Тренингтер

Тренингтер – қ ысқ а мерзім ішінде практикалық қ олданыста қ ажетті ә рі тиімді біліктер мен дағ дыларды игеруге бағ ытталғ ан оқ у сабақ тары.

Тренингтерде ә р ү йренуші кә сіби (қ оғ амдық) қ ызметі мен жү ктелген міндеттерін орындауда тиімді ә рі ұ тымды ә рекеттерді таң дап, оларды бекітуге, ү йреншікті дағ дығ а айналдыруғ а машық танады. Тренингтер қ атысушыларда (студенттерде, қ ызметкерлерде) арнайы практикалық дағ дыларды қ алыптастыруғ а арналады, мұ нда жұ мыстың жалпылама ә дістемесі қ арастырылмайды.

Тренингтердің басты мақ саты - ү йренудің ең тиімді жолдарын игеру. Мұ нда ү йренушілер ө з ә рекеттерін қ алайша тиімді тү рде ұ йымдастырып, жұ мыста оң нә тижеге қ алайша жету керектігі мә селесімен айналысады. Сол себепті де тренингтерде оқ у мазмұ ны (материалы) тек практикалық тұ рғ ыдан қ арастырылады. Мә селен, ү йренушілер тренингтерде арнайы берілген жағ дайлар мен ситуацияларды модельдейді, оларды қ атысушы ретінде ө здері «ойнап шығ ады». Осындай ә рекеттер арқ ылы ү йренушілер қ ажетті практикалық білік пен дағ дыларды бекітіп, ө здерінің ө мірлік тә жірибелері мен жұ мыс тә сілдеріне ө згерістер енгізеді.

Тренингтердің соң ында ү йренушілер ү йренген дағ ды жә не машық тары тұ рғ ысында пікір алмасып, олардың тиімділігі мен маң ызы туралы ө з ойларын ортағ а салып, талқ ылайды. Мұ ндай жұ мыс ә р ү йренушінің ө з ойлары мен пікірлерін қ ағ азғ а тү сірумен аяқ талады.

Ә детте тренингтерде келесідей интербелсенді тә сілдер қ олданады: іскерлік жә не рө лдік ойындар, нақ ты жағ дайлар мен ситуацияларды талдау, топтық пікірталастар, презентациялар.

Мысалы, студент топтарына практикада туындағ ан проблеманы шешудің, белгілі бір ситуациядан шығ удың ең тиімді жолдарын табу немесе қ андай да болмасын ә рекетті жү зеге асыру тапсырмалары берілді делік. Мұ ндағ ы мә селе студенттердің нақ ты дағ ды немесе тә жірибеге ү йреніп, оларды практикалық ә рекеттер арқ ылы бекітуінде. Сол себепті де студенттер берілген уақ ыт ішінде ө з ә рекеттерін талқ ығ а салып, жоспарлап алып, ө з шешімдерін ситуацияны кө рсету, оны рө лдерге бө ліп ойнау арқ ылы басқ аларғ а жеткізеді.

Мә селен, егерде студенттерге фандрейзинг тұ рғ ысынан тапсырма берілсе, студенттер белгілі бір фирмағ а қ алай барып, оның басшылығ ын қ алайша ө з жобаларын қ аржыландыру ісіне қ ызық тырып, жұ мылдыратындығ ын кө рсетіп беруі керек. Студенттер ө здерінің позициясы мен ә рекеттерін, сө йлеген сө здерін, тіпті мимика мен ишараттарын мұ қ ият ойластырғ аны абзал.

Тағ ы да бір мысал: топ мү шелері ө здеріне берілген тапсырмағ а сә йкес жоғ арғ ы оқ у орнын жаң адан бітірген жас маманның бірінші жұ мыс кү нінің ең маң ызды мезеттерін ойнап шығ уы ық тимал. Мұ нда олар жас маманның мекеме (немесе бө лім) басшысымен қ алайша сө йлесетіндігін, қ алайша жұ мысқ а қ абылдау туралы ө тініш жазатындығ ын, ұ жыммен қ алай танысатындығ ын келтіріп, «ойнап» шығ уы керек.

Ә рбір топтың осындай ә рекеттері тренинг аудиториясында талқ ыланады, басқ а топ студенттері ө з пікірлерін келтіреді, сұ рақ тар қ ояды. Бұ л жерде талқ ылау пікірталасқ а да айналып кетуі мү мкін. Ә ң гіме аяғ ында сө з ситуацияны кө рсеткен топқ а екінші рет беріліп, олар ө з ә рекеттеріне қ андай ө згертулер енгізгендігі туралы баяндайды.

Тренингтердің тү рлері

Презентацияларды ө ткізу дағ дыларын қ алыптастыру тренингтері қ андай да болмасын ұ сыныстарды баршағ а тиімді таныстыру тә сілдерін қ арастырады. Презентация - жариялау деген мағ ынаны білдіреді.

Мұ ндай тренингтерде студенттер жеке немесе топтық жұ мыстардың нә тижелерін басқ аларғ а таныстырудың ә дістерін мең гереді. Мә селен, бір топ бірлесе отырып қ арастырғ ан проблеманың шешімін плакатта кесте, кластер, схема тү рінде кескіндеп, ө з ұ станымын топ ө кілі (шешен, спикер) арқ ылы жария қ ылады.

Бұ л жерде басты назар жариялаудың қ андай ә дістер мен тә сілдер арқ ылы нақ тылы, ұ тымды ә рі баршағ а анық болатындығ ына аударылады. Студенттер осындай тә сілдерді іс жү зінде игереді.

Жаң а дағ дыларғ а ү йрену тренингі -студенттік топ (немесе кафедра, ұ йым, мекеме, фирма, кә сіпорын ұ жымдары, т.б.) мү шелерінің қ андай да бір жаң а білік пен дағ дыларғ а ү йренуі ү шін ө ткізілетін жаттығ улар жиынтығ ы. Мұ ндай тренингтің мақ саты – топтың жұ мыс жасау дең гейін (ұ жымның бә секеге қ абілеттілігін) арттырып, студенттердің (қ ызметкерлердің) оқ у мен жұ мыстың жаң а тә сілдеріне ү йренуі.

Мә селен, бірінші курстың (адаптациялық аптада) немесе семестрдің басында ө ткізілген мұ ндай тренингтерде студенттер кредиттік оқ удың ерекшеліктерімен, қ ажетті қ ұ жаттармен танысып, интербелсенді ә дістер мен тә сілдерге, жаң а компьютерлік бағ дарламаларғ а, интерактивті тақ тамен жұ мыс жасауғ а ү йренуі мү мкін.

Іскерлік қ атынас дағ дыларының тренингтері ү йренушілерде тұ лғ а аралық қ арым-қ атынастың тиімді дағ дыларын дамытуғ а бағ ытталады. Студенттер мұ ндай сабақ тарда топ қ ұ рамында бірлесе жұ мыс жасаудың, ө згелермен тіл табысудың, ортақ мә мілеге келудің, жанжалдардың алдын алудың тә сілдерін мең гереді.

Келіссө з жү ргізу дағ дыларының тренингтері қ арама-қ арсы жақ пен тиімді талқ ылау мен пікір алмасудың тә сілдерін ұ сынады. Бұ л тренинг те іскерлік қ атынас дағ дыларын дамытатындық тан, мұ нда да ө згелермен (тіпті қ арама-қ арсы пікір ұ станушылармен) тіл табысудың, бітімге келудің, жанжалдардың алдын алудың тә сілдері мең геріледі.

Кө шбасшылық (лидерлік) немесе басқ ару дағ дыларын қ алыптастыру тренингтері болашақ маман жә не басшы ретінде студенттердің кө шбасшылық қ асиеттерін дамытуғ а бағ ытталады.

Мұ ндай тренингтерде тың даушылар ұ жымды басқ арудың кейбір ерекшеліктерімен танысып, ұ жым қ ызметшілерін ынталандыру, бірлесе жұ мыс жасауды ұ йымдастыру, шешім қ абылдау жә не де басқ а дағ дыларды қ алыптастыруғ а белсенді ә рекеттер арқ ылы ү йренеді. Бұ л ә рекеттердің қ атарына ситуацияларды ойнау жә не талдауды, іскерлік жә не рө лдік ойындарды, пікірталастарды жатқ ызуғ а болады.

Ү йрену нә тижесінде қ атысушылар басқ ару ісіне (жоспарлау, таң дау жә не шешім қ абылдау, бағ алау, бақ ылау, болжау, ынталандыру, т.б.) талдау жасап, басқ ару мә селелерін тиімді шешудің ә ркеттері мен алгоритмдеріне ү йренеді, ө здерінің кө шбасшылық қ асиеттерін дамытады.

Мұ ндай тренингтерде «Кө шбасшы деген кім?», «Бә секе жә не билік», «Басшының қ асиеттері қ андай болу керек?», «Келіссө здерді жү ргізу», «Конфликтерді басқ ару» тақ ырыптарын қ арастыруғ а болады.

Соң ғ ы кезде ү йрену процесінде видеотренингтердің қ олдануы кү рт ұ лғ аюда. Олардың ерекшелігі видео жазбаларды оқ у мақ сатында қ олдануда.

Видеотренингтер ойын ә рекеттеріне негізделіп, екі кезең нен тұ рады. Бірінші кезең де берілген тапсырма бойынша студент немесе студенттердің шағ ын тобы проблема шешудің жолдарын іс-ә рекет тұ рғ ысынан кө рсетіп береді. Мә селен, оқ ытушы студенттерге тұ лғ а аралық немесе іскерлік қ атынаста туындайтын ситуациялар ретінде жиналыс жү ргізу немесе онда сө з сө йлеу, тұ тынушымен ә ң гімелесу, жұ мысқ а қ абылдау немесе жұ мысқ а тұ ру, бастық пен немесе қ ол астындағ ы қ ызметкермен сө йлесу сияқ ты жағ даяттарды аудиторияда кө рсетіп, рө лдердің кө мегімен ойнап шығ уды ұ сынады. Бұ л ү шін топ (топтар) ө з ә рекеттері мен диалогтарын бірер уақ ыт талқ ылап, жоспарлайды.

Осыдан кейін топ проблема шешімін ө з тү сінігінен туындағ ан қ алыпта кө рсетеді де, олардың ә рекеттері видеоғ а тү сіріледі. Топ қ ойылымы аяқ талғ ан соң, студенттер оны бейне таспадан кө реді. Мұ нда ситуацияны «қ оюшы» студенттер ө з ә рекеттерін тағ ы да «басынан ө ткеріп», басқ а студенттермен бірге оларды талқ ылау жә не бағ алау, ұ сыныстар жасап, ө згертулер енгізу мү мкіншілігін алады.

Ә рине бұ л жұ мыста оқ ытушы мен басқ а студенттердің сұ рақ тары, пікірлері мен ұ сыныстары тек позитивті тұ рғ ыдан болғ андығ ы дұ рыс.

5. Оқ ытудың компьютерлік технологиялары

Оқ ытудың /оқ удың компьютерлік технологияларының қ атарына интернет-технологияларды, электрондық пошта технологиясын, компьютерлік оқ ыту бағ дарламаларын, оқ ыту видеокурстарын жатқ ызуғ а болады.

Электрондық пошта технологиясы білім мең геру процесіндегі қ арым-қ атынасты виртуалды кең істікке ауыстырады. Мұ нда оқ ытушы мен студенттің, студенттердің бір-бірімен жасайтын оқ у байланыстары Интернет арқ ылы ө теді. Бұ л ә діс соң ғ ы кезде жоғ арғ ы мектепте кең ө ріс алып келе жатқ ан қ ашық тық тан оқ ыту технологиясының негізгі қ ұ ралы ретінде танылады.

Компьютерлік оқ ыту бағ дарламалары оқ у/оқ ытуды екі негізгі режимде жү ргізу мү мкіншілігін береді: ақ параттық -анық тамалық жә не бақ ылау жасау арқ ылы оқ у/оқ ыту. Компьютерлік оқ ыту бағ дарламаларының ішінде гипермә тіндік, мультимедиалық жә не интеллектуалдық (мә селен, «Виртуалды тү рде жұ мысқ а тұ ру») бағ дарламаларды атауғ а болады.

Бағ дарламалық оқ ытудың басты ерекшелігі ретінде ұ сынылғ ан материалдың қ ұ рамдас бө ліктерге бө лініп, оны игерудің ә р қ адамын бағ алауды атауғ а болады. Бағ дарламалық оқ ытуда ақ парат шағ ын мө лшердегі бө ліктермен қ ағ азғ а басылғ ан тү рде немесе компьютердің мониторында беріледі. Ә рбір бө лік бойынша жұ мыс жасағ аннан кейін, ү йренуші ө зіне берілген материалды қ андай дең гейде игергендігін кө рсететін тапсырмаларды орындауы керек.

Бағ дарламалық оқ ытудың тағ ы да бір артық шылығ ы: ү йренуші оқ у материалымен жұ мыс жасағ анда ө зіне қ олайлы жылдамдық пен алғ а жылжып отырады. ө йткені оқ у материалының келесі бө лігіне ауысу тек алдың ғ ы бө лік игерілгенде ғ ана жасалады.

Бағ дарламалық оқ ытудың бір тү ріне компьютерлік оқ у/оқ ыту жатады. Компьютер ү йренушілердің жауаптарын бағ алап, келесі материалдың қ андай болғ андығ ын ө зі анық тайды. Компьютерлік оқ у/оқ ытудың тағ ы да бір ерекшелігі кері байланыстың компьютерлік ойындардағ ыдай ашық жә не рең ді бояулармен айшық талатындығ ында.

Зерттеулер компьютерлік оқ уда/оқ ытуда ү йренушілер ұ сынылғ ан оқ у материалын тез игеретіндігін анық тағ ан, алайда бұ л ә дістің нә тижелері ү йренудің басқ а белсенді тә сілдерін қ олдану нә тижелерінен артық емес екен.

Компьютерлік оқ у/оқ ытуда ә сіресе ұ жымды басқ аруғ а, жарнамалық кампанияларды ө ткізуге, келіссө здер жү ргізуге ү йрететін ә ртү рлі іскерлік ойындар кең етек алғ ан.

Интернет-технологиялар (оның ішінде web-технологиялар) оқ у курстарын Интернет желісі арқ ылы дайындау мен ү йренушіге жеткізу ү шін қ олайлы. Бұ л технология ақ параттық ресурстарды бірлесе қ олдану ү шін жинақ талғ ан оқ ыту материалдарын ұ сынады. Мұ нымен қ атар Интернет арқ ылы қ ашық тық та жұ мыс жасауғ а қ олайлы ә рі тиімді.

Оқ ыту видеокурстары оқ у/оқ ытуды электрондық оқ улық тар негізінде ұ йымдастыруғ а мү мкіншілік береді. Мұ нда аудио-, видео- жә не графикалық материалдар кешенді тү рде компьютер арқ ылы студенттерге ұ сынылады.