соң пешті қ орытпасымен жеке камерағ а домалатып тығ ады да, оган тотық сыздандыргышы бар шихтаның қ алдыгын жү ктейді. Шихтаны қ орытудың аяғ ына қ арай температура 1975 °С дейін жетеді; қ ож еселігі - 2, 4.Қ орыту ұ зақ тығ ы блокты суытумен бірге -15 сагат. 1 т кө міртексіз феррохромғ а (60% Сг, 0, 04% С) -2900 кг хром рудасы (53% Cr20 3), -460 кг алюминий, 350 кг ізбес жэне 30 кг селитра кетеді, сыган орай хромды алу 87% жетеді[6].

Ә дебиеттер тізімі

1. Воскобойников В.Г., Кудрин В.А., Якушев A.M. Общая металлургия: Учебник для вуз. - 6-е изд. перераб. и доп. - М.: ИКЦ «Академкнига», 2005.-768 с.

2. Кудрин В.А. Теория и технология производства стали: Учебник для вузов. - М.: Мир, ООО «Издательство АСТ», 2003. - 528 с.

3. Металлургия черных металлов/ Линчевский Б.В., Соболевский A.J1., Кальменев А.А.: Учебник для техникумов. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: Металлургия, 1986. - 360 с.

4. Гасик М.И., Лякишев Н.П. Теория и технология электрометаллургии ферросплавов - М.: СП Интермет Инжиниринг, 1999. - 764 с.

5. Вегман Е.Ф., Жеребин Б.Н., Похвиснев А.Н., Юсфин Ю.С., Курунов И.Ф., Пареньков А.Е., Черноусое П.И. Металлургия чугуна: Учебник для вузов / Под редакцией Ю.С. Юсфина. 3-е изд., перераб. и доп. - М.: ИКЦ «Ака­демкнига», 2004. - 774 с.

6. Вегман Е.Ф. Окускование руд и концентратов / Е.Ф. Вегман - М.: Металлургия, 1984. - 256 с.