Жарықтың шағылуы, жұтылуы және шашырауы

Жарық толқ ыны энергиясының сол толқ ынның затқ а енуіне байла-нысты кемуі жарық тың жұ тылуы деп аталады. Тә жірибеге қ арағ анда жарық интенсивтігінің кему дә режесі жарық ө ткен заттың табиғ атына жә не оның қ алың дығ ына байланысты. Егер біртекті заттың бетіне тү скен монохромат жарық шоғ ының интенсивтігі І ₀ болса, оның сол заттан ө ткеннен кейінгі интенсивтігі І мына формуламен ө рнектеледі:

(27)

мұ ндағ ы – заттың қ алың дығ ы, – жұ тылу коэффициенті делінетін тұ рақ ты шама.

Жарық тың жұ тылу заң ын тә жірибе жү зінде ең алғ аш (1729 ж.) П. Бугер тағ айындағ ан, одан соң (1760 ж.) оны теория жү зінде И. Ламберт дә лелдеген. Сондық тан (1) ө рнек Бугер-Ламберт заң ы деп аталады. Бұ л заң практикада кө бінесе мына тү рде ө рнектеледі:

(28)

мұ ндағ ы – жұ тылу коэффициенті делінеді, ол -ғ а пропорционал: , ө йткені .

Ә р тү рлі заттың жұ тылу коэффициенті тү рліше болады. Заттың жұ тылу коэффициенті жарық тың толқ ын ұ зындығ ына тә уелді.

А. Бер (1852 ж.) ә ртү рлі ерітінділердің жарық ты жұ ту процесін зерттеген-ді. Ол ерітінділердің жұ ту коэффициентінің екенін анық тады (Бер заң ы). Мұ ндағ ы С – ерітінді концентрациясы, – пропорционалдық коэффициент. Сонда ерітінділердегі жарық тың жұ тылуы Бугер-Ламберт-Бер заң ымен ө рнектеледі:

. (29)

Студенттердің ө зін-ө зі тексеруге арналғ ан сұ рақ тары:

1. Максвелл заң ын тү сіндірің із.

2. Жарық дисперсиясы дегеніміз не?

3. Қ алыпты жә не аномаль дисперсиялардың айырмашылық тары неде?

4. Спектр жә не оның тү рлері туралы не білесіз?

5. Жарық тың жұ тылуы дегеніміз қ андай қ ұ былыс.

6. Бугер-Ламберт-Бер заң ын тү сіндірің із.

7. Табиғ и жарық дегеніміз қ андай жарық?

8. Поляризацияланғ ан жарық ты қ алай алуғ а болады?

9. Малюс заң ын жазып, тү сіндірің із.

10. Брюстер заң ы қ алай тұ жырымдалады?

Ұ сынылатын ә дебиеттер:

Негізгі ә дебиеттер: [16, б.46-70; 2, б.267-303]

Қ осымша ә дебиеттер: [6, б.22-31]