Тақырып 1. Спорттық бағдарлау тарихы

Н-01-4-45-14

Қ азақ стан Республикасының Білім жә не ғ ылым министрлігі

«Кө кше» академиясы

Дә ріс курсы

Пә ннің атауы: Спорттық бағ дарлау

Кө кшетау – 2014

Тақ ырып 1. Спорттық бағ дарлау тарихы

Спорттық бағ дарлау - бұ л барлық жастағ ы адамдардың қ ажеттілігінен туындағ ан жас спорт тү рі болып саналады. Спорттық бағ дарлау бұ л компоспен жә не қ орытынды пунктардың сызбасы бар картамен жә не қ озғ алыстың неғ ұ рлым оң тайлы ө ту жолдарын іздестіру бойынша жарыс тү рі. Ө з аумағ ында бағ дарлауды жү ргізе алу, туристік маршрутты жақ сы ө тудің басты факторы болып табылады.

Спорттық бағ дарлау тарихы.

Спорттық бағ дарлаудың отаны Норвегия болып саналады. Мұ нда 1987 жылдың 13 мамырында «Турнференинг» атты қ оғ амдық спорттық қ оғ амы Берген аумағ ынан алыс емес жерде алғ ашқ ы сайысты ө ткізді. Осы жылдың 31 қ азаның да Ослода жарыс ө ткізілді, мұ нда 8 адам қ атысушы болды.

Шаң ғ ымен бағ дарлау бойынша алғ аш жарыс 1899 жылдың 6 ақ паның да Норвегияда Тронхейм қ аласында ө ткізілді. 1919 жылдың 25 наурызында Стокгольмнан алыс емес жерде Сальтшебаден қ алашығ ында алғ аш рет 220 спортшының қ атысуымен алғ аш массалық жарыс ө ткізілді. Осы жерде кейін алғ ашқ ы бағ дарлаушығ а ескерткіш орнатылды.

1922 жылдың желтоқ санында Швецияда тү нгі бағ дарлау бойынша алғ ашқ ы жарыстар ө ткізілді. Ә лемдегі алғ ашқ ы ұ лттық федерация 1936 жылы Швецияда қ ұ рылды, ол бағ дарлаушылар спортының қ ауымдастығ ы деп аталды.

Ал скандинавиялық басқ а мемлекеттерде, сонымен қ атар Швейцария, Венгрия жә не Данияда картамен жү гіру ХХ ғ асырдың 30-шы жылдарында таныла бастады, ал ұ лттық басқ арушы органдар екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейін қ ұ рылды. 1945 жылы Финляндияда спорттық бағ дарлауғ а бағ ытталғ ан алғ ашқ ы арнайы журнал шығ а бастады. Осы жылдарда швед, фин, норвеж жә не дат кең естері солтү стік мемлекеттер спорттық бағ дарлау одағ ына бірікті. Алғ ашқ ы спорттық карта 1948 жылы Норвегияда дайындалды, ал екі жылдан кейін осы жерде тү рлі тү сті карта шық ты. Осы уақ ыттан бастап шығ ыс Еуропа туристері спорттық бағ дарлаумен айналыса бастады.

Жарыс ережелері ә р елде, ә р тү рлі болғ андық тан Будапештте 1958 жылы социалистік мемлекеттер конференциясы жиналды. Арағ а жыл салып Швед федерациясының бастамасымен еуропа континентінің барлық мемлекеттерінің ө кілдерімен жиналыс ө ткізілді, талқ ылау сұ рағ ы спорттық бағ дарлау болды. Қ ортындысында 1961 жылы Копенгагенде халық аралық бағ дарлау федерациясы (IOF) қ ұ рылды, оғ ан алғ ашында 10 ел кірді: Болгария, Венгрия, Дания, ФРГ, Финляндия, Чехословакия, Швеция, Швецария, ГДР, Норвегия. IOF жылына екі рет ө ткізілетін конгресстеріне қ атысушылар саны кү рт ө се бастады.

Алғ ашқ ы Еуропа чемпионаты 1962 жылы Швецарияда ө тті, ә лем чемпионаттары 1966 жылдан бастап ө ткізіліп келеді, ал шаң ғ ымен бағ дарлау бойынша чемпионат 1975 жылдан бастап ө ткізіледі. Жү гіріп бағ дарлау жә не шаң ғ ымен бағ дарлау бойынша ә лем кубогі 1983 жә не 1989 жылдардан бастауын алады.

КСРО-да бағ дарлау жеке спорт тү рі ретінде алғ ашқ ы біріншілік 1963 жылы Ужгород қ аласында 30-шы жылдардың Венгрияда жасалғ ан картасынан кө шірме жасап қ олдану арқ ылы ө ткізілген. Ұ лы Отан соғ ысынан кейін спорттық бағ дарлау бойынша жарыстар КСРО - ның ә р аймақ тарында ө ткізіле бастады.

Жылдар бойы спорттық бағ дарлау бойынша халық аралық жарыстарда скандинавиялық мемлекеттер алдың ғ ы қ атарда болды. 1967 жылы Болгарияда біздің команда «достық пен татулық кубогін» ұ тып алды (ә йелдер арасында ү здік нә тиже - Л.Натра (Бланка) 1-ші орын, ерлерде - 3-ші орын Р.Аболс).

Біздің елден 1972 жылы алғ аш рет берілген бағ ытта шаң ғ ымен бағ дарлау бойынша Халық аралық федерация кубогіне қ атысуғ а 2 адам жіберілді.

ХХ ғ асырдың 90 жылдарынан шаң ғ ымен бағ дарлаудан ресейлік спортшылар ә лемдік біріншіліктерде жиі жең іс тұ ғ ырынан кө ріне бастады. Ресейден алғ ашқ ы ә лем чемпионы болып 1995 жылы Иван Кузмин атанды.

1977 ы Прагада спорттық бағ дарлау олимпиадалық ойын ретінде қ абылданды.