ЖҮкті темір жол кӨлігінен автомобиль кӨлігіне берудіҢ экономикалыҚ тиімділігін аныҚтау

Жемді темір жол кө лігінен автомобиль кө лігінеауыстырудың экономикалық тиімділігін анық тау.

Жү к алушығ а дейін автоколікпен немесе темір жол кө лігімен жеткізуге болады.

Жемді элеватордан жү к алушығ а автокө лікпен немесе темір жол кө лігімен жеткізуге болады.

Жемді автокө лік арқ ылы тасымалдау кезінде жалпы жү ккө тергіштігі 10, 5 т. тіркеме мен ЗИЛ-130 бү йір автокө лігі пайдаланылады. Осындай автокө ліктер стансадан жү кті шығ арғ ан кезде де пайдаланылады. Жемнің ауыстырылып-тиелуі механизацияланғ ан.1 т жү кті тиеу қ ұ ны 38 тенгені қ ұ райды.

5-кесте

Берілген мә ліметтер

Шешуі:

Жү к тасымалын мең герудің екі жә не одан да кө п нұ сқ аларын салыстырғ анда, тиімдісі болып, қ айсысына келтірілген шығ ындар ең азы болғ аны есептеледі.

Ә леватордан автокө лікпен тұ тынушығ а жү кті жеткізу кезіндегі меншіктік пайдалану шығ ындары мына формула бойынша анық талады:

тенге/т (5.1)

мұ ндағ ы С₁, С_Д – сә йкесінше автокө лік жү рісінің 1 км-не келетін жол қ ұ рамасының шығ ындары жә не айнымалы шығ ындар;

l_{ij –} i жә не j пункттері арасындағ ы жү кті тасымалдау қ ашық тығ ы;

q_н – автокө ліктің (автопойыздың) номиналды жү к кө тергіштігі;

- автокө лік жү к кө тергіштігін пайдалану коэффициенті;

- автокө лік жү рісін пайдалану коэффициенті;

k₃ – қ осымша ең бек ақ ы тө лемін, жү ргізушілерге таптылық ү шін берілетін ү стемеменесептелген соманы ескеретін коэффициент. ЗИЛ-130 автокө лігінде жұ мыс істеу кезіндеү стемелер келісілген ең бек ақ ы тө лемінің 27% шамасын қ ұ райды (k = 1, 27);

С₂, С₃ – сә йкесінше 1 т жә не 1 т км ү шін жү ргізуші ең бегін тө леудің келісілген бағ алауы.

Бастапқ ы-соң ғ ы операциялармен байланысты меншіктік пайдалану шығ ындары, =13, 46 тенге/т.

Меншіктік капиталды қ аржы бө лу:

(5.2)

мұ ндағ ы - сә йкесінше жылжымалы қ ұ рам мен гараждарғ а бастапқ ы-соң ғ ы операциялар бойынша меншіктік капиталдық аржы бө лу;

- гараждарғ а қ озғ алыс операциялары бойынша меншіктік капиталдық аржы бө лу;

^- 1 км автокө лік жолының қ айта қ ұ руына кеткен шығ ындар;

- сә йкесінше жол жағ дайын, автокө лікті сақ тау типін, қ ұ рылыс ауданын ескеретін коэффициенттер.

Келесіде жылжымалы қ ұ рамғ а меншіктік капиталды қ аржы бө луді есептейміз:

(5.3)

мұ ндағ ы - автокө ліктің қ ұ ны, тенге;

- автокө лік паркін пайдалану коэффициенті;

- тә улік ішінде нарядта автокө лік жұ мысының уақ ыты;

v_т – автокө лік қ озғ алысының орташа техникалық қ ұ ны, км/сағ. Қ алалық тасымалдаулар ү шін

20-24 км/сағ, қ ала сыртында 33-35 км/сағ.

Жемнің қ осымша ағ ым тасымалы автокө лік жолын қ айта қ ұ руды талап етпейді.

ІІІ категориялы (тегіс жер) жол қ ұ рылысының бірінші ауданы мен автокө ліктердің жабық сақ талуы ү шін а_с =1, 0, а_д =0, 93, а =1, 16, К_а =8560тенге.:

Жү к массасының меншіктік қ ұ ны:

(5.4)

Жемді автокө ліктермен тасымалдау кезіндегі меншіктік келтірілген шығ ындар:

Жү кті темір жол арқ ылы тасымалдауғ а кеткен меншіктік пайдалану шығ ындары мына формула бойынша анық талады:

(5.5)

мұ ндағ ы - сә йкесінше бастапқ ы-соң ғ ы операциялар, қ озғ алыс операциялары, тұ рақ ты қ ұ рылғ ылардың қ ұ рамы бойынша шығ ын ставкасы.

кезінде

(5.6)

Тасымалдаудың кірме жол – магистральды темір жол кө лігі – автокө лік сұ лбасы бойынша операциялар саны, мұ ндағ ы d – тікелей нұ сқ а бойынша қ айта тиелетін жү к бө лігі.Ендеше

Жылжымалы қ ұ рамғ а жә не тұ рақ ты қ ұ рылғ ыларғ а меншіктік капиталды қ аржы бө лу мына формула бойынша есептеледі:

(5.7)

мұ ндағ ы - капиталды қ аржы бө лу бойынша пайдалануғ а ұ қ сас шығ ын ставкалары.

(5.8)

Жү к массасының меншіктік қ ұ нын мына формула бойынша анық таймыз:

(5.9)

мұ ндағ ы Б – 1 т жү ктің бағ асы;

l_j – j - кө ліктегі тасымалдаудың ара қ ашық тығ ы;

v_гр – жү кті жеткізудің орташа жылдамдығ ы.

Жү к массасының меншіктік қ ұ нынан шығ а отырып, жү кті жеткізудің орташа жылдамдығ ын анық тайық:

км/сағ ат (5.10)

мұ ндағ ы t_пп – кірме жолдың бойымен жү кті стансағ а жеткізуге кеткен уақ ыт;

t_м – жү ктің магистральды темір жолдың бойымен жү руіне кеткен уақ ыт t_м=l_ж: v_уч;

t_пер – жү кті ауыстыруғ а кеткен уақ ыт.

Сандық мә ндерді орнына қ ояйық:

Темір жол мен автокө лікті тасымалдау ү шін пайдалану кезіндегі меншіктік келтірілген шығ ындар

Келтірілген шығ ындар:

Жем тасымалын темір жолдан автомобиль кө лігіне тасымалдауғ а берудің тиімділігі шамамен 106 мың тенгені қ ұ райды.

Жү кті темір жолдан автомобиль кө лігіне беру мақ сатқ а лайық сыз болғ ан жағ дайдағ ы тасымалдаудың критикалық ара – қ ашық тығ ын мә ндерінен анық тауғ а болады.

= 4 км деп қ абылдап табатынымыз: l_кр =186 км.

№ 6-ТӘ ЖІРИБЕЛІК САБАҚ

ТІКЕЛЕЙ ТЕМІР ЖОЛ Қ АТЫНАСЫМЕН САЛЫСТЫРҒ АНДА АРАЛАС ТЕМІР ЖОЛ-СУ Қ АТЫНАСЫНДАҒ Ы ЖҮ КТЕРДІ ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАҚ САТҚ А ЛАЙЫҚ ТЫЛЫҒ ЫН АНЫҚ ТАУ

К жә не Л стансалары арасындағ ы тікелей темір жол қ атынасымен салыстырғ андағ ы аралас темір жол-су қ атынасындағ ы тас кө мірді тасымалдаудың экономикалық мақ сатқ а лайық тылығ ын анық тау керек. Жө нелтушілер мен қ абылдаушылардың кірме жолдары бар. Жү ктің темір жолдан суғ а жә не керісінше ауысуы П₁ жә не П₂ порттарында жү зеге асады.

6-кесте

Берілген мә ліметтер

Шешуі:

Жү ктің ө зен жолы арқ ылы тасымалдауы кезіндегі меншіктік келтірілген шығ ындар мына формула бойынша анық талады:

тенге/т (6.1)

мұ ндағ ы - сә йкесінше 1 т жү кті ө зен кө лік арқ ылы тасымалдауына кеткен меншіктік пайдалану шығ ындары мен капиталды қ аржы бө лу.

Мына формулағ а қ оямыз:

тенге/т (6.2)

мұ ндағ ы - кемеге тиеу коэффициенті;

– қ озғ алыс операция бойынша шығ ын;

- бастапқ ы-соң ғ ы операцияғ а, кемелердің жө нелтуін кү туге, шлюз салуғ а, тартуды ауыстыру операцияларына кеткен шығ ын ставкасы;

- сә йкесінше тиеу жә не тү сірудегі судтардың тұ руы бойынша операцияларғ а кеткен, жол шаруашылығ ы бойынша жә не жолдағ ы жү ктің ауысуына кеткен шығ ындар;

- қ озғ алыс жылдамдығ ына тиелген немесе бос кемелердің жү зуіне ә сер ететіндігін ескеретін тү зету. Егер тасымалдау ү шін кері қ арай бос болып келетін арнайы кемелер пайдаланылса, онда тиелген жә не керісінше бағ ытта қ осу керек.

тогда

Меншіктік капиталды қ аржы бө лу мына формула бойынша есептеледі:

тенге/т (6.3)

Шығ ын ставкалардың мә ндері пайдалану шығ ындарын есептеу кезінде пайдаланылатын сә йкес мө лшерлеріне ұ қ сас, мұ ндағ ы

Тікелей қ атынасты пайдалану кезіндегі меншіктік пайдалану шығ ындар мен капиталды қ аржы бө луді есептеу ү шін мына байланыстарды пайдаланайық:

тенге/т (6.4)

мұ ндағ ы - сә йкесінше қ озғ алыс операциялар, тұ рақ ты қ ұ рылғ ылардың бастапқ ы-соң ғ ы операциялары бойынша шығ ын ставкасы.

тенге/т (6.5)

мұ ндағ ы - пайдалануғ а ұ қ сас капиталды қ аржы бө лу бойынша шығ ын ставкалары.

(6.6)

(6.7)

Темір жолмен жү кті жеткізудің орташа ұ зақ тығ ы 2 тә улік, ал аралас қ атынасты пайдалану кезінде 25 тә улік, 1 т. тас кө мірдің қ ұ ны 15 тенге, сонда,

Бұ дан басқ а, аралас қ атынас кезінде жү ктің жоғ алуы пайда болады. Есептеулер меншіктік жоғ алу 0, 020-0, 025 т. қ ұ райтынын кө рсетеді. Осыны есепке ала отырып, келтірілген шығ ындар:

Жү кті жеткізудің екі сұ лбасына арналғ ан келтірілген шығ ындарды салыстыра отырып, тікелей темір жол қ атынасын пайдалануының мақ сатқ а лайық тылығ ы туралы қ орытынды жасауғ а болады. Бұ л шешім жылына 3, 79 млн. ү немділігін алуғ а мү мкіндік береді.

6.2-кесте

Жү кті жеткізудің екі сұ лбасына арналғ ан келтірілген шығ ындар

№ 7-ТӘ ЖІРИБЕЛІК САБАҚ