Тақырып.

Инфекция. Инфекциялық процесс сипаттама. Иммунитет. Иммунитет тү рлері жә не кезң дері. Арнайы емес қ орғ аныс факторлары. Антиген жә не антидене тү сінігі. Антиген-антиден реакциясына тү сініктеме.

Мақ саты:

Негізгі мақ сат студенттерді иммундық жү йенің қ ұ рылымын ү йрету, иммундық жауап, антиген, антидене, арнайы емес қ орғ аныс факторлары, жә не аллергияғ а тү сініктеме, аутоиммундық жағ дайлар, иммунды жетіспеушілік жә не оның ролі, серологиялық реакциялар, жалпы тә жірибедегі дә рігердің жұ мыс істеу принципі.

Дә ріс тезистері:

Инфекция - макроорганизмнің микроорганизмдермен кү рделі белсенді ә серлесу процессі, оның тіні мен ағ залары еніп. Инфекционды процесс –физиологиялық қ орғ ау жә не патологиялық процесстер жиынтығ ы, организмге ауру тудыратын микроб ену нә тижесінде дамитын. Инфекциондық процесстің дамуында тек қ ана патогенді микроб саны мен сапасы анық тамайды, сонымен қ атар макроорганизмның тұ рақ тылығ ы, қ абылдаушылығ ы. Қ абылдаушылығ ы организмде белгілі жасушалар, тіндердің болуында, оларда микроб-паразит ө сіп ө ну ү шін оптимальды жағ дай табады. Инфекциялық процесс даму ү шін аурудың 3 факторы ө зара ә серлесуі керек:

1. патогенді микроорганизм
2. қ абылдайтын макроорганизм.
3. қ оршағ ан ортаның шарттары, соның ішінде ә деуметтік.

Инфекциялық аурулар сипатталады:

1. Патогенді микроорганизмдердің болуы

2. Жұ қ палылығ ы

3. Ағ ымдығ ы (кезең мен ө теді)

4. Организм қ оздырғ ышына арнайы реакциялар

5. Иммунитет

6. Бактерия-тасымалдаушы

Микроорганизмдер патогенділігі – ауру шақ ырудың потенциалды қ абілеттілігі (тү рлік кө рсеткіш).
Микроорганизмдер вируленттілігі –патогенділік кезең і (штаммдық кө рсеткіш).

Микроорганизмдердің патогенді факторлары:

1. адгезия

2. колонизация

3. инвазия

4. фагоцитозғ а антифагоцитарлық белсенділігі бар (капсула ә серінен, стрептококкоктардың, стафилококктардың қ ұ рамында протеиндердің болуы, туберкулез таяқ шасындағ ы корд-фактордың болуы)

5. агрессиндер

6. токсиндер

Микроорганизмдердін патогенділігімен вируленттілігі белгіленеді:

-Dlm – dosisletalisminima

-Dlc - dosisletaliscerta

-LD₅₀

-DI - dosisinfectionis

Инфекцияның берілу жолдары:

-Ауалы-тамшылы

-Фекальды -оральды

-Контактты

-Парантеральнды

-Жыныстық

-Трансмиссивті

-Трансплацентарлы

Берілу жолдары:

-Ауа жә не шаң

-Су

-Тағ ам

-Кеміргіштерн

-Нә жіс

-Қ ан

-Медициналық қ ұ рал-жабдық тар

Инфекциялық аурулар кезең дері:

-Инкубациялық – жұ қ тыру сә ттен бірінші симптомдар пайда болуы (қ ауіптілігі жоқ)

1.Продромальды – арнайы емес жалпы симптомдар (қ ауіпті болуы мү мкін)

2.Ауру кезең і - клиникалық симптомдардың пайда болуы

3.Айығ у кезең і:

- жазылу

- ө ліммен аяқ талу

- бактерия тасымалдаушы

Вирусты инфекция ерекшеліктері:

- Вирустың облигатты паразитизмі, патогенділігі НҚ «инфекциялыдығ ыь» байланысты.

- Жоғ ары арнайылылығ ы, органотроптылығ ы (нейротропты вирустар, гепатотропты вирустар)

- Вирустарғ а қ ан – тасымалдаушы орта, вирусемия кезең інің болуы.

- Вирустық геномның жасуша геномымен ө зара байланысы.

- Инфекционды вирустар – ө здігінен ө зінін генотипін жасайды.

- Интеграционды вирустар – вирус гендері жасуша қ абырғ асына жабысып, жаң а жасуша тү зеді.(онковирустар)

Иммундық жү йе – эволюциялық даму жолында организмді антигендерден қ орғ ау ү шін арнайы кү рделі қ орғ аныс жү йесін атайды.

Иммундық жү йе негіздері:

- Жасушалардың барлық организмге таралуы

- Жасушалар ү немі қ анда айналады

- Ү немі антидене бө леді

- 10¹² лимфоиты тіндерден тұ рады

- Жалпы салмағ ы 1, 5-2 кг

- Орта мү шесі – лимфоцит

Иммунды жү йе мү шелері:

1. орталық

2. перифериялық

Иммунитет термині (лат. immynitas-босатылғ ан) ол ө зінен бө тен генетикалық ақ патраттарды тасымалдау қ абілеттілігі бар трір денелер мен заттардан қ орғ ану тә сілі. Организмді дербес факторлардан агрессивті ә сер етуден қ орғ аудың 3 тү рлі механизмімен сипатталады: арнайы емес резистенттілік, туа пайда болғ ан (тү рлік жә не тумысынан пайда болғ ан) иммунитет, жү ре пайда болғ ан иммунитет. Иммундық жауап антиген тү ріне байланысты, контакт арқ ылы, енгізу кезінде пайда болады. Ал жү ре пайда болғ ан иммунитет иммундық реактивтілікті, содан келесі факторлар ә сер етеді: антиденелер, баяу типті жоғ ары сезімталдылық, иммунологиялық есте сақ тау, толеранттылық, фагоцитоз, комплемент.

Иммундық жауап:

Біріншілік иммундық жауап антигенмен бірінші кездескенде пайда болады. 7-8 кү нде оның кө рсетілімі байқ алады. 2 апта уақ ытында сақ талады, содан кейін (IgM) тү седі.

Екіншілік иммундық жауап иммунологиялық есте сақ тау жасушалар кө мегімен антигенмен қ айта кездескенде пайда болады. Екіншілік иммунитет кө бінесе 3-4 есе жә не интенсивтілігінен (IgG) тез жауап қ айтарады.

Организмді қ орғ аудың арнайы емес факторлары – бө тен антигендерге жабысу комплексі, ол организмде болатын жә не микроб бар-жоқ екенін анық тайды:

I- Сыртқ ы барьерлер

Тері

Кілегейлі

Қ алыпты микрофлора

II- Ішкі барьерлер

Лимфа тү йіндері

Тіндік барьерлер

ІІІ - Жасушалық барьерлер:

-Фагоциттер

-ЕКК

IV - Гуморальды факторлар

Лизоцим

Комплемент

Интерферон

Цитокиндер

Антиген – адамдар мен жануарлар организміне енгенде иммундық (гуморалдық немесе жасушалық) жауап туғ ызатын генетикалық жат заттар. Антигендердің беткейінде антигеннің спецификалығ ына жауап беретін антигендік детерминаннттары болады (детерминантты топтары).

Антидене - иммуноглобулиндер арнайы антигендердің белсенді орьалығ ын анық тайтын - қ уыстармен, (ауыр жә не жең іл полипептидтік тізбектер), пішіні жә не ү лкендігі бойынша антигендік детерминантке сә йкес, олармен иммунды реакцияларда ә серлеседі, антиген + антитело жиынтығ ын тү зіп.

Иммуноглобулиндердің 5 классы:

Типы аллергических реакций:

1. Анафилоктикалық

2. Цитотоксикалық

3. Иммунды кешенді

4. Жасушалық

Реакцияларды антигеннің сипаттамасына жә не жү ру жағ дайына байланысты анық тауғ а болады.

Иммунологиялық ә дістерді 2 мақ сатта қ олданылады. Біріншіден, белгілі антиген, зерттеуге алынғ ан сарысу қ ұ рамында антидене бар – жоғ ын анық тайды. Сандық қ ұ рамын сарысуды титрлеу арқ ылы анық тайды. Иммунды сарысу титрі деп максималды тү рде сұ йылту деп аталады. Екіншіден, белгілі антиген, диагностикалық антиген, зерттеу материалының қ ұ рамында арнайы микроб антиген жә не бө лінген қ оздырғ ыштың серологиялық идентификациясын анық тайды.

Барлық иммунологиялық - микробиологиялық ә дістерді 3 топқ а бө луге болады:

1. Иммунологиялық ә дістер (ИӘ), антиген мен антидененің тура ә серлесу арқ асында пайда болуы (агглютинация феномені, преципитация, иммобилизация жә не т.б.)

2. ИӘ, антиген мен антидененің опосредованном (тура емес гемагглютинация, коагулятинация, бетонит-агглютинация, комплемент байланыстыру реакциясы жә не т.б.).

3. ИӘ, антидене мен антигенов меченных (флюоресцентті антидене ә дісі, иммуноферментті и радиоиммунды талдау жә не т.б.)

Кө рнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, видеолар.

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.: Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа " Диаморф" - " Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қ осымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. " РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. " Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр " Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.: Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2004.-768 с

Қ азақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология, Алматы, 2011, 683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұ лы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова жә не т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқ у- ә дістемелік қ ұ рал) Алматы, 2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Қ ұ дайбергенұ лы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқ у-қ ұ ралы) Алматы 2007, 111 б.

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова жә не т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқ у - ә дістемелік қ ұ рал). Алматы, 2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова жә не т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқ у- қ ұ ралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова жә не т.б. Микробтарғ а қ арсы қ олданылатын препараттар (оқ у- қ ұ ралы) Алматы, 2007., 47 б.

7. Микробиология жә не вирусология (жалпы бө лімі): Оқ у қ ұ ралы /Ү.Т.Арық паева, К.Х.Алмағ амбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық жә не фармацевтикалық мамандық бойынша жоғ ары оқ у орындарының студенттеріне арналғ ан оқ у қ ұ ралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқ у қ ұ ралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология жә не вирусология (жеке бө лімі): Оқ у қ ұ ралы /Ү.Т.Арық паева, К.Х.Алмағ амбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдү йсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық жә не фармацевтикалық мамандық бойынша жоғ ары оқ у орындарының студенттеріне арналғ ан оқ у қ ұ ралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қ осымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақ тар бойынша оқ у-ә дістемелік қ ұ рал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағ ылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims, Peter L Chiodini “Medical Microbiology”, 4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”, 7 ^th , WILEY, 2010, p.846

3. Patric R Muray, Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”, 5^th Edithion, 2008, p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing, Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”, 3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks, Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse, 24^th Edithion, JAWETZ, MELNICK& ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қ осымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion, Jossey-Bass, 2008, p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig, 2005, p.78

3.N.Cary Engelberg, Victor DiRita, Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease”, 4^th Edithion, Lippincton Williams& Wilkins, 2007, p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s, 2001, p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.