Вопрос 53. Беларусь в начале XX в. Деятельность белорусских национальных организаций. Февральская революция в России и её последствия для Беларуси

В конце XIX в. в Беларуси усиливается антиимперское движение, подъём которого был связан, прежде всего, с неудовлетворённостью белорусского населения результатами реформ 2 половины XIX века. Начали создаваться многочисленные организации революционного и реформистского характера, движения за национальную независимость Беларуси. Петербургская группа белорусов «Гоман» требовала национальной независимости и самостоятельности белорусов; в 1902 году была создана Белорусская Революционная Община (в 1903 переименована в Белорусскую Социалистическую Общину).

После революции 1905-1907 гг. была созвана Государственная Дума. От Беларуси на первых выборах туда было избрано 36 представителей, 29 из которых шли под кадетскими лозунгами (сама партия кадетов была создана поздней, в октябре 1905).

В целом следует отметить, что белорусы получили достаточно широкое представительство всех слоёв населения во всех четырёх государственных думах. Во вторую Государственную Думу были избраны представители от помещиков, духовенства, интеллигенции, крестьян.

Во время Первой мировой войны центры национально-освободительного движения создавались и Москве, Петрограде и других городах, куда стекались с оккупированных территорий белорусские беженцы. Однако оно было разрозненным и не имело единого центра, в связи с чем не получило большого распространения.

Тем временем в тылу российской армии назревало острое недовольство населения политическим, экономическим и социальным положением. Всё это вылилось в Февральскую революцию 1917 г.

Февральская революция в России была связана главным образом с неудачами в боевых действиях во время Первой мировой войны, однако не менее важными причинами было самодержавие Николая 2, недовольство либерально-буржуазных кругов и связанный с этим острый политический кризис. Революционеры требовали реформ, введения конституции, преобразования России в конституционную монархию и наделения Государственной Думы большими полномочиями, некоторые требовали создания республики. Но ни одно из этих требований не было в достаточной степени удовлетворено. В итоге стачечное движение и «хлебные бунты» переросли в вооруженное восстание, которое царская власть не смогла подавить, так как немногочисленные сохранившие верность императору войска были разрознены и неспособны оказать сопротивление революционному движению.

В результате по требованию революционеров 2 марта Николай 2 отрёкся от престола в пользу своего брата Михаила, который на следующий день также отрёкся от престола. В результате в России был создан Временный комитет Государственной Думы, который вскоре сформировал Временное правительство и распустил Государственную Думу. Временное правительство объявило о передаче власти в губерниях своим комиссарам, которым переходили функции бывших губернаторов.

Однако если в России в этот период сложилось двоевластие, то характерной особенностью для Беларуси стало троевластие:

1. Минский комитет общественной безопасности и порядка (орган Временного правительства)

2. Совет рабочих депутатов (орган большевиков)

3. Военное командование Западного фронта

В связи с продолжением Первой мировой войны именно военное командование Западного фронта имело больше всего полномочий как орган государственной власти, однако после её окончания большие полномочия приобрели и большевики.

В марте 1917 г. состоялся 1 съезд белорусских деятелей, который избрал в качестве национального исполнительного органа власти Белорусский национальный комитет (БНК) в составе 10 человек. Решениями, принятыми на съезде, стали: государственная автономия Беларуси в составе Российской империи; открытие белорусского университета; переход обучения на белорусский язык и др.

Вывод значицца:

1. Предпосылки революции: острый политический кризис, неудачи в военных действиях в ходе ПМВ, самодержавие Николая the second’а

2. Требования: реформ, Конституции, конституционной монархии, хлеба и зрелищ

3. Ход революции: сначала массовые стачки и забастовки рабочих заводов в связи с неудовлетворённостью своим положением, в результате чего производство полностью остановилось; «Хлебные бунты» - бунты в связи с недостатком хлеба в Петрограде. Затем это переросло в вооружённое восстание народа

4. Результат – отречение Николая 2 от престола, создание системы двоевластия (троевластия в Беларуси) с органами временного правительства и Советов (в Беларуси еще и военное командование)

5. Значение – устранена самодержавная система абсолютной монархии, некоторые требования народы были удовлетворены

54.Усталяванне савецкай улады ў Беларусі. Абласны выканаўчы камітэт Заходняй вобласці і фронту. Савет народных камісараў Заходняй вобласці.

24 – 25 кастрычніка 1917г. у Петраградзе перамагла сацыялістычная рэвалюцыя. Часовы ўрад быў скінуты. 25 кастрычніка аб перамозе ўзброенага паўстання ў Петраградзе стала вядома ў Мінску.І Ужо 25 кастрычніка выканком Мінскага Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў у сваім загадзе № 1 аб'явіў насельніцтву горада аб пераходзе ўлады ў Мінску і яго наваколлі да Савета. Савет звярнуўся да рэвалюцыйных арганізацый і палітычных партый неадкладна прыступіць да арганізацыі новай улады на месцах. Ён вызваліў з турмы салдат, з якіх быў сфарміраваны Першы імя Мінскага Савета рэвалюцыйны полк. Саветам былі пасланы камісары ў дзяржаўныя ўстановы і штаб фронту. Ён узяў падкантроль тэлеграф, пошту, але супраціўленне бальшавікам аказаў Камітэт выратавання рэвалюцыі на чале з Т. Калатухіным. Камітэт увёў у Мінск Каўказскую дывізію і прад'явіў Мінскаму Савету ўльтыматум з патрабаваннем перадачы яму ўсёй улады ў горадзе і на Заходнім фронце. Перавага сіл у гэты момант аказалася на баку Камітэта выратавання, і Мінскі Савет пайшоў на часовы кампраміс з ім. У Мінску быў створаны 27 кастрычніка 1917г.часовы вышэйшы орган улады для ўсяго фронту і яго тылу - Ваенна-рэвалюцыйны камітэт Заходняга фронту. Ваенрэўком засяроджваў у сваіх руках уладу. Ён устанавіў кантроль над штабам Заходняга фронту і зняў яго камандуючага генерала. С. Балуева. Авалоданне штабам фронту дало магчымасць новаму камандаванню пачаць перамовы з нямецкімбокам аб перамір'і на Заходнім фронце. 23 лістапада 1917г.дамова аб перамір'і ўступіла ў сілу. Выканаўчым аператыўным органам Ваенрэўкомастала вылучанае ім бюро, у якое ўвайшлі А. Ф. Мяснікоў, М. I. Калмановіч, К. I. Ландэр (старшыня), М. I. Крывашэін, В. С. Селязнёў, Н. В. Рагазінскі, В. М. Фрэйман. 1 лістапада 1917 г. у Мінск прыбылі атрады рэвалюцыйных. Іх прыбыццё змяніла суадносіны сіл на карысць бальшавікоў. 2 лістапада прайшоў пашыраны сход Мінскага Савета з удзелам вайсковых і фабрычна-заводскіх камітэтаў. Сход прыняў рэзалюцыю аб устанаўленні савецкай улады ў Мінску. Такім чынам, барацьба з контррэвалюцыяй у Мінску завяршылася перамогай рэвалюцыйных сіл. Пазней за іншых савецкая ўлада была ўстаноўлена ў Магілёве, дзе знаходзілася Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага начале з генералам Духоніным. Стаўка не прызнала ўладу Савета Народных Камісараў на чале з У. I. Леніным, адмовілася выканаць дырэктыву савецкага ўрада -пачаць перамовы з нямецкім камандаваннем аб перамір'і. Для заняцця Стаўкі ў сярэдзіне лістапада 1917 савецкі ўрад накіраваў у Магілёў войска на чале з прапаршчыкам Н. В. Крыленка, прызначаным замест Духоніна галоўнакамандуючым. На працягу кастрычніка лістапада 1917 г. савецкая ўлада была ўстаноўлена на ўсёй неакупіраванай тэрыторыі Беларусі. Заходняя вобласць, якая аб'яднала Мінскую, Магілёўскую, Віцебскую губерні і неакупаваныя нямецкімі войскамі часткі Віленскай і Гродзенскай губерняў. У межах вобласці апынулася тэрыторыя большай часткі Беларусі.

27 лістапада выканаўчыя камітэты, абраныя з’ездамі Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў Заходняй вобласці, Саветаў сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай губерняў, 3аходняга фронту, аб'ядналіся і ўтварылі выканаўчы камітэт Заходняй вобласці і фронту (Абылвыканкомзах). Яго старшынёй быў абраны бальшавік М.Рагазінскі. Для кіравання вобласцю і фронтам быў створаны абласны Савет Народных Камісарау (СНК) на чале з бальшавіком К.Ландарам. Былі ліквідаваны існаваўшыя дагэтуль органы мясцовага самакіравання - гарадскія думы і ўправы, земскія ўстановы. Іх функцыі ўзялі на сябе Саветы - адзіныя паўнаўладныя органы, якія праводзілі палітыку толькі адной партыі - бальшавіцкай. Яна ўключала:

• устанаўленне рабочага кантролю за дзейнасцю прадпрыемстваў;

• нацыяналізацыю прадпрыемстваў;

• зямельную рэформу (павелічэнне надзелаў сялян, у вёсцы сталі пераважаць сераднякі. Значная колькасць былых маёнткаў пераўтворана ў саўгасы, камуны, арцелі);

• меры па паляпшэнні матэрыяльнага становішча рабочых: 8-гадзінны рабочы дзень, страхаванне рабочых, гарантаваная зарплата, адкрыццё біржаў працы, арганізацыя грамадскага харчавання, бясплатнае медыцынскае абслугоўванне;

• ліквідацыю непісьменнасці дарослага насельніцтва;

• жорсткую барацьбу супраць царквы.

Зазначым, што ў прэзідыўме СНК былі толькі прадстаўнікі фронту, сярод якіх не было ніводнага беларуса. Яны адкрыта выступілі супраць беларускага нацыянальнага дзяржаўнага самавызначэння, прытрымліваючыся ідэі стварэння ўнітарнай савецкай дзяржавы. У сувязі з гэтым, прызнаючы ўладу Саветаў ў Расіі, Вялікая беларуская рада не прызнавала ўладу Абылвыканкамзаха на тэрыторыі Беларусі, разглядаючы яго выключна як франтавы орган ўлады.

30 лістапада 1917г. прадстаунікі розных партый і рухаў, якія ўваходзілі ў Вялікую беларускую раду, выступілі з адозвай " Да ўсяго беларускага народа", у якой аб'явілі сваю палітычную праграму. Для арганізацыі законнай улады ў цэнтры і на месцах меркавалася 5 снежня 1917г. склікаць у Мінску з'езд прадстаўнікоў усяго беларускага народа.