Жарықтың қысылуын емдеу тарихы

Денені жансыздандырудың сапасыздығ ы жә не жараның іріндеп асқ ынуы салдарынан операциядан соң ғ ы ө лімнің жиілігі жү здеген жылдар бойы хирургияның дамуына кедергілік кө рсеткен. Сондық тан да XIX ғ. аяғ ына дейін хирургтар қ ысылғ ан жарық тарды келесі тә сілдермен емдеуді қ олданғ ан - ұ ма терісіне ауа, шарап егу сияқ ты дө рекі жә не қ ауіпті тә сілдер, денеден қ айталап қ ан ағ ызу. Қ ан ағ ызу ә серінен есін жоғ алтқ ан науқ астың қ ысылғ ан жарығ ын ішіне енгізу, жарық сақ инасын жұ мсарту ү шін жылы ванна, қ ыздыру, ұ йқ ы шақ ырғ ыш дә рілер (опий, белена экстракты, белладоннадан клизма жасау) іш ө ткізетін тұ здар, майлар т.б. тә сілдер қ олданылғ ан.

Тіптен жарығ ы тү скен науқ асты жоғ арыдан тө мен салбыратып аяғ ынан байлап қ оятын.

П.И.Тиховтың (1914) мә ліметтері бойынша ең бірінші шап жарығ ына операция Пьетро Франкомен ХVІІ ғ. орындалынғ ан. Кө п ғ асырлар бойы жарық ты қ ысатын тесікті кесу арнайы герниотом деп аталатын сайманмен орындалатын. 1723, 1727 жж. Пейрони (Peuronie), Рамдор (Ramdohr) жарық пен қ ысылып шіріген ішек резекциясын жасап ішектің ұ штарын жалғ ауды орындағ ан. Купердің (Cooper, 1835ж.) ұ сынысы бойынша қ ысылып шіріген ішекті емдегенде жасанды нә жіс жолы жасалғ ан.

Тек Бильрот, Черни (Billroth, Cserni, 1880 ж.) жұ мыстарынан соң ғ ы кезенде некроздалғ ан ішектің резекциясы жиі орындала басталғ ан. Қ ысылғ ан жарық ты операциямен нә тижелі емдеуді Ресей мамандары арасында бірінші болып 1835 ж. И.Ф.Буш орындағ ан.

Жансыздандыру, асептика жә не антисептика тә сілдерінің дамуы жарық қ ысылуын операциямен емдеудің мү мкіндігін жә не операциямен емдеудің қ ажеттігін кө рсетті. 1892 ж. А.Л.Кадьян бұ дан былай жарық ты қ олмен салудың тоқ татылуының қ ажеттігін жазғ ан.

Жарық тың жарақ аттануы - науқ ас адамның қ ұ лағ анында, жарық тұ сынан ұ рғ анда жарық қ апшығ ының немесе қ апшық ішіндегі мү шенің жыртылуы, соғ ылуы байқ алуы мү мкін.

1.1. ШАП ЖАРЫҚ ТАРЫ (Hernia inguinalis)

Шап жарығ ының тү рлері. Анатомия эмбриологиялық мә ліметтер. Шаптың қ иғ аш жә не тү зу жарық тары. Шап жарық тарының кө ріністері. Аурудың диагнозы жә не сұ рыптау диагнозі. Жарық ты емдеу жә не оның нә тижелері

Ө зінің атына сай шап жарығ ы шап арнасы тұ сында, пупарт жалғ амынан жоғ арыда шап ү ш бұ рышында орналасады. Жарық тың бұ л тү рі аталғ ан орынның ә лсіздігіне байланысты ө те жиі кездеседі.

Шап ү шбұ рышынан ө тетін ұ рық тү тігі немесе жатыр жалғ амы осы тұ ста іш бетінің ә лсізденуінің себебі болып, шап жарығ ының басталуына жағ дай туғ ызады.

Шап жарық тары шеткі жә не орталық шап ойшық тары арқ ылы пайда болуы мү мкін.

Шеткі ойшық арқ ылы шығ атын шап жарық тары қ исық, қ иғ аш немесе тү зу емес жарық тар деп аталады.

Орталық ойшық арқ ылы шығ атын шап жарық тары ішкі немесе тік жарық тар деп аталады.

Анатомиялық жә не эмбриональдық ә серлерді анық тау ү шін нә рестелердің ұ рығ ының тө мендеу ү рдісінің маң ызын тү сіну қ ажет. 7 айлық эмбрионда шап арнасы жоқ. Ұ рық тар ішпердеден тысқ арыда бү йректер астында орналасады. Ұ рық тарды тө мен қ арай бағ ыттаушы (gubernaculum testis) ұ ма терісінің тү біне жабысқ ан сің ір бар. Ұ рық тар тө мен қ арай созылғ ан ішперде бұ тақ шасымен (processus vaginalis peritonei) жабылғ ан.

7 айғ а толғ ан эмбрионда ұ рық тар шап арнасының ішкі тесігіне дейін тө мендейді. Одан соң біртіндеп бағ ыттаушы сің ір бойымен ұ мағ а тү седі. Баланың туу кезең інде ішперде бұ тақ шасы жабысып бітеледі. Ұ рық тың беті ішперделі қ апшық тың қ алдығ ымен (tunica vaginalis testis) жабылады.

Кейде жоғ арыда аталғ ан облитерациялық ү рдіс толық аяқ талмай нә ресте ішперде бұ тағ ының ашық қ алпында дү ниеге келеді. Бұ л сә тте туа пайда болатын шап жарығ ы немесе ұ рық шемені кездеседі.

Егер ішперденің бұ тағ ының облитерациясының жоқ тығ ына қ арамай ішкі мұ шелер шап арнасына енбесе іштің суы осы ішперде қ апшығ ына жиналып ауыспалы-қ осылмалы шемен деп аталатын (hidrocele communicans) ауру дамиды (№ 2, 3 суреттер).