I. Анатомиялық жіктелуі

АЗАҚ СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚ ТАУ МИНИСТРЛІГІ

Аз ММА жоғ ары жә не ЖОО-нан кейінгі мамандық тар

Бойынша білім беру оқ у-ә дістемелік секциясы

Арағ анды мемлекеттік медицина академиясы

Мір Мә дікенұ лы

Хирургиялық аурулар

(дә рістер)

Арағ анды – 2008

УДК 617(075.8)

ББК- 54.5Я73

М- 5-7667-6685-8

Рецензенттер:

Ибадильдин А.С.– медицина ғ ылымының докторы, профессор.С.Ж. Асфендияров атындағ ы Қ Ұ МУ-ның № 1 хирургиялық аурулар кафедрасының мең герушісі (Алматы).

Цой Г.В. – медицина ғ ылымының докторы, Қ азақ мемлекеттік медицина академиясының госпитальды хирургия кафедрасының профессоры (Астана).

Баширов А.Б. – медицина ғ ылымының кандидаты, Қ арағ анды мемлекеттік медицина академиясының № 2 хирургия кафедрасының доценті (Қ арағ анды).

М 5 Мә дікенұ лы Ө мір. Хирургиялық аурулар. – оқ улық дә рістер. – Қ арағ анды – 2008 – 305 б.

Оқ улық дә рістерде жарық тар, соқ ыр ішек аурулары, ө т қ абынуы, асқ азан жә не ұ лтабар ішегінің ойық жаралары, ішектер тү йілуі, перитонит, ішектердің қ абынуы, қ ан тамырлары, ө кпе, кеуде кө к еті, қ алқ анша безі, ұ йқ ы безі т.б. мү шелер ауруларының себептері, дамуы, кө ріністері мен диагнозы жә не емдеу тә сілдері білімнің ақ ырғ ы жетістіктеріне негізделіп жазылғ ан.

Оқ улық медицина академиялары мен университеттерінің студенттері мен дә рігер- интерндеріне жә не, жалпы хирургтарғ а арналғ ан.

Қ азММА жоғ арғ ы жә не ЖОО-нан кейінгі мамандық тар бойынша білім беру ОӘ С жұ мыс комиссия мү шелерінің шешімі бектілді жә не басылымғ а рұ қ сат беріліді.

№_12 Хаттама «23» 06 2008 ж.

© Мә дікенұ лы Ө мір, 2008

I – ТАРАУ. ІШ Қ АБЫРҒ АСЫНЫҢ ЖАРЫҚ ТАРЫ

Жарық аурулары туралы жалпы тү сінік. Жарық тар қ ұ рамы жә не оның пайда болу себептері. Жарық тың клиникалық кө ріністері мен диагноз қ ою. Жарық ты басқ а аурулармен ажыратпалы диагноз жү ргізу. Жарық тың алдын алу жә не емдеу. Іш жарық тарының асқ ынулары

Іш қ абырғ асының жарық тары деп -іш бетінің негізгі немесе жасанды тесіктері арқ ылы ішкі мү шелердің тері астына шығ уын атайды.

Эвентрация (еventratio) деп іш бетінің жарақ аттануы салдарынан ішкі мү шелердің жараның бетіне шығ уын атайды. Эвентрацияда сыртқ а шық қ ан мү шелер париетальды ішпердесімен жабылмағ ан.

Пролапс (prolapsus) деп висцеральды ішпердесімен жабылмағ ан мү шенің айналып тү сіп кетуін (мә селен тік ішектің, жатырдың) атайды.

Іш қ абырғ асының жарық тары ө те жиі кездесетін адам ө міріне зор қ aтep туғ ызатын ауру.

Жарық тың ішкі (hernia interna) жә не сыртқ ы (hernia externa) тү рлері бар.

Ішкі жарық тар анатомиялық қ алталар, ойық тарда (recessus ileocoecalis, r.intersigmoideus - ащы ішекпен соқ ыр ішек арасындағ ы қ алта, сигма ішегінің қ алтасы) кездеседі. Iшкі жарық тар ө те сирек жағ дайда кездеседі.

Жарық тардың негізгі жә не жиі байқ алатын тү рлері сыртқ ы жарық тар болатындығ ынан бұ л туралы білу барлық дә рігерлердің міндеті болып саналады.

Жарық «грыжа, грызть» - мұ жып, сыздап ауыру, немесе мұ жылғ ан, кемірілген тесік деген ұ ғ ымнан шық қ ан тү сінік. Ерте кездегі мамандар жарық ты - ruptura - жыртық, ү зік деп те атағ ан. Кейде жарық ты «кила», грекше - kele, латынша - hernia – ө сінді, бұ тақ ша, бұ тақ, тү йіншек деп те атағ ан.

Жарық ауруы кө не заманнан белгілі. Гиппократ (б.д. дейінгі V ғ асырда) жарық тың, киланың, ал Цельс (б.д.) гернияның жеке тү рлері туралы кітап жазғ ан. Дегенмен шап жә не сан жарық тарының анатомиялық ерекшеліктері тек 18-19 ғ асырда анық талғ ан. Бұ л ө лген адамдардың денесін аутопсиялық тексеріске ұ рұ қ сат берілмеуіне жә не жарық ты хирургиялық емдеудің ө те сирек орындалуымен байланысты.

Іш қ абырғ асының жарық тарының жіктелу принциптері

1. анатомиялық,

2. этиологиялық - себебіне сә йкес,

3. клиникалық.

I. Анатомиялық жіктелуі

а) шап жарығ ы;

б) сан жарығ ы;

в) кіндік жарығ ы;

г) қ ұ рсақ жарығ ы;

д) белдеме жарығ ы;

е) шонданай жapығ ы;

ж) кө кет жарығ ы.

Шап жарық тары жарық тардың барлық тү рлерінің 87%, жамбас жарық тары -8%, кіндік жарық тары - 2% қ ұ райды.