Бап. Кепiлдiк

1. Кепiлдiк бойынша кепiлдiк берушi, заң актiлерiнде кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, басқ а жақ тың (борышқ ордың) несие берушiсi алдында осы жақ тың мiндеттемесiнiң орындалуына толық немесе борышқ ормен ортақ тасып iшiнара жауап беруге мiндеттенедi.
2. Бiрлесiп кепiлдiк берген адамдар, егер кепiлдiк шартында ө згеше белгiленбесе, несие берушi алдында ортақ тасып жауап бередi.
3. Кепiлдiк шарты болашақ та туындайтын мiндеттеменi қ амтамасыз ету ү шiн де жасалуы мү мкiн.

330-бап. Кепiл болушылық

Кепiл болушылық бойынша кепiл болушы басқ а жақ тың (борышқ ордың) несие берушiсi алдында осы жақ тың мiндеттемесiнiң орындалуына толық немесе iшiнара қ осалқ ы жауап беруге мiндеттенедi.

331-бап. Кепiлдiктiң жә не кепiл болушылық тың негiзi
мен нысаны

1. Кепiл болушылық немесе кепiлдiк шарттарының негiзiнде кепiлдiк жә не кепiл болушылық пайда болады. Кепiлдiктi қ олдану заң мен белгiленуi мү мкiн.
2. Кепiлдiк немесе кепiл болушылық шарттары жазбаша нысанда жасалуғ а тиiс. Жазбаша нысанда жасалуын сақ тамау кепiлдiк немесе кепiл болушылық шартының жарамсыз болуына ә келiп соқ тырады.
3. Егер кепiлдiк берушi немесе кепiл болушы борышқ ордың мiндеттеменi орындауын ө з жауапкершiлiгiне алатынын несие берушiге жазбаша тү рде хабарласа, ал несие берушi кепiлдiк берушiнiң немесе кепiл болушының ұ сыныстарынан бұ л ү шiн жеткiлiктi болатын қ ажеттi уақ ыт iшiнде бас тартпаса, кепiлдiк немесе кепiл болушылық шарттарының жазбаша нысаны сақ талғ ан деп есептеледi.
4. Екiншi дең гейдегi банктер банк кепiлдiктерi мен кепiлгерлiгiн берудi уә кiлеттi органның лицензиясы негiзiнде осы Кодекске сә йкес жә не уә кiлеттi органның аталғ ан операцияларды жү ргiзу тә ртiбiн реттейтiн нормативтiк қ ұ қ ық тық актiлерiн ескере отырып жү зеге асыра алады.
Екiншi дең гейдегi банктердiң осы Кодекстiң нормаларын сақ тамай жә не уә кiлеттi органның нормативтiк қ ұ қ ық тық актiлерiнiң талаптарын ескермей берген банк кепiлдiктерi мен кепiлгерлiктерi олардың жарамсыз болуына ә кеп соғ ады.
Ескерту. 331-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасы 2001.03.02. N 162, 2003.07.10. N 483(2004 жылғ ы 1 қ аң тардан бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2007.01.12. N 225 Заң дарымен.

332-бап. Кепiлдiк берушiнiң жә не кепiл болушының
жауапкершiлiгi

1. Кепiлдiк жә не кепiл болушылық, егер шартта ө згеше белгiленбесе, тек заң ды талапты ғ ана қ амтамасыз етедi. Кепiлдiк берушi мен кепiл болушы, егер олар ә рекет қ абiлетсiздiгi туралы ө здерiне кү нi бұ рын белгiлi болғ ан борышқ орғ а кепiл болса, ал несие берушi бұ л мә н-жайды бiлмесе, жауапкершiлiктен босатылмайды.
2. Кепiлдiк берушi несие берушi алдында, егер кепiлдiк шартында ө згеше белгiленбесе, борышқ ор сияқ ты айыпақ ы, сыйақ ы (мү дде) тө леудi қ оса алғ анда, борышты ө ндiрiп алу жө нiндегi сот шығ ындарын жә не борышқ ордың мiндеттеменi орындамауы немесе тиiсiнше орындамауы салдарынан туындағ ан несие берушiнiң басқ а да зияндарын тө леуде тап сондай кө лемде жауап бередi.
3. Кепiл болушы несие берушi алдында, егер кепiл болушылық шарттарында ө згеше кө зделмесе, кепiл болушылық та кө рсетiлген сома шегiнде жауапты болады. Қ осалқ ы жауапкершiлiктi мойнына алғ ан кепiл болушығ а талаптар қ ойылғ анғ а дейiн несие берушi бұ л талапты борышқ ор қ анағ аттандыратындай, атап айтқ анда, қ арсы талапты есепке алу жә не белгiленген тә ртiп бойынша борышқ ордың мү лкiнен ақ ы ө ндiрiп алу арқ ылы ақ ылғ а қ онымды шаралар қ олдануғ а тиiс.

333-бап. Кепiлдiк берушiнiң ө зiне несие берушi талаптар
қ ойғ ан жағ дайдағ ы қ ұ қ ық тары мен мiндеттерi

1. Кепiлдiк берушi, несие берушiнiң талаптарын қ анағ аттандырғ анғ а дейiн бұ л туралы борышқ орғ а ескертуге, ал егер кепiлдiк берушiге қ уыным жасалса, борышқ орды iске қ атыстыруғ а мiндеттi. Олай болмағ ан жағ дайда борышқ ор ө зiнiң несие берушiге қ оймақ шы болғ ан қ арсылық тарын кепiлдiк берушiнiң қ айтарып қ ойғ ан талабына қ арсы қ оюғ а қ ұ қ ылы.
2. Кепiлдiк берушi, егер кепiлдiк шартынан ө згеше туындамаса, несие берушiнiң талабына қ арсы борышқ ор қ оя алатын қ арсылық тарды қ оюғ а қ ақ ылы. Кепiлдiк берушi бұ л қ арсылық тарғ а қ ұ қ ығ ын тiптi егер борышқ ор олардан бас тартқ ан немесе ө зiнiң қ арызын мойындағ ан жағ дайда да жоғ алтпайды.

334-бап. Мiндеттеменi орындағ ан кепiлдiк берушi мен
кепiл болушының қ ұ қ ық тары

1. Мiндеттеменi орындағ ан кепiлдiк берушiге несие берушiнiң осы мiндеттеме жө нiндегi барлық қ ұ қ ық тары жә не кепiл ұ стаушы ретiнде несие берушiге тиесiлi қ ұ қ ық тар кепiлдiк берушi несие берушiнiң талабын қ анағ аттандырғ ан кө лемде кө шедi. Кепiлдiк берушi, сондай-ақ, борышқ ордан несие берушiге тө ленген соманың айыпақ ысын жә не сыйақ ысын (мү ддесiн) тө леудi жә не борышқ ор ү шiн жауапкершiлiкке байланысты шеккен ө зге де залалдардың орнын толтыруды талап етуге қ ақ ылы.
2. Кепiлдiк берушi мiндеттеменi орындағ аннан кейiн несие берушi борышқ орғ а қ ойылғ ан талапты куә ландыратын қ ұ жаттарды кепiлдiк берушiге тапсыруғ а жә не осы талапты қ амтамасыз ететiн қ ұ қ ық тарды беруге мiндеттi.
3. Осы баптың 1 жә не 2-тармақ тарында белгiленген ережелер, егер заң дарда немесе кепiлдiк берушiнiң борышқ орымен шартында ө згеше кө зделмесе жә не олардың арасындағ ы қ атынастарда ө згеше туындамайтын болса, қ олданылады.
4. Кепiл болушы дә л осындай қ ұ қ ық тарғ а борышқ ордың несие берушi алдындағ ы мiндеттемесiн ө зi орындағ ан бө лiгiнде ие болады.

335-бап. Борышқ ордың мiндеттеменi орындағ аны туралы
кепiлдiк берушi мен кепiл болушығ а хабарлауы

Кепiлдiктен немесе кепiл болушылық пен қ амтамасыз етiлген мiндеттеменi орындағ ан борышқ ор кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушығ а бұ л туралы дереу хабарлауғ а мiндеттi. Олай болмағ ан жағ дайда ө з кезегiнде мiндеттеменi орындағ ан кепiлдiк берушi немесе кепiл болушы несие берушiден негiзсiз алынғ анды ө ндiрiп алуғ а, не борышқ орғ а керi талап қ оюғ а қ ақ ылы. Соң ғ ы жағ дайда борышқ ор несие берушiден тек негiзсiз алынғ анды ғ ана ө ндiрiп алуғ а қ ақ ылы.

336-бап. Кепiлдiктiң жә не кепiл болушылық тың тоқ татылуы

1. Кепiлдiк жә не кепiл болушылық ө здерi қ амтамасыз еткен мiндеттеменiң тоқ татылуымен бiрге, сондай-ақ осы мiндеттеме кепiлдiк берушi мен кепiл болушының жауапкершiлiгiн соң ғ ылардың келiсiмiнсiз арттыруғ а немесе ө зге де қ олайсыз салдарғ а ә келiп соқ тыратындай ө згерген жағ дайда, тоқ татылады.
2. Кепiлдiк жә не кепiл болушылық, егер кепiлдiк берушi немесе кепiл болушы несие берушiге жаң а борышқ ор ү шiн жауап беруге келiсiм бермесе, кепiлдiкпен немесе кепiл болушылық пен қ амтамасыз етiлген мiндеттеме жө нiндегi борышты басқ а жақ қ а ауыстырумен тоқ татылады.
3. Кепiлдiк жә не кепiл болушылық, егер олар ө здерi қ амтамасыз еткен мiндеттеменi орындау мерзiмiнiң басталуына қ арай борышқ ор немесе кепiлдiк берушi мен кепiл болушы ұ сынғ ан тиiстi дә режедегi орындауды қ абылдаудан несие берушi бас тартса тоқ татылады.
4. Кепiлдiк жә не кепiл болушылық оларғ а кепiлдiк немесе кепiл болушылық шартында кө рсетiлген мерзiм бiткен кезде тоқ татылады. Егер мұ ндай мерзiм белгiленбесе, егер несие берушi кепiлдiкпен немесе кепiл болушылық пен қ амтамасыз етiлген мiндеттеменi орындау мерзiмi басталғ ан кү ннен бастап бiр жылдың iшiнде кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушығ а қ уыным жасамаса, ол тоқ талады. Негiзгi мiндеттеменiң орындалу мерзiмi кө рсетiлмеген жә не белгiлеуге болмайтын немесе талап етуiмен белгiленген кезде, кепiлдiк жә не кепiл болушылық егер несие берушi кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушығ а кепiлдiк немесе кепiл болушылық шарты жасалғ ан кү ннен бастап екi жылдың iшiнде қ уыным жасамаса, егер заң актiлерiнде ө згеше кө зделмесе, кепiлдiк пен кепiл болушылық тоқ татылады.

Параграф 5. Кепілпұ л

337-бап. Кепiлпұ л ұ ғ ымы. Кепiлпұ л туралы келiсiм
нысаны

1. Уағ даласушы тараптардың бiреуiнiң шарт бойынша ө зiнен алынатын тө лемнiң есебiнен екiншi тарапқ а жә не шарт жасау мен орындауды не ө зге мiндеттеменi орындауды қ амтамасыз етуге берiлетiн ақ шалай сома кепiлпұ л деп танылады.
2. Кепiлпұ л туралы келiсiм кепiлпұ лдың сомасына қ арамастан жазбаша нысанда жасалуғ а тиiс. Бұ л ереже негiзгi мiндеттеме нотариалдық жолмен куә ландырылуғ а тиiс болатын жағ дайда да қ олданылады. Келiсiмнiң жазбаша нысанда жасалуын сақ тамау кепiлпұ л келiсiмiн жарамсыз деп тануғ а ә келiп соқ тырады.
Ескерту. 337-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасы 2007.01.12. N 225 Заң ымен.

338-бап. Кепiлпұ лмен қ амтамасыз етiлген
мiндеттеменi тоқ татудың жә не
орындамаудың салдары

1. Мiндеттеменiң орындалуы басталғ анғ а дейiн тараптардың келiсiмi бойынша не олардың кiнә сiнсiз-ақ оны орындаудың мү мкiндiгi болмауы салдарынан тоқ татылғ ан жағ дайда, кепiлпұ л қ айтарылуғ а тиiс.
2. Егер мiндеттеменiң орындалмауына кепiлпұ л берген тарап жауапты болса, ол екiншi тарапта қ алады, ал егер кепiлпұ л алғ ан тарап жауапты болса, ол екiншi тарапқ а кепiлпұ лдың екi еселенген сомасын тө леуге мiндеттi. Оның ү стiне, шартта ө згеше кө зделмегендiктен, мiндеттеменiң орындалмауына жауапты тарап екiншi тарапқ а кепiлпұ л сомасын ескере отырып, шеккен залалдың орнын толтыруғ а мiндеттi.

Параграф 6. Ұ стап қ алу

Ескерту. 6 параграфпен толық тырылды - Қ азақ стан Республикасы 2007.01.12. N 225 Заң ымен.

338-1-бап. Ұ стап қ алу туралы жалпы ережелер

1. Борышқ орғ а не борышқ ор кө рсеткен тұ лғ ағ а берiлуге тиiс зат қ арамағ ында болғ ан несие берушi, борышқ ор осы заттың қ ұ нын тө леу немесе несие берушiге оғ ан байланысты шығ ындар мен басқ а да залалдарды ө теу жө нiндегi мiндеттеменi мерзiмiнде орындамағ ан жағ дайда, тиiстi мiндеттеме орындалғ анғ а дейiн оны ұ стап қ алуғ а қ ұ қ ылы.
Заттың қ ұ нын тө леуге немесе оғ ан шық қ ан шығ ындарды жә не басқ а да залалды ө теуге байланысты болмаса да, кә сiпкер ретiнде ә рекет ететiн тараптардың мiндеттемелерiнен туындайтын талаптар да затты ұ стап қ алу арқ ылы қ амтамасыз етiлуi мү мкiн.
2. Несие берушi ө зiндегi зат иелiгiне тү скеннен кейiн де оны иелену қ ұ қ ығ ын ү шiншi тұ лғ аның алғ анына қ арамастан, ол затты ұ стап қ ала алады.
3. Егер шартта ө згеше кө зделмесе, осы баптың ережесi қ олданылады.

338-2-бап. Ұ стап қ алынғ ан мү лiк есебiнен талаптарды
қ анағ аттандыру

Затты ұ стап қ алушы несие берушiнiң талаптары кепiлмен қ амтамасыз етiлген талаптарды қ анағ аттандыру ү шiн кө зделген кө лемде жә не тә ртiппен заттың қ ұ нынан қ анағ аттандырылады.

Параграф 7. Кепілдік жарна

Ескерту. 18-тарау 7-параграфпен толық тырылды - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

338-3-бап. Кепілдік жарна ұ ғ ымы

1. Сауда-саттық немесе ө зге де міндеттемені орындау кезінде шарт жасасу жө ніндегі міндеттемелерді орындауды қ амтамасыз ету ү шін кепілдік жарнаны тө леушінің кепілдік жарнаны алушығ а беретін ақ ша сомасы кепілдік жарна болып танылады.
2. Кепілдік жарнаны тө леу жө ніндегі міндеттеме заң намалық актілерде кө зделген жағ дайларда туындайды. Кепілдік жарнаны тө леу жө ніндегі міндеттеме тараптардың келісіміне байланысты да туындайды.

338-4-бап. Кепілдік жарнамен қ амтамасыз етілген
міндеттемені орындамау, тоқ тату немесе орындау
салдары

1. Кепілдік жарнамен қ амтамасыз етілген міндеттеме тө леушінің кінә сінен орындалмағ ан кезде кепілдік жарна екінші тарапта қ алады.
2. Кепілдік жарнамен қ амтамасыз етілген міндеттеме кепілдік жарнаны алушының кінә сінен орындалмағ ан не тараптардың келісімі бойынша немесе олардың кінә сінсіз орындаудың мү мкін болмауы салдарынан осы міндеттеме тоқ татылғ ан кезде кепілдік жарна қ айтарылуғ а жатады.
3. Егер осы Кодексте, ө зге де заң намалық актілерде, тараптардың келісімінде ө згеше кө зделмесе немесе міндеттеменің мә нінен ө згеше туындамаса, шарт жасасу немесе кепілдік жарнамен қ амтамасыз етілген ө зге міндеттемені орындау кезінде кепілдік жарна сомасы жасалғ ан шарт немесе ө зге де кепілдік жарнамен қ амтамасыз етілген міндеттеме бойынша кепілдік жарна алушығ а тиесілі екінші тараптан тү сетін тө лемдердің есебіне жатқ ызылады.

19-тарау. Міндеттемедегі адамдардың ауыстырылуы

339-бап. Несие берушi қ ұ қ ық тарының басқ а адамғ а
ауысу негiздерi мен тә ртiбi

1. Мiндеттеме негiзiнде несие берушiге тиесiлi қ ұ қ ық тың (талап етудiң) ол мә мiле (талап етудi беру) бойынша басқ а адамғ а берiлуi; немесе ол қ ұ қ ық заң қ ұ жатының негiзiнде басқ а адамғ а ауыстыруы мү мкiн.
Несие берушi қ ұ қ ық тарының басқ а адамғ а ауысуы жө нiндегi ережелер регрестi талаптарғ а қ олданылмайды.
2. Несие берушi қ ұ қ ық тарының басқ а адамғ а ауысуы ү шiн, егер заң қ ұ жаттарында немесе шартта ө згеше кө зделмесе, борышқ ордың келiсiмi талап етiлмейдi.
3. Егер несие берушi қ ұ қ ық тарының басқ а адамғ а ауысқ аны жө нiнде борышқ орғ а жазбаша тү рде хабарланбаса, жаң а несие берушi осыдан туындайтын ө зiне қ олайсыз салдарғ а тә уекел етедi. Бұ л жағ дайда бастапқ ы несие берушiге мiндеттеменi орындағ аны тиiстi несие берушiге орындағ аны болып табылады.
4. Мiндеттеменiң жекелеген тү рлерi бойынша талап ету қ ұ қ ығ ын берудiң ерекшелiктерi заң актiлерiнде белгiленуi мү мкiн.
Ескерту. 339-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заң ымен.

340-бап. Басқ а адамдарғ а ауыстыруғ а болмайтын
қ ұ қ ық тар

Несие берушiнiң жеке басымен тығ ыз байланысты қ ұ қ ық тардың, атап айтқ анда алимент жө нiндегi жә не азаматтың ө мiрiне немесе денсаулығ ына келтiрiлген зиянның орнын толтыру жө нiндегi талаптардың басқ а адамғ а ауысуына жол берiлмейдi.

341-бап. Несие берушiнiң басқ а адамғ а ауысатын
қ ұ қ ық тарының кө лемi

Егер заң қ ұ жаттарында немесе шартта ө згеше кө зделмесе, бастапқ ы несие берушiнiң қ ұ қ ығ ы жаң а несие берушiге қ ұ қ ық тың ауысуы кезiнде болғ ан кө лемде жә не сондай жағ дайларда ауысады. Атап айтқ анда, жаң а несие берушiге мiндеттеменi орындауды қ амтамасыз ететiн, сондай-ақ басқ а да қ ұ қ ық ты, соның iшiнде алынбағ ан сыйақ ығ а (мү ддеге) қ ұ қ ық ты талап етуге байланысты қ ұ қ ық тар ауысады.
Ескерту. 341-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 1997.07.11. N 154 Заң ымен.

342-бап. Жаң а несие берушiнiң қ ұ қ ық тарына
дә лелдемелер

1. Борышқ ор талаптардың осы адамғ а ауысқ анына дә лелдемелердi ө зiне табыс еткенше жаң а несие берушiге мiндеттемелердi орындамауғ а қ ұ қ ылы.
2. Талап етудi басқ а адамғ а берген несие берушi оғ ан талап ету қ ұ қ ық тарын куә ландыратын қ ұ жаттарды беруге жә не талапты жү зеге асыру ү шiн маң ызы бар мә лiметтердi хабарлауғ а мiндеттi.

343-бап. Жаң а несие берушiнiң талабына
борышқ ордың қ арсылық бiлдiруi

Борышқ ор мiндеттеме жө нiндегi қ ұ қ ық тардың жаң а несие берушiге ауысқ аны туралы хабарды алар кезiнде бастапқ ы несие берушiге қ оймақ шы болғ ан қ арсылық тарын жаң а несие берушiнiң талаптарына қ арсы қ оюғ а қ ұ қ ылы.

344-бап. Несие берушi қ ұ қ ық тарының заң қ ұ жаттары
негiзiнде басқ а адамғ а ауысуы

Мiндеттеме жө нiндегi несие берушiнiң қ ұ қ ық тары заң қ ұ жаттары жә не соларда кө рсетiлген мынадай жағ дайлардың болуы негiзiнде:
1) несие берушiнiң қ ұ қ ық тарындағ ы ә мбебап қ ұ қ ық ты мирасқ орлық нә тижесiнде;
2) заң қ ұ жаттарында мұ ндай ауысу мү мкiндiгi кө зделсе, несие берушi қ ұ қ ық тарының басқ а адамғ а ауысуы туралы сот шешiмi бойынша;
3) мiндеттеменi оның кепiл болушысы, тапсырушысы немесе осы мiндеттеме бойынша борышқ ор болып табылмайтын кепiлге зат берушiнiң орындалуы нә тижесiнде;
4) сақ тандырушы сақ тандыратын жағ дайдың басталуына жауапты борышқ орғ а несие берушiнiң қ ұ қ ық тарын алып берген кезде;
5) заң қ ұ жаттарында кө зделген ө зге жағ дайларда басқ а адамғ а ауысады.
Ескерту. 344-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заң ымен.