Объектісі тікелей және қосымша

Екінші сұ рақ: Терроризм актісі қ ұ рамының қ ұ қ ық тық сипаттамасы – Қ К 233 бабы

Терроризм қ азіргі дә уірдегі халық аралық сипатқ а ие ең қ ауіпті қ ылмыс тү рі болып табылады. Латын тілінен террор (terror) –қ орқ ыныш, ү рей деген мағ ынаны білдіреді. Қ Р 1999 жылғ ы 13 шілдедегі Терроризмен кү рес туралы Заң ында терроризмге – қ оғ амдық қ ауіпсіздікке нұ қ сан келтіру, халық ты ү рейендіру, Қ Р мемлекеттік органдарымен жә не шетелдік халық аралық ұ йымдарымен шешім қ абылдауына ық пал ету мақ сатында немесе мемлекеттік не қ оғ ам қ айраткерлерінің қ ызметін тоқ тату немесе осындай қ ызметі ү шін кек алу мақ сатында қ ылмыстық жазалауғ а жататын жеке адамдар мен ұ йымдарғ а қ атысты ә рекет деген анық тама берді. Жаң а редакциясы бойынша терроризм – кү ш қ олдану идеологиясы жә не халық ты ү рейлендіруге байланысты жә не жеке адамғ а, қ оғ ам мен мемлекетке залал келтіруге бағ ытталғ ан кү ш қ олдану жә не (немесе) ө зге де қ ылмыстық ә рекеттерді жасау не жасаймын деп қ орқ ыту жолымен мемлекеттік органдардың, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарының немесе халық аралық ұ йымдардың шешім қ абылдауына ә сер ету практикасы. Тарихи тұ рғ ыдан алғ анда бұ л қ ылмыс саяси кү рес жолы ретінде пайда болды, мысалғ а кө не Римдегі Юлий Цезардың ө лтірілуі. Ол 19 ғ асырдың орта кезінен бастап, 20 ғ асырда аса қ ауіптілікке ие болып, кең етек жая тү сті. Террорлық ә рекеттер ә р тү рлі болуы мү мкін, бірақ оның бә рін біріктірген екі тү рлі элемент бар. Оның біріншісі терроризм- мемлекеттік ө кімет билігін кү йретуге бағ ытталғ ан. екіншісі- терроризмді жү зеге асыру арқ ылы яғ ни террористердің ұ йымдасқ ан, қ атыгездік ә рекеттері арқ ылы тұ рғ ындарғ а ү рей, қ орқ ыныш, қ орғ ансыздық сезімін туғ ызу б.т. Террористік актілер жасау нақ ты бір мемлекеттің ішкі жағ дайына ғ ана емес, жопы халық аралық қ ауымдастық қ а нұ қ санк елтіреді. Қ Р Қ К 233бабының 1 бө лігі бойынша Терроризм - «Жарылыс жасау, ө рт қ ою немесе адамдардың қ аза болуы, елеулі мү ліктік зиян келтіру не қ оғ амғ а қ ауіпті ө зге де зардаптардың туындау қ аупін тө ндіретін ө зге де іс-ә рекеттер жасау, егер осы іс-ә рекеттер қ оғ амдық қ ауіпсіздікті бұ зу, халық ты ү рейлендіру не Қ азақ стан Республикасы мемлекеттік органдарының, шет мемлекеттің немесе халық аралық ұ йымның шешім қ абылдауына ық пал ету мақ сатында жасалса, сондай-ақ аталғ ан іс-ә рекеттерді дә л сол мақ сатта жасаймын деп қ орқ ыту» болып табылады.

Объектісі тікелей жә не қ осымша

Тікелей объектісі - қ оғ амдық қ ауіпсіздік, яғ ни қ оғ амдық қ ауіпсіздік қ амтамасыз ететін, реттейтін қ оғ амдық қ атынастар. Қ осымша объектісі – азаматтардың ө мірі мен денсаулығ ы, меншігі, мү ліктік немесе сезім мү дделері, басқ арудың іс жү зіндегі тә ртібі.

Объективтік жағ ы тө мендегі ә рекеттердің бар болуымен сипатталады:

1. жарылыс жасау, ө рт қ ою немесе адамдардың қ аза болуы, елеулі мү ліктік зиян келтіру не қ оғ амғ а қ ауіпті ө зге де зардаптардың туындау қ аупін тө ндіретін ө зге де іс-ә рекеттер жасау

2. аталғ ан ә рекеттерді жасаумен қ орқ ыту

3. аталғ ан ә рекеттерден басқ а қ зге де іс-ә рекеттер- кө ліктердің апатқ а ұ шырауын, кү йреуін, ғ имараттардың, мә дени жә не діни қ ұ рылыстарыдң қ иратылуын сондай-ақ радиоактивті, химиялық, бактериологиялық немесе басқ адай жолмен уландыруды тарату, қ оймаларғ а, тұ рғ ын-жайларғ а, қ ұ рылыстарғ а алаң дарғ а су жіберіп, толтыру сияқ тылар жатады.

Жарылыс жасау- тротил немесе ө зге де зарядтарды қ олдану жолымен, басқ аша айтқ анда жарылыс толқ ынның талқ андаушы қ уатты пайдаланумен қ андайда бір объектілерді жарамсыз ету немесе адамдарды қ ырып-жою танылады. Ө рт қ ою- кінә лінің оттың бү лдіргіш кү шін заң сыз пайдалану ә рекетін танимыз. Терроризмнің объективтік жағ ынан ерекшелік белгісі- осы баптың диспозициясында кө рсетілген (қ ылмыс зардаптардың нақ ты орын алуы емес) зардаптардың болу қ аупінің тудырылуы жеткілікті б.т. жарылыс жасау, ө рт қ ою немесе адамдардың қ аза болуы жә не т.б. ә рекеттер орын аламаса да, қ ылмыс аяқ талғ ан б.т.-ды, ө йткені мұ ндай ә рекет- адамдардың қ аза болуы, елеулі мү ліктік зиян келтіру не қ оғ ам ү шін қ ауіпті басқ а да қ ардаптардың болу қ аупін тікелей тө ндіріп тұ р. Осығ ан байланысты қ ылмыс қ ұ рамы- формалыдық б.т-ды. Терроризмнің аяқ талғ ан қ ұ рамы Қ К-нің 233 б 1 бө лігіндегі диспозициядағ ы ә рекетті жасауы танылады. Терроризм ү шін қ ыл.жауаптылық сондай-ақ оым ә рекеттерді жасау жө ніндегі қ орқ ытуды да қ арастырады. Бұ л жерде қ орқ ыту нақ ты жіне шын болуы тиіс.