Притяжательный (двухаффиксный) изафет

(iyelik takı mı)

Сочетание двух имен, из которых одно является опреде­ляемым, а другое притяжательным определением (ср. «книга отца», «дверь комнаты» и пр.), в турецком языке носит название притяжательный изафет.

Притяжательный изафет строится по тину onun defteri «его тетрадь»: зависимый член (определение) предшеству­ет главному и оформляется аффиксом родительного паде­жа; главный член получает аффикс принадлежности. Если зависимым членом изафетной группы является имя суще­ствительное, то главный член всегда получает аффикс при­надлежности 3-го лица.

ПРИМЕР Ы onun defteri (o + nun defter + i)

- его тетрадь,

memurun defteri (memur + un defter + i)

— тетрадь служащего, bu adamı n hokkası — чернильница этого человека.

Babanı zı n kitapları nerededir?

- Где книги вашего отца?

Главный член изафетной группы может быть любым членом предложения (подлежащим, сказуемым, дополне­нием, обстоятельством) и, следовательно, может присое­динять к себе различные падежные аффиксы. Зависимый член группы при этом не подвергается изменениям.

ПРИМЕРЫ: Bu annemin masası dı r. —Это стол моей матери. Kitaplar annemin masası ndadı r (masa + sı + + n + da + dı r). -Книги на столе моей матери Yö netmenimizin odası nda kimler vardı r?

- Кто (букв. «кты») находится в ком-

нате (кабинете) нашего руководи­теля? Yö netmenimizin odası nda ö ğ renciler vardı r.

- В кабинете нашего начальника учащи-

еся.

УПРАЖНЕНИЯ

15. Проанализируйте и переведите на русский язык следующие словосочетани­
я:

benim oğ lum, onun tablosu, onları n gazeteleri, ö ğ retmenin kitabı, ahbabı mı n gazetesi, bu bayanı n yü zü, benim babamı n masası, sizin oğ lunuzun odası, bizim grupumuzun talebeleri, odamı n duvarları, bu oğ lanı n kalemi, oğ lanı n bu kalemi, bu adamları n soyadları, senin oğ lunun dostu, onun oğ lunun dostu, senin dostunun oğ lu, dostunun oğ lu, o kö ylü nü n kı zı, o kı zı n ö ğ retmeni, dostumun soyadı.

16. Добавьте аффикс честного надежа к следующим словосочетани­
ям и переведите их:

bu masa, babamı n masası, bü tü n erler, bizim yü ksek okulu­muzun kü tü phanesi, ş u erkeğ in elleri, onları n yeni muallimleri, sizin eski Ö ğ retmeniniz, dersanelerinin tavanları.

ТЕКСТ l

Burası neresidir? Burası okuldur. Burası bir lise midir? Hayı r, burası bir yü ksek okuldur. Peki, orası neresi? Orası bir dairedir. Burada kitaplı k var mı? Evet, bizini okulumuzda bü yü k bir kü tü phane vardı r. Burası bir sı nı f mı dı r? Hayı r, burası sı nı f değ il, salondur. Ya orası neresidir? Orası bir dersanedir. Burada

yemekhane var mı dı r? Hayı r, yoktur. Yemekhanemiz burada değ il, o eski binadadı r.

Ş u erkekler ö ğ retmen midirler? Hayı r, ö ğ retmen değ il, memurdurlar. Ya bunlar? Bunlar ö ğ rencidirler. Ö ğ retmenlerimiz dersanelerdedirler.

Bu nedir? Bu bir defterdir. Bu defter kimindir? Bu defter benimdir. Defterin ne renktedir? Defterim sarı dı r. Ya onun defteri ne renk? Onun defteri mavidir. Ş u defterler senin midir? Hayı r, o defterler benim değ il, ahbaplanmı zı ndı r. Ahbapları nı zı n defterleri mavi midir? Hayı r, onları n kitap ve defterleri mavi değ ildir. Ne renktedir? Siyahtı r. Kalemim kimdedir? Kaleminiz Bay Yusuftadı r. Kitapları m sizde midir? Hayı r, kitapları nı z bizde değ ildir. Sol elinizde ne var? Sol elimde bir hokka var. Ş u kadı n ö ğ retmenin sağ elinde bü yü k bir kitap var. Kitabı yeni midir? Hayı r, kitabı eskidir. Ya sizin kitabı nı z yeni midir? Evet, benim kitabı m yenidir. Kitabı nı z enteresan mı dı r? Evet, enteresandı r. Sağ ı nı zda ne var? Sağ ı mda bü yü k ve gü zel bir tablo vardı r, solumda odanı n kapı sı var.

Sı nı fı nı zı n talebeleri burada mı dı rlar? Hayı r, sı nı fı mı zı n Ö ğ rencileri yemekhanededirler. Burası kitaplı k mı dı r? Evet, kitaplı ktı r. Kitaplı ğ ı nı zı n tavanı pek yü ksektir. O odada kimler vardı r? Orada muallimler ve talebeler vardı r. O eski binanı n koridorları aydı nlı k mı dı r? Hayı r, o binanı n koridorları kı sa, dar ve karanlı ktı r. En bü yü k salonunuz bu mudur? Evet, en bü yü k salon budur.