Киімді кимей, желбегей секілді иыққа жамыла салып немесе аузын бүркеп намаз оқу.

намазы етіп екі рә кағ атпен аяқ тайды жә не жұ мағ а ү лгерген болып саналады. Олар Аллаһ елшісінің: «Ү лгерген жерлерің ді атқ арың дар жә не ө ткізіп алғ андарың ды ө тең дер!», – деген3 хадисінің жалпылаушы мағ ынасын дә лелге алғ ан. Ал Мұ хаммедтің кө зқ арасында: масбуқ кісі екінші рә кағ аттың рү кү ғ і аяқ талмай қ осылса ғ ана жұ ма етіп аяқ тайды. Имам рү кү ғ тан кө терілген соң кеп қ осылғ ан масбуқ кісі жұ мағ а ү лгермеген саналып, намазын тө рт рә кағ ат етіп аяқ тайды. Ол Аллаһ: «Кім жұ маның бір ғ ана рә кағ атына ү лгерсе, оғ ан тағ ы біреуін қ осып оқ ысын! Егерде ол жамағ ат отырғ ан кезде келсе, тө рт рә кағ ат бесін етіп оқ ысын!», –деп айтқ ан4 жалқ ылаушы хадисті негізге алғ ан.

Ораза анық тамасын айтыныз. Рамазан айындағ ы оразаның ү кімі не? Дә лел қ андай? Рамазан айының басы қ алай наық талады? Дә лел келтірің із?

Ораза анық тамасын айтыныз.

Ораза ұ ғ ымы араб тілінде (ас-соум) деп аталп, лескикада ө зін-ө зі

тоқ тату, тартыну, тыйылу деген мағ ыналарды білдіреді.

Ислам шариғ атында ораза қ ұ лшылығ ы – ақ ыл-есі дұ рыс, балиғ ат жастағ ы

мұ сылманның шын ниетпен таң атқ аннан кү н батқ анғ а дейін ө зін-ө зі жеп-

ішуден жә не жыныстық қ ұ марлық тан тыюын білдіреді.

Рамазан айындағ ы оразаның ү кімі не? Дә лел қ андай?

Рамазан оразасының ү кімі

Рамазан оразасының ү кімі: атқ арушығ а да, қ азасын ө теушіге де парыз айн. Аллаһ тағ ала Қ ұ ран Кә рімде айтады:

﴿ ش َ ه ْ ر ُ ر َ م َ ض َ ا ن َ ا ل ّ َ ذ ِ ي َ أ ُ ن ز ِ ل َ ف ِ ي ه ِ ا ل ْ ق ُ ر ْ آ ن ُ ه ُ د ً ى ل ّ ِ ل ن ّ َ ا س ِ و َ ب َ ي ّ ِ ن َ ا ت ٍ م ّ ِ ن َ ا ل ْ ه ُ د َ ى و َ ا ل ْ ف ُ ر ْ ق َ ا ن ِ ف َ م َ ن ش َ ه ِ د َ م ِ ن ك ُ م ُ ا ل ش ّ َ ه ْ ر َ ف َ ل ْ ي َ ص ُ م ْ ه ُ ﴾

«Рамазан айында адамдарғ а жетекшілік қ ылатын жә не туралық ты баяндап, ақ иқ ат пен жалғ анның арасын айырып тү сіндіретін Қ ұ ран тү сірілді. Сендерден кім бұ л айда бар болса, оны ораза ұ стасын...»[1].

Ибн Омар, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, Аллаһ тың елшісінің (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(ب ن ي ا ل إ س ل ا م ع ل ى خ م س: ش ه ا د ة أ ن ل ا إ ل ه إ ل ا ا ل ل ّ ه ، و أ ن م ح م د ا ً ر س و ل ا ل ل ّ ه ، و إ ق ا م ا ل ص ل ا ة ، و إ ي ت ا ء ا ل ز ك ا ة ، و ا ل ح ج ، و ص و م ر م ض ا ن)

«Ислам бес нә рсеге негізделген: Аллаһ тан басқ а тә ң ір жоқ тығ ына жә не Мұ хаммед Аллаһ тың елшісі екеніне куә лік беруге, намаз оқ уғ а, зекет тө леуге, қ ажылық жасауғ а жә не Рамазан оразасын ұ стауғ а»[2].

Рамазан айының басы қ алай наық талады? Дә лел келтірің із?

Оразаны бастау ү шін жә не аяқ тау ү шін айдың туғ ан, тумағ анына қ арау

Шағ бан айының отызыншы кешінде жаң а айдың (рамазанның) туғ ан, тумағ анына қ арау ү кімі жамағ атқ а кифая тү рде уә жіп. Ө йткені шағ бан айы жиырма тоғ ыз кү нмен шектелуі мү мкін. Ү мму Салама, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, пайғ амбардың (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(إ ن ا ل ش ه ر ي ك و ن ت س ع ة و ع ش ر ي ن ي و م ا ً)

«Негізінде, ай жиырма тоғ ыз кү н болады». Сол секілді рамазан айының отызыншы кешінде жаң а айдың (шә ууә лдің) туғ ан, тумағ анына қ арау жамағ атқ а кифая тү рде уә жіп.

Айдың туғ аны қ азының (мү фтидің) алдында қ алай расталады?

1 - Кү н бұ лтты болса, айдың туғ аны бір ғ ана мұ сылманның кө руімен расталады. Ол мұ сылман балиғ атқ а толғ ан, ақ ыл есі дұ рыс, ә діл болуы шарт. Ә діл кісі айды кө ргеніне ә кімнің алдында куә лік беруі қ ажет. Ибн Аббас, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, былай деді:

(ج ا ء أ ع ر ا ب ي إ ل ى ا ل ن ب ي ص ل ى ا ل ل ّ ه ع ل ي ه و س ل م ف ق ا ل: إ ن ي ر أ ي ت ا ل ه ل ا ل ، ف ق ا ل: أ ت ش ه د أ ن ل ا إ ل ه إ ل ا ا ل ل ّ ه ؟ ق ا ل: ن ع م. ق ا ل: أ ت ش ه د أ ن م ح م د ا ً ر س و ل ا ل ل ّ ه ؟ ق ا ل: ن ع م. ق ا ل: ي ا ب ل ا ل أ ذ ّ ن ف ي ا ل ن ا س ف ل ي ص و م و ا غ د ا ً)

Пайғ амбарғ а (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) кө шпелі бір кісі келіп: «Мен айды кө рдім!»-дейді. Аллаһ тың елшісі (саллаллаһ у алайһ и уа саллам): «Аллаһ тан басқ а тә ң ір жоқ тығ ына куә лік етесің бе?»-деп сұ райды. Ол: «Иә»-дейді. Аллаһ тың елшісі (саллаллаһ у алайһ и уа саллам): «Мұ хаммед Аллаһ тың елшісі екеніне куә лік етесің бе?»-деп сұ райды. Ол: «Иә»-дейді. Сонда пайғ амбар (саллаллаһ у алайһ и уа саллам): «Ә й, Билә л! Адамдарғ а ертең ораза ұ стасын деп жарияла»-дейді[3].

Сондай-ақ айды сипаттары ешкімге белгісіз бір мұ сылман кө рсе, немесе ә йел кісі, немесе қ ұ л кө рсе де, айдың туғ аны қ ұ пталады. Ә йел кісі айды кө ргеніне қ амқ оршысының рұ қ сатынсыз куә лік бере алады.

Бұ лтты кү ндері шә ууә л мен басқ а айлардың туғ андығ ын растау ү шін екі ә діл куә нің болуы шарт. Сондай-ақ ол екеуі парыз міндеттерін атқ арушы азат мұ сылман болулары шарт. Немесе бір ер кісі мен екі ә йел куә болуы қ ажет. Рабъи ибн Хараш сахабалардың бірінен жеткізді:

2 - Аспан ашық болса, Рамазан мен Шә ууә л айларының туғ аны кө пшіліктің кө руімен ғ ана расталады.

Қ азы немесе мү фти болмағ ан жағ дайда Рамазан айының туғ аны сенімді бір ғ ана кісінің кө руімен расталады. Ол жаң а айды нақ ты кө ргенін сол кеште мешітте жариялайды.

Рамазан оразасы қ ашан ұ сталады?

1 - Аспан бұ лтты немесе шаң болса, рамазан оразасы шағ бан айын отыз кү нге толтырғ ан соң басталады. Ибн Омар, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, Аллаһ тың елшісінің (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(ا ل ش ه ر ت س ع و ع ش ر و ن ل ي ل ة ، ف ل ا ت ص و م و ا ح ت ى ت ر و ه ، ف إ ن غ ُ م ّ َ ع ل ي ك م ف أ ك م ل و ا ا ل ع ِ د ّ ة ث ل ا ث ي ن)

«Ай - жиырма тоғ ыз тү н. Оны кө рмейінше ораза ұ стамаң дар! Егер кү н бұ лтты болса, айды отызғ а толтырың дар!»[4].

2 - Айдың кешкі уақ ытта нақ ты кө рінуі. Ә бу Һ урайра, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, пайғ амбардың (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(ص و م و ا ل ر ؤ ي ت ه و أ ف ط ر و ا ل ر ؤ ي ت ه ، ف إ ن غ ُ ب ّ ِ ي ع ل ي ك م ف أ ك م ل و ا ع د ة ش ع ب ا ن ث ل ا ث ي ن)

«Айдың кө рінуімен ораза ұ стаң дар жә не оның кө рінуімен ауыз ашың дар! Аспандарың бұ лтты болса, шағ банды отызғ а толтырың дар!»[5].

3 - Бір кісі жаң а айды нақ ты кө ріп, қ азы (мү фти) оның куә лігін қ абыл алмаса, оғ ан ораза ұ стауы парыз. Алайда басқ а адамдарғ а ораза ұ стауларын бұ йырмайды, тіпті ө зі имам болса да. Сол секілді шә ууә л айы туғ анын жалғ ыз ө зі кө рген кісіге ауыз ашуына да, адамдарғ а ауыз ашуларын бұ йыруына да болмайды, тіпті имам болса да. Егер ауыз ашып қ ойса, кү мә н болғ андық тан, сол кү нгі оразасының қ азасын ө тейді.

4 - Айдың туғ аны ә лемдегі елдердің бірінде ғ ана расталса, басқ а елдегі мұ сылмандарғ а, ел арасы жақ ын болсын, алыс болсын, бә рібір, ораза ұ стаулары уә жіп. Айдың астрономиялық оптикалық аспаппен кө рілуі есепке алынбайды, тіпті дұ рыс айтса да. Ө йткені пайғ амбарымыздың (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) шариғ аты бойынша айдың туғ аны кө збен кө рілу қ ажет.

Намаз деген не? Ү кімі қ андай? Дә лелі не? Парыз болуынын себебін йатыныз. Намаздын орындалуын баянда (тә кбірден сә лемге дейін).

Намаз деген не?

Араб тілінде намаз " ا ل ص ل ا ة " деп айтылады. " ا ل ص ل ا ة " сө зінің тілдік мағ ынаснаы – дұ ғ а.

Аллаһ тағ ала Қ ұ ран Кә рімде былай дейді:

﴿ و َ ص َ ل ّ ِ ع َ ل َ ي ْ ه ِ م ْ إ ِ ن ّ َ ص َ ل ا َ ت َ ك َ س َ ك َ ن ٌ ل ّ َ ه ُ م ْ و َ ا ل ل ّ ه ُ س َ م ِ ي ع ٌ ع َ ل ِ ي م ٌ ﴾

Бұ л аяттың қ азақ ша мағ ынасы: «..(Ә й, пайғ амбар!) олар ү шін дұ ғ а жаса. Расында, дұ ғ а жасауың оларғ а тыныштық (ұ ялатады). Сондай-ақ Аллаһ бә рін естуші, бә рін білуші»[6].

(ا ل ص ل ا ة)- «намаз» сө зінің шариғ аттағ ы мағ ынасы: Тә кбірмен басталып, сә лем берумен аяқ талатын арнайы сө здер мен арнайы қ имылдар.

Ү кімі қ андай?

Намаз жалпы парыз, уә жіп жә не сү ннет болып ү шке бө лінеді. Бес уақ ыт намаз парызғ а, ү тір мен айт намаздары уә жіпке, басқ а намаздар сү ннетке жатады.

Дә лелі не?

Бес уақ ыт намаз оқ удың парыздығ ына дә лел

Аллаһ тағ ала былай дейді:

﴿ ف َ أ َ ق ِ ي م ُ و ا ا ل ص ّ َ ل َ ا ة َ و َ آ ت ُ و ا ا ل ز ّ َ ك َ ا ة َ و َ ا ع ْ ت َ ص ِ م ُ و ا ب ِ ا ل ل ّ َ ه ِ ه ُ و َ م َ و ْ ل َ ا ك ُ م ْ ف َ ن ِ ع ْ م َ ا ل ْ م َ و ْ ل َ ى و َ ن ِ ع ْ م َ ا ل ن ّ َ ص ِ ي ر ُ ﴾

«..Намаз оқ ың дар жә не зекет берің дер, ә рі Аллаһ қ а сү йенің дер. Ол иелерің ғ ой. Қ андай жақ сы Ие жә не қ андай жақ сы Жә рдемші!»[7].

﴿ إ ِ ن ّ َ ا ل ص ّ َ ل ا َ ة َ ك َ ا ن َ ت ْ ع َ ل َ ى ا ل ْ م ُ ؤ ْ م ِ ن ِ ي ن َ ك ِ ت َ ا ب ا ً م ّ َ و ْ ق ُ و ت ا ﴾

«..Расында, намаз иман келтіргендерге белгілі уақ ыттарда парыз етілді»[8].

Ибн Омар, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, Аллаһ тың елшісінің (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін жеткізді:

(ب ُ ن ي ا ل إ س ل ا م ع ل ى خ م س: ش ه ا د ة أ ن ل ا إ ل ه إ ل ا ا ل ل ّ ه و أ ن م ح م د ا ً ر س و ل ا ل ل ّ ه ، و إ ق ا م ا ل ص ل ا ة ، و إ ي ت ا ء ا ل ز ك ا ة ، و ا ل ح ج ، و ص و م ر م ض ا ن)

«Исламның негізі - бесеу: Аллаһ тан басқ а тә ң ірдің жоқ тығ ына жә не Мұ хаммед Аллаһ тың елшісі екендігіне куә лік беру, ә рі намаз оқ у, ә рі зекет беру, ә рі қ ажылық қ а бару, ә рі Рамазан оразасын ұ стау»[9].

Алтын кү міс, жә не тү йе нисап мө лшері қ андай? Олардан тө ленуі парыз болғ ан зекет мө лшері қ анша?

Алтын кү міс

Нисабы толғ ан алтын мен кү містің қ ұ ймаларынан, олардан жасалғ ан зергерлік бұ йымдар мен ыдыс-аяқ тардан зекет тө ленуі парыз.

Аллаһ тағ ала Қ ұ ран Кә рімде айтады:

﴿ و َ ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ ي َ ك ْ ن ِ ز ُ و ن َ ا ل ذ ّ َ ه َ ب َ و َ ا ل ْ ف ِ ض ّ َ ة َ و َ ل ا َ ي ُ ن ف ِ ق ُ و ن َ ه َ ا ف ِ ي س َ ب ِ ي ل ِ ا ل ل ّ ه ِ ف َ ب َ ش ّ ِ ر ْ ه ُ م ب ِ ع َ ذ َ ا ب ٍ أ َ ل ِ ي م ٍ {34} ي َ و ْ م َ ي ُ ح ْ م َ ى ع َ ل َ ي ْ ه َ ا ف ِ ي ن َ ا ر ِ ج َ ه َ ن ّ َ م َ ف َ ت ُ ك ْ و َ ى ب ِ ه َ ا ج ِ ب َ ا ه ُ ه ُ م ْ و َ ج ُ ن و ب ُ ه ُ م ْ و َ ظ ُ ه ُ و ر ُ ه ُ م ْ ه َ ـ ذ َ ا م َ ا ك َ ن َ ز ْ ت ُ م ْ ل أ َ ن ف ُ س ِ ك ُ م ْ ف َ ذ ُ و ق ُ و ا ْ م َ ا ك ُ ن ت ُ م ْ ت َ ك ْ ن ِ ز ُ و ن َ {35}﴾

«Алтын мен кү місті қ азына етіп жинаушыларды жә не оны Аллаһ жолында жұ мсамаушыларды, (ә й, Мұ хаммед), оларды қ инаушы азаппен сү йіншіле! Қ азыналары жә һ аннам отына қ ыздырылғ ан кү ні: «Бұ л - ө здерің ү шін жиғ ан қ азыналарың. Енді, жиғ ан нә рселерің нің дә мін татың дар»-делініп, онымен олардың маң дайлары, жамбастары жә не арқ алары кү йдіріледі»[10].

Ү мму Салама, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, былай деді:

(ك ن ت أ ل ب س أ و ض ا ح ا ً م ن ذ ه ب ف ق ل ت: ي ا ر س و ل ا ل ل ّ ه - ص ل ى ا ل ل ّ ه ع ل ي ه و س ل م - أ ك ن ز ه و ؟ ق ا ل: (م ا ب ل غ أ ن ت ؤ د ى ز ك ا ت ه ف ز ك ي ف ل ي س ب ك ن ز)

Мен алтыннан жасалғ ан ә шекейлерді тағ ынатынмын. «Ә й, Аллаһ тың елшісі! Мұ ным қ азына ма?»-дедім. Ол: «Нисабы толғ анда одан тө ленуге тиісті зекетін шығ арсаң, қ азына жинағ анғ а жатпайды»[11].

Алтынның нисабы 20 мысқ ал немесе 20 динар. 1 динардың салмағ ы 1 мысқ ал. Динар мен мысқ алғ а қ атысты ө лшем бірлігі Ирак пен Хижазда ә ртү рлі болғ андық тан, ханафи мә зһ абінда ирактік 1 мысқ ал дегеніміз - 5 гр. Ал басқ а мә зһ аптарда 1 мысқ ал дегеніміз 4, 186 гр. Осы есеппен ханафи мә зһ абінда 20 мысқ алдың салмағ ы 100 гр. Ал басқ аларда 20 мысқ алдың салмағ ы 83, 72 гр. Алайда бү гінгі кү ні ислам ә лемінде сақ тық шарасы тұ рғ ысынан осы екі кө рсеткіштің ортасы ұ сталады. Сонда 1 мысқ ал дегеніміз - 4, 25гр, ал 20мысқ ал немесе 20 динар - шамамен 85 гр болады.

Кү містің нисабы 200 дирхам. Ханафи мә зһ абінда 1 дирхам дегеніміз - шамамен 3, 5 гр. Ал басқ а мә зһ аптарда 3, 208 гр. Осы есеппен ханафи мә зһ абінда 200 дирхамымыз 700 гр, ал басқ аларда 641, 6 гр болады. Алайда бү гінгі кү ні ислам ә лемінде сақ тық шарасы тұ рғ ысынан осы екі кө рсеткіштің ортасы ұ сталады. Сонда 1 дирхам дегеніміз - 2, 975гр, ал 200 дирхамымыз - шамамен 595 гр болады.

Ә ли, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, Аллаһ тың елшісінің (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(ف إ ذ ا ك ا ن ت ل ك م ا ئ ت ا د ر ه م و ح ا ل ع ل ي ه ا ا ل ح و ل ف ف ي ه ا خ م س ة د ر ا ه م ، و ل ي س ع ل ي ك ش ي ء - ي ع ن ي ف ي ا ل ذ ه ب - ح ت ى ي ك و ن ل ك ع ش ر و ن د ي ن ا ر ا ً ، ف إ ذ ا ك ا ن ل ك ع ش ر و ن د ي ن ا ر ا ً و ح ا ل ع ل ي ه ا ا ل ح و ل ف ف ي ه ا ن ص ف د ي ن ا ر)

«Сенде 200 дирхам болса жә не оғ ан бір жыл айналса, одан бес дирхам тө ленеді. Сө йтіп, сенде 20 динар болмайынша, бұ дан басқ а нә рсе тө леуің сағ ан жү ктелмейді. Ал қ ашан сенде 20 динар пайда болса жә не оғ ан бір жыл айналса, одан жарты динар тө ленеді»[12].

Жә бир, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, Аллаһ тың елшісінің (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(ل ي س ف ي م ا د و ن خ م س أ و ا ق م ن ا ل و َ ر ِ ق ص د ق ة)

«200 дирхамнан аз кү містен зекет тө ленбейді»[13]. Негізінде, алтын мен кү міс зекетінде есепке алынатын нә рсе ә рқ айсысының жеке салмағ ы. Алтын да, кү міс те жеке-жеке ө лшеніп, ә рқ айсысының зекеті салмақ жү зінде жеке шығ арылады. Сондай-ақ алтын мен кү міс зекетін бір-біріне қ осып та берсе болады. Мұ ндай жағ дайда зекет салмақ пен емес, екеуінің жалпы қ ұ нынан беріледі. Алтын мен кү міс жеке-жеке ө лшенгенде салмақ тары нисапқ а жетпесе, екеуі қ осылып, зекет жалпы қ ұ ннан беріледі. Екеуінің салмағ ы жеке-жеке ө лшегенде нисапқ а толса, екеуінің зекеттері жеке-жеке шығ арылады.

Жеке ө лшенген алтынның немесе кү містің нисабын толтыру ү шін, бірін-біріне қ осылуы секілді тауарлардың да ақ шалай қ ұ ны оларғ а қ осылады. Зекет олардың салмақ тарынан емес, қ ұ ндарынан есептеп алынады. Мысалы, бір кісіде 100 дирхам жә не қ ұ ны 100 дирхам болатын 5 мысқ ал болса, жеке тү рде екеуінің салмағ ы нисабқ а толмайды. Алайда бір-біріне қ осса, нисап шығ ады. 100 дирхам + 5мысқ ал = 100 дирхам + 100 дирхам = 200 дирхам. Екеуінің жалпы қ ұ ны 200 дирхамнан 5 дирхам зекет беріледі.

Алтын мен кү містен берілетін мө лшер

Алтын мен кү містен берілетін мө лшер 2, 5℅.

20 мысқ ал алтын (20 динар) шамамен 85гр. Кімде 85гр алтын болса жә не оғ ан бір жыл айналуымен нисап кемімесе, одан берілетін зекеттің мө лшері 2, 125 гр. Бұ л 85 грамм алтынның 2, 50℅ -і.

200 дирхам кү міс шамамен 595гр. Кімде 595 грамм кү міс болса жә не оғ ан бір жыл айналуымен нисап кемімесе, одан берілетін зекеттің мө лшері 14, 875 гр. Бұ л 595 грамм кү містің 2, 50℅ -і.

Нисап толмағ ан немесе артқ ан жағ дайдағ ы зекет ү кімі

85 граммғ а (20 динарғ а) толмағ ан алтыннан жә не 595 граммғ а (200 дирхамғ а) толмағ ан кү містен мү лде зекет берілмейді. Ө йткені бұ л екі кө рсеткіш зекетті парыз ететін шариғ ат белгілеген нисап. Ә ли, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, Аллаһ тың елшісінің (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты: «Сенде 200 дирхам болса жә не оғ ан бір жыл айналса, одан бес дирхам тө ленеді. Сө йтіп, сенде 20 динар болмайынша, бұ дан басқ а нә рсе тө леуің сағ ан жү ктелмейді. Ал қ ашан сенде 20 динар пайда болса жә не оғ ан бір жыл айналса, одан жарты динар тө ленеді»[14].

Алтын мен кү містің кө лемі шариғ ат белгілеген нисап кө рсеткішінен асқ ан жағ дайда имам Ә бу Ханифаның кө зқ арасында нисап ү стіндегі сан 40 дирхамғ а толмайынша, одан ешнә рсе берілмейді. Нисаптың ү сті 40 дирхамғ а толса, сол 40 дирхамнан 1 дирхам беріледі. Ә л-Хасан ә л-Басриден жеткен хабарда Омардың Ә бу Муса ә л-Ашъариғ а, Аллаһ тағ ала оларғ а разы болсын, жазғ ан хатында былай делінген:

(ف م ا ز ا د ع ل ى ا ل م ا ئ ت ي ن ف ف ي ك ل أ ر ب ع ي ن د ر ه م ا ً د ر ه م)

«200 дирхамнан асқ ан ә рбір 40 дирхамнан 1 дирхам беріледі»[15].

2 емшектес болғ ан себепті ү йленуге тыйым салынғ ан ә йелдер оларда жетеу:

Бұ лда насаптікі сияқ ты насап жағ ынан қ алай харам болса сү т туыстары да солай харам болады

Пайғ амбарымыздың с.а.с. хадисы дә лел:

«Насап жағ ынан қ андай туысқ андар харам етілсе бір омыраудан еміскендерге дә л солай сол туыстарғ а ү йлену харам етіледі»

3 Сихри туысқ андық болғ ан себепті ү йлену харам болғ ан ә йелдер олар тортеу:

А- Ә келеріне ү йленген ә йелдерге

Б- Ә уғ ан балаларың ның ә йелдеріне

С- Ә йелдерің нің аналарына

Д- Ә йелдерің нің аналарына, ү йленіп жақ ындасқ ан ә йелдерің нің (бұ рынғ ы кү йеуінен болғ ан) қ олдарындағ ы ө гей қ ыздарың а ү йлену-тыйым салынды. Егер ол ә йелдерге жақ ындаспағ ан болсаң дар, сендерге кү нә жоқ.

8 билет 1- сұ рақ 1, 1

Ханафилерде ә йелдің ер адамның намазынан айырмашылығ ы бар

- Қ амат азан айтпайды

- Тә кбирда ә йелдің саусақ ұ шы иық қ а дейін кө теріледі.

ع ن ع ب د ر ب ه س ل ي م ا ن ب ن ع م ي ر ق ا ل: ر أ ي ت أ م ا ل د ر ا ء ت ر ف ع ي د ي ه ا ف ي ا ل ص ل ا ة ح ذ و م ن ك ب ي ه ا. ر و ه ب خ ا ر

- Жинақ ылық

- Қ олды кө крек тұ сында ұ стау

- Рукуһ та тізесін саусақ тарын ашпай ұ стау, тізесі мен жанбасы бү гіледі.

- Сә ждеде шынтағ ын ашпайды

- Тізесін ішіне тигізеді.

ع ن ا ب ن ع م ر < < ا ذ ا ج ل س ت ا ل م ر أ ة ف ى ا ل ص ل ا ة و ض ع ت ف خ ذ ه ا ع ل ى ف خ ذ ه ا ا ل أ خ ر ي و ا ذ ا س ج د ت أ ل ص ق ت ب ط ل ه ا ف ى ف خ ذ ي ه ا ك أ س ت ر م ا ي ك و ن ل ه ا و ا ن ا ل ل ه ت ع ا ل ى ي ن ظ ر ا ل ه ا و ي ق و ل: ي ا م ل ا ئ ك ت ي أ ش ه د ك م ا ن ى ق د غ ف ر ت ل ه ا > > ا ل ب ي ه ا ق ي

8 БИЛЕТ 2 СҰ РАҚ 1, 2

Тауаф тү рлері 4 - еу: 3 еуі Қ ажылық та 1- еуі Умрада

1- Келу тауафы ү кімі - сү ннет. сә лем намазы сяқ ты.

2- қ оштасу тауафы - уә жіп.

3- Ифада ү кімі - парыз. Зулқ ижа айының 10 кү ні таң ертең жасалады 12 сіне қ алса харам таһ рима. алла қ ұ ранда< Уә л иатауафу бил- бә йтил ал - ьатиқ > деген < < Ол кө не Қ ағ баны тауаф етің дер> > бақ ара 197

4- Умра тауафы ү кімі Умраның парызы. Иһ рам кйе салысымен бірінші орындайтын амал.

8 билет 2 сұ рақ 2, 1

Жеміс - жидектен ғ ушыр тө леу керек яғ ни 10/1 егер егістік жауының немесе бұ лақ тың суымен еш ең бексіз ө ссе. 20/1 Иесі қ олмен суғ арғ ан болса. Иа айуһ ал - лә зинә ә мә ну Ә нфиқ у мин Тоййбә ти Мә ә - Кә сә птум уә миммә Ахрожнә лә кум - минә л арди.

1.Зекет деген не? Шариғ аттағ ы ү кімін дә лелдермен айт? Парыз болу шарттарын ата?

Анық тамасы

Зекет сө зінің арап тіліндегі атауы – " ا ل ز ك ا ة ". Оның тілдік мағ ынасы: тазару, ө су, ө ну, арту жә не береке.

Зекеттің шариғ аттық мағ ынасы: Аллаһ тағ алағ а ық ыласпен бағ ыну ниетімен мұ сылманның ө з малынан шариғ ат белгілеген мө лшердегі бө лігін шығ арып, оны пақ ыр мұ сылманның иелігіне беруі. Берілетін мал да зекет деп аталады. Оның пақ ырғ а берілуі арқ ылы мұ сылманның жалпы малына береке қ онады.

Зекет арқ ылы мұ сылман кү нә лә рінан жә не сараң дық қ асиетінен тазарады. Аллаһ тағ ала Қ ұ ран Кә рімде былай дейді:

﴿ خ ُ ذ ْ م ِ ن ْ أ َ م ْ و َ ا ل ِ ه ِ م ْ ص َ د َ ق َ ة ً ت ُ ط َ ه ّ ِ ر ُ ه ُ م ْ و َ ت ُ ز َ ك ّ ِ ي ه ِ م ب ِ ه َ ا ﴾

«Ей пайғ амбар! Олардың малдарынан садақ а ал. Бұ л - олардың кү нә лә рін кетіріп, жан дү ниелерін тазарту ү шін..».

Зекеттің ү кімі

Зекет - ислам тіректерінің бірі. Зекет тө леуге шамасы келетін ә рбір мұ сылманның зекет беруі парыз айн.

Қ ұ раннан дә лел:

﴿ و َ أ َ ق ِ ي م ُ و ا ا ل ص ّ َ ل َ ا ة َ و َ آ ت ُ و ا ا ل ز ّ َ ك َ ا ة َ ﴾

«Намазды орындаң дар жә не зекет берің дер!».

Сү ннеттен дә лел:

(ب ن ي ا ل إ س ل ا م ع ل ى خ م س: ش ه ا د ة أ ن ل ا إ ل ه إ ل ا ا ل ل ّ ه ، و أ ن م ح م د ا ً ر س و ل ا ل ل ّ ه ، و إ ق ا م ا ل ص ل ا ة ، و إ ي ت ا ء ا ل ز ك ا ة ، و ا ل ح ج ، و ص و م ر م ض ا ن)

«Ислам бес нә рсеге негізделген: Аллаһ тан басқ а тә ң ір жоқ екендігіне жә не Мұ хаммед Оның елшісі екендігіне куә лік беруге, намазды орындауғ а, зекет тө леуге, шамасы келген кісіге Аллаһ тың ү йіне қ ажылық қ ылуына, рамазан оразасын ұ стауғ а».

Аллаһ тағ ала ислам ү мметі ү шін зекеттің парыздығ ын шариғ атқ а һ ижраның екінші жылында шә ууә л айында рамазан оразасы мен пітір садақ асынан кейін Мә динада енгізді. Оның парыздығ ы Қ ұ ранның 82 жерінде намазбен қ оса айтылғ ан. Бұ л аяттар намаз бен зекеттің бір-бірінен еш ажырамайтын берік байланыста екенін білдіреді. Шариғ ат ү кімі орнағ ан елде зекеттің парыздығ ын жоқ қ а шығ арушы кісі кә пір саналады.

Зекет тө леуді парыз ететін шарттар

Бұ л шарттар екіге бө лінеді:

1 - Мал-мү ліктің иесіне қ атысты шарттар.

2 - Мал-мү ліктің ө зіне ғ ана қ атысты шарттар.

Бірінші: Мал-мү ліктің иесіне қ атысты шарттар

1 - Мұ сылман болуы.

2 - Ақ ыл-есі дұ рыс болуы. Аллаһ тың елшісі (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай деді:

(ر ف ع ا ل ق ل م ع ن ث ل ا ث ة: ع ن ا ل ن ا ئ م ح ت ى ي س ت ي ق ظ ، و ع ن ا ل ص ب ي ح ت ى ي ح ت ل م ، و ع ن ا ل م ج ن و ن ح ت ى ي ع ق ل)

«Қ алам ү ш адамның амалын жазбайды: ұ йқ ыдағ ы адам, оянғ анша; кә мелетке толмағ ан сә би; жындылығ ы басылмағ ан кісі».

3 - Балиғ ат жасқ а толуы. Сә би бала ә ке-шешесінен жетім қ алса жә не дә улетке мұ рагер болса, оны бағ ушы кісіге бұ л малдан зекет тө леу парыз емес. Бұ л малдың иесі сә бидің ө зі болғ андық тан, зекет парызын атқ ару одан балиғ атқ а толғ анда ғ ана талап етіледі.

4 - Азат болуы. Жә бир, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, былай деді:

(ل ي س ف ي م ا ل ا ل م ك ا ت ب و ل ا ا ل ع ب د ز ك ا ة ح ت ى ي ع ت ق)

«Мукатибтің де, қ ұ лдың да мал-мү лкінен, азат болғ андарынша, зекет алынбайды». Мукатиб дегеніміз - келісімді қ ұ нғ а азаттығ ын сатып алу ү шін қ ожайынымен келісімге отырғ ан қ ұ л

5 - Зекет тө леуді уә жіп ететін мал-мү ліктің мө лшері шариғ атта нисап деп аталады. Нисабы толмағ ан мал-мү ліктен зекет тө ленбейді. Мал-мү лік тү рлерінің ө згешелігіне сай, олардың нисаптары да бір-бірінен ө згешеленеді. Нисаптың толуы жыл басындағ ы мал-мү ліктің жыл соң ындағ ы мө лшерімен есептеледі. Жыл бойы тү сіп жатқ ан пайда нисапқ а қ осылып, жыл соң ында барлығ ынан зекет малы тө ленеді. Пайда нисаптың ө зінен тү скен ө нім бола ма, ә лде сыйлық бола ма, ә лде ә ке-шешесінен қ алғ ан мұ ра бола ма, бә рібір.

Мағ лұ мат: Басқ а мә зһ аптарда мал-мү лік иесінің ақ ыл-есі дұ рыс болуы жә не балиғ атқ а толуы шарт емес. Оның малына кім жауапты болса, малдың зекетін сол тө лейді.

Екінші: Мал-мү ліктің ө зіне ғ ана қ атысты шарттар

1 - Мал-мү лік зекет тө леушінің ө з қ олында болуы. Жоғ алғ ан, ұ рланғ ан, бір жерге кө міліп, орны ұ мытылғ ан мал-мү ліктен зекет тө ленбейді. Сол секілді мемлекет тарапынан билеп алынғ ан немесе тә ркіленген мал-мү ліктен де зекет тө ленбейді.

2 - Мал-мү ліктің қ айтару уақ ыты келген қ арыздан аман болуы. Зекет тө ленетін уақ ыт пен қ арыз қ айтару уақ ыты қ атар келіп, қ айтарылатын қ арыз кө лемі нисапты кемітсе, зекет тө ленбейді. Жеміс пен кө кө ністер зекеті ө зінен берілетін болғ андық тан, оның тө ленуін қ арыз тоқ татпайды.

3 - Нисаптың кү нделікті тіршілік қ ажеттілігіне жұ мсалатын қ аражаттан артық болуы. Жә бир, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, Аллаһ тың елшісінің (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(ا ب د أ ب ن ف س ك ف ت ص د ق ع ل ي ه ا ، ف إ ن ف ض ل ش ي ء ف ل أ ه ل ك ، ف إ ن ف ض ل ع ن أ ه ل ك ش ي ء ف ل ذ ي ق ر ا ب ت ك ش ي ء ف ه ك ذ ا و ه ك ذ ا)

«Алдымен, ө зің е жұ мсаудан баста. Егер артылып жатса, отбасың а жұ мса. Егер тағ ы артылып жатса, туысың а жұ мса. Міне, осылай, осылай жұ мса».

Ү й сатып алу немесе ү йлену секілді негізгі қ ажеттіліктер ү шін жиналғ ан қ аражатқ а бір жыл уақ ыт ө тсе, оның зекеті тө ленеді.

4 - Нисап шариғ ат белгілеген мал-мү лік тү рінен ғ ана болуы.

5 - Кө кө ніс пен жемістен басқ а мал-мү лік нисабы, ай есебі бойынша, бір жыл айналуы. Ә ли, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, Аллаһ тың елшісінің (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(ل ي س ف ي م ا ل ز ك ا ة ح ت ى ي ح و ل ع ل ي ه ا ل ح و ل)

«Қ олдағ ы мал-мү лік бір жыл айналмайынша, одан зекет тө ленбейді».

Қ олдағ ы мал-мү лік ө сіп-ө нуі ү шін, шариғ ат бір жыл уақ ыт белгіледі. Ессіз адамның иелігіндегі мал-мү ліктің жыл айналымы есі кірген кү ннен саналады. Ал сә би ү шін кә мелетке толғ ан кү нінен басталады. Семіртіп сату ү шін сатып алынғ ан малдың жыл айналымы сатып алынғ ан кү нінен емес, семіртіп бастағ ан кү нінен саналады.

6 - Мал-мү ліктің ө сіп, кө бейіп тұ руы. Яғ ни ақ шаның қ ұ нды болуы, малдың жайылымда болуы, ал тауар ү шін сауда ниетінің болуы.

2.Жұ ма намазының ү кімі не? Дә лел келтір.Ә йел адамғ а жұ ма намазы парыз ба? Дә лел келтір?

Жұ ма намазы. Жұ ма намазының ү кімі - парыз айн. Аллаһ тағ ала Қ ұ ран Кә рімде айтады:

﴿ ي َ ا أ َ ي ّ ُ ه َ ا ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ آ م َ ن ُ و ا إ ِ ذ َ ا ن ُ و د ِ ي ل ِ ل ص ّ َ ل َ ا ة ِ م ِ ن ي َ و ْ م ِ ا ل ْ ج ُ م ُ ع َ ة ِ ف َ ا س ْ ع َ و ْ ا إ ِ ل َ ى ذ ِ ك ْ ر ِ ا ل ل ّ َ ه ِ و َ ذ َ ر ُ و ا ا ل ْ ب َ ي ْ ع َ ذ َ ل ِ ك ُ م ْ خ َ ي ْ ر ٌ ل ّ َ ك ُ م ْ إ ِ ن ك ُ ن ت ُ م ْ ت َ ع ْ ل َ م ُ و ن َ ﴾

«Ә й, иман келтіргендер! Жұ ма кү нінің жұ ма намазына азан айтылғ анда дереу Аллаһ ты еске алуғ а асығ ың дар жә не сауданы тастаң дар! Егер білетін болсаң дар, бұ лай істеулерің ө здерің ү шін жақ сы».

Жә бир ибн Абдулла, Аллаһ тағ ала ә кесі екеуіне разы болсын, былай деді: Аллаһ тың елшісі (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) бізге былай деп, қ ұ тпа айтты:

(و ا ع ل م و ا أ ن ا ل ل ّ ه ق د ا ف ت ر ض ع ل ي ك م ا ل ج م ع ة ف ي م ق ا م ي ه ذ ا ، ف ي ي و م ي ه ذ ا ، ف ي ش ه ر ي ه ذ ا ، م ن ع ا م ي ه ذ ا إ ل ى ي و م ا ل ق ي ا م ة ، ف م ن ت ر ك ه ا ف ي ح ي ا ت ي أ و ب ع د ي و ل ه إ م ا م ع ا د ل أ و ج ا ئ ر ا س ت خ ف ا ف ا ً ب ه ا أ و ج ح و د ا ً ل ه ا ف ل ا ج م ع ا ل ل ّ ه ل ه ش م ل ه و ل ا ب ا ر ك ل ه ف ي أ م ر ه ، و أ ل ا و ل ا ص ل ا ة ل ه ، و ل ا ز ك ا ة ل ه ، و ل ا ح ج ل ه ، و ل ا ص و م ل ه ، و ل ا ب ِ ر ّ ل ه ح ت ى ي ت و ب ، ف م ن ت ا ب ت ا ب ا ل ل ّ ه ع ل ي ه)

«Аллаһ тың сендерге Қ иямет кү ніне дейін жұ ма намазын осы жылы, осы айда, осы кү ні жә не осы жерде парыз еткенін біліп алың дар! Кім оны менің тірі кезімде немесе мен дү ниеден озғ анда ә діл немесе залым имамы бола тұ ра, бұ л намазғ а жең іл қ арауымен тастаса, немесе парыздығ ын теріске шығ арса, Аллаһ оның тұ тастығ ын шашады жә не ісіне береке бермейді. Тә убасына келмейінше, оның намазы да, зекеті де, қ ажылығ ы да, оразасы да, ізгілігі де пайда бермес. Ал кім тә убә сіна келсе, Аллаһ оның тә убасын қ абыл етеді».

Тағ ы бір хадисте пайғ амбар (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай деді:

(م ن ت ر ك ا ل ج م ع ة ث ل ا ث م ر ا ت ت ه ا و ن ا ً ب ه ا ط َ ب ع ا ل ل ّ ه ع ل ى ق ل ب ه)

«Кім жұ ма намазын селқ остық пен ү ш мә рте тастаса, Аллаһ оның жү регіне мө р басады».

Ә йел адамғ а жұ ма намазы парыз емес, ижмағ бойынша ә йел кісілердің мешітке келіп оқ ығ ан жұ ма намазы дұ рыс саналып, бесін мойындарынан тү седі, оғ ан дә лел Тариқ ибн Шиһ ааб Пайғ амбарымыз (с.а.с):

ا ل ج م ع ة ح ق و ا ج ب ع ل ى ك ل م س ل م ف ى ج م ا ع ة ا ل ا ا ر ب ع ة ع ب د م م ل ك ا و ا م ر أ ة ا و ص ب ي ا و م ر ي ض

" Тө рт кісіні: қ ұ лды, ә йел кісіні, сә биді, науқ асты айтпағ анда, жамағ атпен жұ маны атқ ару-кү ллі мұ сылманғ а беккіген парыз"

9- cұ рақ:

Зекет берілетін адамдар

Аллаһ тағ ала «Тә уба» сү ресінің 60-шы аятында зекетке лайық ты адамдардың сегіз тү рін белгіледі:

﴿ إ ِ ن ّ َ م َ ا ا ل ص ّ َ د َ ق َ ا ت ُ ل ِ ل ْ ف ُ ق َ ر َ ا ء و َ ا ل ْ م َ س َ ا ك ِ ي ن ِ و َ ا ل ْ ع َ ا م ِ ل ِ ي ن َ ع َ ل َ ي ْ ه َ ا و َ ا ل ْ م ُ ؤ َ ل ّ َ ف َ ة ِ ق ُ ل ُ و ب ُ ه ُ م ْ و َ ف ِ ي ا ل ر ّ ِ ق َ ا ب ِ و َ ا ل ْ غ َ ا ر ِ م ِ ي ن َ و َ ف ِ ي س َ ب ِ ي ل ِ ا ل ل ّ ه ِ و َ ا ب ْ ن ِ ا ل س ّ َ ب ِ ي ل ِ ف َ ر ِ ي ض َ ة ً م ّ ِ ن َ ا ل ل ّ ه ِ و َ ا ل ل ّ ه ُ ع َ ل ِ ي م ٌ ح َ ك ِ ي م ٌ ﴾

Расында, садақ алар тек пақ ырларғ а, міскіндерге, оны жинап ү лестірушілерге, жү ректері келісімге келгендерге, қ ұ лдарғ а, қ арызғ а батқ андарғ а, Аллаһ жолындағ ыларғ а жә не жолда қ алғ андарғ а ғ ана беріледі. Бұ л - Аллаһ тың парыз еткен ү кімі. Сондай-ақ Аллаһ - бә рін білуші жә не ө те дана».

зекеттер, кә ффарат садақ алар, пітір садақ асы, нә піл садақ алар тек қ ана осы адамдарғ а беріледі.

1 - Пақ ыр..

2 - Міскін.

3 - Зекетті жинаушы жә не ү лестіруші.

4 - Жү ректері келісімге келгендер. Бұ л сынып, жалпы, мұ сылмандар жә не кә пірлер болып екіге бө лінеді:

Бірінші: Мұ сылмандар.

Екінші: Кә пірлер. Мұ сылмандарғ а зиян тигізуі мү мкін болғ ан кә пірлердің зияны мен жамандығ ын қ айтару ү шін жә не жү ректерін исламғ а жақ ындату ү шін, Аллаһ тың елшісі (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) оларғ а зекеттен ү лес беретін

5 - Қ ұ л.

6 - Қ арыздар адам.

7 - Аллаһ тың жолына. Бұ л сыныпқ а ислам дінін дұ шпан ық палынан қ орғ ау мен ү стем ету жолында кү ресушілер жатады. Ханафи мә зһ абінда кү ресуші кедей болса ғ ана беріледі.

8 - Жолда қ алғ ан адам. Еліне, ү йіне, жанұ ясына жетуге шамасы келмей тұ рғ ан жолаушы. Мұ ндай жағ дайда пақ ыр да, бай да қ алуы мү мкін. Бұ л адамғ а ү йіне жетуіне жетерліктей зекеттен мал беріледі.

Зекет берілмейтін адамдар

1 - Һ ашим руының ұ рпақ тарына.

(إ ن ه ذ ه ا ل ص د ق ا ت إ ن م ا ه ي أ و س ا خ ا ل ن ا س ، و إ ن ه ا ل ا ت ح ل ل م ح م د و ل ا ل آ ل م ح م د)

«Расында, бұ л садақ алар - адамдардың кірлері. Ә рі олар Мұ хаммедке жә не Мұ хаммедтің ә улетіне арам етілді».

2 - Байларғ а.

(ل ا ت َ ح ِ ل ّ ا ل ص د ق ة ل غ ن ي)

«Байдың садақ а алуына болмайды..».

3 - Мұ сылман еместерге мү лде зекет беруге болмайды. Алайда зимми ү кіміндегі кісілерге нә піл садақ аларын беруге болады. Аллаһ тағ ала Қ ұ ран Кә рімде былай дейді:

﴿ ل َ ا ي َ ن ْ ه َ ا ك ُ م ُ ا ل ل ّ َ ه ُ ع َ ن ِ ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ ل َ م ْ ي ُ ق َ ا ت ِ ل ُ و ك ُ م ْ ف ِ ي ا ل د ّ ِ ي ن ِ و َ ل َ م ْ ي ُ خ ْ ر ِ ج ُ و ك ُ م م ّ ِ ن د ِ ي َ ا ر ِ ك ُ م ْ أ َ ن ت َ ب َ ر ّ ُ و ه ُ م ْ ﴾

«Сендермен дін ү шін соғ ыспағ ан жә не ү йлерің нен қ уып шығ армағ ан адамдармен жақ сы қ арым-қ атынаста болуларың а Аллаһ тиым салмайды..».

4 - Ә ке мен атағ а, ана мен ә жеге, бала мен немереге зекет берілмейді. Ал ағ а мен ініге, ә пке мен қ арындасқ а, ә ке мен шешенің ағ алары мен ә пкелеріне беруге болады. Бұ лар, тіпті туысқ ан еместерге қ арағ анда тым лайық тырақ.

5 - Ә йеліне зекет беруге болмайды. Ә йеліне зекет берген кісі ө зіне пайда тигізуде. Кү йеуі оны зекетсіз-ақ асырауғ а міндетті.

Ханафи мен ханбали мә зһ аптарында бай ә йел кү йеуіне зекет беруіне болмайды

10- сұ рақ:

- Жамағ ат намазы. Жамағ ат дегеніміз - намазғ а қ атысты имам мен оғ ан ұ юшылар арасындағ ы байланыс. Барлық мә зһ аптарда ең азы екі адам, имам мен бір ұ юшы жамағ атты қ ұ райды. Ә бу Мұ са ал-Ашъари, Аллаһ тағ ала оғ ан разы болсын, пайғ амбардың (саллаллаһ у алайһ и уа саллам) былай дегенін айтты:

(ا ل إ ث ن ا ن ف م ا ف و ق ه ا ج م ا ع ة)

«Екі жә не одан кө п кісі - жамағ ат».

Шариғ ат бекіткен қ ұ лшылық тардың кейбірі жамағ атты