Тақырып 2ҚР шағын бизнесті мемлекеттік қолдау.

Кә сіпкерік еркіндігі мен ә леуметтік жауапкершіліктерінің принциптерін тек нарық тық механизм арқ ылы ү йлестіру мү мкін емес. Бұ л ү шін сә йкес мемлекеттік саясат қ ажет.

Мемлекттің шағ ын кә сіпкерлік атынасындағ ы екі негізгі қ ызметін бө ліп кө рсетуге болады: реттеу жә не қ олдау.

Біріншісінің мә ні шағ ын кә сіпкерліктің қ ұ қ ық тық ортасын қ алыптастыруды ұ йымдастыру, ә кімшілік сұ рақ тарды шешуде жә не сә йкес міндеттердің орындалуын бақ ылауда.

Қ олдану қ ызметтері шағ ын кә сіпорындарғ а материалдық, ақ ша, ақ параттық ресурстарды, мемлекеттік тапсырыстарды, оларғ а қ ызмет кө рсетуді жә не т.б. жеткізу.

Шағ ын кә сіпкерлік “тө меннен” бастамасы бойынша тіршілікке қ абілетті.

Мемлекеттің міндеті шағ ын кә сіпкрлікті кө бейту емес, оның қ алыптасуы мен табысты қ ызмет етуі ү шін қ олайлы экономикалық орта жасау.

Шағ ын кә сіпкерлікті дамытудың мемлекеттік саясатында іскерлік белсенділікті ынталандыруғ а заң дық жә не нормативтік негіз жасау жә не жетілдіру, сонымен қ атар кә сіпкерлік қ ызметті қ амтамасыз ететін нарық тық инфрақ ұ рылым қ алыптастыру қ арастырылады.

Шағ ын кә сіпкерлік ерекше тә сілді жә не оны қ олдау шараларының арнайы кешенін жасауды талап етеді.

Қ азақ стан Республикасының “Шағ ын кә сіпкерлікті мемлекеттік қ олдау туралы” заң ында қ арастырылады:

· Ө ндіріспен айналысатын шағ ын кә сіпкерлік субъектілерін мемлекеттік тіркеу кезең інен бастап алғ ашқ ы ү ш жыл ішінде қ озғ алмайтын мү лікке тіркеу қ ұ қ ығ ына ақ ыдан босату;

· Ө ндірістік қ ызметпен айналысатын шағ ын субъектілеріне жер учаскелерін жерді пайдалану актісін беруге ақ ы алмай беру;

· Электроэнергиясы, жылу, сумен жабдық тау жә не канализацияның қ уатына қ осылу, мемлекеттің қ атысуымен екінші дең гейдегі актта есепшот ашу бойынша ақ ыдан босату;

· Шағ ын субъектілердің қ аржы-шаруашылық қ ызметіне жылына бір реттен кө п емес тексеруді белгілеу.

Шағ ын кә сіпкерлікті дамытуды белсендіру ү шін 2001-2002 жылдарғ а шағ ын кә сіпкерлікті дамыту мен қ олдаудың мемлекеттік бағ дарламасы қ абылданғ ан, ІЖӨ 22 % арттыру қ арастырылғ ан.

Шағ ын кә сіпкерлікті жеткіліксіз несиелеудің маң ызды мә селелерінің бірі кө птеген кә сіпекрлердің кепіл затпен қ амтамасыз етілмеуі. Сондық тан коммуналдық меншік объектілерінен аймақ тық ө тімді кепіл қ орлары қ ұ рылады. Олар Ақ тө беде, Қ ызылордада, Маң ғ ыстауда, Павлодарда қ ұ рылғ ан.

Шағ ын кә сіпкерліктің дамыту қ орының қ ызметіне жә рдемдесуге облыс ә кімдері тартылады. Олардың кө мегі кә сіпкерлерге пайдалануғ а (жалдау, ө теусіз беру жә не т.б.) бос ә кімшілік ү йлердің алаң дарын беруде.

Шағ ын кә сіпкерлікті қ олдау қ орына жә не оның аймақ тық ө кілдеріне шағ ын кә сіпорындарғ а мемлекеттік тапсырыстарды таратуғ а кө мек кө рсету қ ажет. Осы мақ сатта қ ор мемлекеттік тапсырыс алуғ а ө тініш беруге, келісім-шарт жасауғ а, сатып алумен айналысатын мемлекеттік қ ызметтерге шағ ын кә сіпорындардың мекен жайын таратуғ а, мемлекеттік тапсырысты алу ү шін маркетинг саясатын жү ргізуге кө мектесуі қ ажет.

2001-2002 жылдарғ а шағ ын кә сіпкерлікті дамыту мен қ олдаудың мемлекеттік бағ дарламасында Қ азақ станда шағ ын кә сіпкерлік кә сіпорындарда шығ арылатын ұ қ сас импорттық тауарларды бюджеттік ұ йымдардың сатып алуына тыйым салу қ арастырылады.

Ірі компанияларғ а оларғ а ұ сынылғ ан мемлекеттік тапсырыстардың бір бө лігін бә секе негізінде шағ ын кіспорындарғ а беруге міндеттеу керек.

Шағ ын кә сіперлік субъектілерінің инвестициялық қ ызметін мемлекеттік реттеу келесілер арқ ылы қ амтамасыз етіледі:

· Шағ ын кә сіпкерлік субъектілерінің мемлекттік инвестиция бағ дарламасына қ атысуы;

· Халық тың салымдарын қ ұ нды қ ағ аздар арқ ылы инвестицияғ а ө згерту механизмін жасау;

· Бюджеттен тыс кө здерді тарту саласына шағ ын кә сіпкерлікті қ олдау бойынша қ орлар қ ызметін жә не басқ а арнайы институттарды белсендіру;

· Шағ ын кә сіпкерлікпен жұ мыс істейтін коммерциялық банктер жә не басқ а қ аржы институттары ү шін жең ілдіктер жү йесін дамыту;

· Жоғ ары тиімділігі бар инвестициялық жобаларды жү зеге асыру ү шін шағ ын кә сіпкерлік субъектілеріне ү лестік шартпен тікелей қ аржылық қ олдау кө рсету.

Шағ ын кө лік кә сіпорындары халық аралық транзиттік сауданың дамуына ойдағ ыдай қ атыса алады. Негізгі жү к ағ ындарының тү йіскен Евразия орталығ ындағ ы елеулі экспорттық ә леует жә не қ олайлы кө лік-географиялық жағ дай Қ азақ станда халық аралық транзиттік сауданы дамыту ү шін қ олайлы алғ ашқ ы шарттар жасайды:

1. Қ азақ стан Республикасының территориясы бойынша шетел кө ліктерінің жә не жолаушыларының транзиті жә не оларғ а жү ру жолдары бойынша қ ызмет кө рсету;

2. Шетел тауарларын жеткізу жә не оларды ә рі қ арай ү шінші елдерге (реэкспорттау) кері экспорттау;

3. Шетел тауарларын жеткізу жә не олардың экспорттық ө німдер ө ндірісіне технологиялық қ атысуы, ә рі қ арай экспортқ а шығ ару.

Қ азақ станның жең іл ө неркә сібі терең дағ дарыста тұ р, одан шығ уды жағ ымды нә тижелерге жеткен бірнеше кә сіпорындардың табысты қ ызмет кө рсетуде. Олар барлық тауар, ө ткізу, инвестициялық, бағ а саясатын тұ тынушығ а қ арай бұ рып, нарық тағ ы ө з тауаршасын (ниша) тапты.

Біріншіден бұ ғ ан кә сіпорындарды ірілендіру, шағ ын еншілес қ ұ рылымдарды қ ұ ру есебінен жетті.

Екіншіден, шетел тә жірибесін, технологиясын тарту жә не пайдалану.

Ө ндірісті сегменттеу қ айта қ ұ рылғ ан кә сіпорындарғ а шығ арылатын ө нім, оны ө ткізу кө лемдерін ө з еркімен салық тарды тө леуге жә не ө німнің ө зіндік қ ұ нын есептеуге, сонымен қ атар меншікті айналым қ аржыларын толық тыру ү шін тә уелсіз несиелерді алуғ а мү мкіндік берді.

Бір ү лкен тапсырыс алғ аннан бірнеше кішігірім тапсырыс алғ ан жең ілірек.

Тұ тыну нарығ ын қ алыптастыру кезінде Қ азақ стан сияқ ты шикізат базасы, қ ажетті жабдық тары мен дайын кадрлары бар ел, ө зінің ішкі нарығ ында жең іл ө неркә сіп ө німдерінің ең кем дегенде 70% алуы тиіс.

Ауылшаруашылық ө ндірісінің экономикалық дағ дарысы, оның ө німдері ө неркә сіптік ө ң деу дең гейінің тө мендеуі, нарық тық қ атынас жағ дайларына бейімделуге қ абілетті жаң а ұ йымдастыру нысандарын іздеу қ ажеттілігін анық тайды.

Ұ йымдастыру – экономикалық шаралар ауылшаруашылық кә сіпорындары арасындағ ы барлық кезең дерде: ө ндіру - ө ң деу - ө ткізу тығ ыс технологиялық жә не экономикалық ө зара қ атынас орнатуғ а бағ ытталуы тиіс.

Агроө неркә сіптік ө ндірістегі мұ ң дай мә селелерді шешу жолына кооперациялауды дамыту жатады.

Қ азіргі кезде жекешелендіруді жү ргізу нә тижесінде ауыл шаруашылық тағ ы негізгі кө лемін шағ ын ауыл шаруашылық кә сіпорындар, шаруа қ ожалығ ы, жеке қ осалқ ы шаруашылық қ ұ райды, яғ ни сө з негізінен шағ ын ауылшаруашылық кә сіпкерлік деп аталатын кә сіпорындар арасындағ ы кооперациялау туралы болып отыр.

Ет, жү н, сү т кешендері ішінде кооперациялауды дамыту ә рі қ арай ө ң деу ү шін жекелеген қ осалқ ы шаруашылық тардан малды, сү тті сатып алуды ұ йымдастырудығ а ө ткізу кооперативтерін қ ұ ру жолымен жү руі мү мкін. Кооперацияғ а жеке қ осалқ ышаруашылық ты тартумен ө ң деу кә сіпорындардың қ уатын пайдалану дең гейі артады.

· «Бизнестің жол картасы 2020». Бағ дарлама экономиканың шикізаттық емес секторларында аймақ тық кә сіпкерліктің тұ рақ ты жә не тең герімделген дамуын қ амтамасыз етуге, сондай-ақ ә рекеттегі тұ рақ ты жұ мыс орындарын сақ тау мен жаң а жұ мыс орындарын қ ұ руғ а бағ ытталғ ан.

· Жұ мыспен қ амту 2020 бағ дарламасы. Бағ дарламаның мақ саты - тұ рақ ты жә не тиімді жұ мыспен қ амту кө мегімен тұ рғ ындар табысын арттыру.

· Дағ дарыстан кейін қ алпына келтіру бағ дарламасы (бә секеге қ абілетті кә сіпорынды сауық тыру). Бә секеге қ абілетті кә сіпорындардың тө лем қ абілеттілігін қ алпына келтіруге, сондай-ақ олардың ә рі қ арай тұ рақ ты дамуына арналғ ан.

· Қ Р агроө неркә сіптік кешенді дамытудың 2010-2014 жылдарғ а арналғ ан бағ дарламасы – бұ л, ең алдымен, азық -тү лік қ ауіпсіздігі мен ө нім экспортын арттыруды қ амтамасыз ететін елдердің бә секеге қ абілетті агроө неркә сіптік кешенін дамыту.