Ерте балалық шақ аутизмі бар балалардың танымдық және эмоционалды-еріктік сферасы.

Ерте балалық шақ аутизмі бар баланың психикалық дамуы бірқ алыптылық тың жоқ тығ ымен мінезделенеді. Кейбір жағ дайларда музыка, математика, ө нер салаларындағ ы жоғ ары дең гейлі қ абілеттілік кә дімгі ө мірлік іскерліктер мен дағ дылардың терең бұ зылыстарымен бірігуі мү мкін. Ерте балалық шақ аутизммен ауыратын балалардың зейінінің мақ сатты бағ ыттылығ ы мен ырық тылығ ы бұ зылады, бұ л жағ дай жоғ ары психикалық функциялардың қ алыптасуына жол бермейді. Қ оршағ ан орта заттарынан келетін кейбір бейнелі /дыбыстық / ә серлер балаларды баурап алады, олардың осы ерекшеліктерін зейіндерін тұ рақ тандыруда қ олдануғ а болады. Ә детте, ерте балалық шақ аутизмі бар баланың зейіні бірнеше минут, секунд ғ ана тұ рақ ты болады.

Ерте балалық шақ аутизмі бар бала сенсорлық тітіркендіргіштерге ерекше жауап қ айтарады: аса жоғ ары сенсорлық зақ ымдалу байқ алады жә не сол сә тте, нә тиже ретінде - ә серлерді байқ амау, қ абылдамау.

Ерте балалық шақ аутизмі бар баланың қ абылдауында да кең істікте бағ ыттала алмау бұ зылысы анық талады. Ол ү шін тұ тас зат маң ызды емес, маң ыздысы - оның кейбір сенсорлық қ асиеттері: дыбысы, тү рі, тү сі. Бұ л

балалардың кө бінде музыкағ а деген сү йіспеншілік байқ алады. Олар ү шін ө з денесінен баратын тактильді жә не бұ лшық -ет тү йсіктері маң ызды.

Ерте жастағ ы аутизммен ауыратын балалардың механикалық естері жақ сы сақ талғ ан, сондық тан эмоционалдық уайымдардың іздерін сақ тауғ а жағ дай бар. Мә лімет бү тіндей қ абылданып есте сақ талады, бірақ ө ң делмейді, қ абылданғ ан тү рде ө згеріссіз қ олданылады. Олардың ауытқ ушылық ты қ иялдары аса бейнелілік, анық тылық жә не «жарық тығ ымен» ерекшеленеді. Кейбір балалар аса сезімтал, олар кейбір мультфильмдерді кө ргенде жиі жылайды. Мұ ндай балалардың ойлауының дамуы ырық ты оқ у процесіндегі ү лкен қ иындық тарды жең у, нақ ты пайда болғ ан міндеттерді бағ ыттылық пен шеше алумен байланысты. Балағ а жағ дайдың уақ ыт шең берінде дамуын тү сіну, себептік-нә тижелілік байланыстарды анық тау қ иын.

Жетекші кө рсеткіш - туылғ ан соң аз уақ ыт шең берінде кө рініс табатын эмоционалды-еріктік сфераның бұ зылуы. Аутизм жағ дайында ең ерте қ алыптасатын - қ оршағ ан адамдармен ә леуметтік байланыс орнату жү йесінің артта қ алып қ оюы байқ алады: адамның бетінде назарын ұ стап тұ рмау, кү лмеу жә не ү лкеннің ә рекеттеріне кү лкі, гулеу жә не қ озғ алыс арқ ылы жауап қ айтармау. Ө скен сайын баланың жақ ын ү лкен адамдармен эмоционалдық байланысы ә лсіздей тү седі. Ерте балалық шақ аутизмі бар балалар «қ олғ а ал» - деп ұ мтылмайды, анасының қ олында болғ анда оны қ ұ шақ тамайды, ә лсіз жә не енжар болып қ ала береді. Бұ л жастағ ы аутизм ауруы бар балалар, қ алыпты дамығ андарғ а қ арағ анда, ү лкендерге «ұ науғ а», жақ сы, мақ тау сө здерін естуге тырыспайды. «Мама» мен «папа» сө здері басқ а сө здерден кеш пайда болады жә не ата-анамен сә йкестендірілмеуі мү мкін. Олар жағ ымды қ арым-қ атынастан да тез шаршайды, жағ ымсыз ә серлерді нашар қ абылдайды, аутисттік іс-ә рекеттің қ алыптасуында жетекші орын алатын тү рлі қ орқ ыныштары жиі пайда болады. Сә л ғ ана ө згерістер, мысалы, жиһ аздың орнын ауыстыру, қ арқ ынды жауап қ айтаруды тудырады.