Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Көмірсулар






Бұ л кө мірден, оттегіден жә не су оттегінен жасалғ ан органикалық заттар. Кө мір суларды қ арапайым (моносахаридтер) жә не кү рделі (дисахаридтер жә не полисахарид) деп бө леді. Ең кө п жайылғ ан моносахаридтерге глюкоза (жү зім қ анты), фруктозалар жатады. Дисахариттерге: сахароза (қ ызылша қ анты), лактоза (сү т қ анты) жатады. Крахмал, гликоген, клетчатка, пектин заттары полисахаридтерге жатады. Моно жә не дисахаридтер полисахаридтерге қ арағ анда, дә мдері тә тті жә не суда жақ сы еритін болады.

Кө мірсулар - ағ заның негізгі энергетикалық заты болып саналады. Зат алмасу процесі жақ сы ө ту ү шін кө мірсу болуы керек - адам ағ засында кө мірсу толы болса, майлар жақ сы тотығ ады (майлар кө мірсу отында тезірек жанып кетеді). Кө мірсулар бө лген энергия бойынша ә р тү рлі жү йе мен мү ше қ ызметі жақ сарады.

Адам ағ засында жақ сы сің етін кө мірсулар қ андағ ы қ антты біркелкі сақ тайды. Адам ағ засы кө мірсуғ а жақ сы толғ анда глюкоза, гликоген тү рінде бауыр жасушасында, бұ лшық етте тұ рып қ алады. Гликоген - кө мірсу қ орының кө з қ айнары. Гликоген қ ажетіне орай ыдырап, ағ заның қ алыпты есепті глюкозағ а толтырады, олар қ анғ а сің іп бү кіл ұ лпаларғ а тарайды. Кө мірсу қ антты жақ сы сің іреді, оларды кә дімгі тамақ тануда кең қ олдануғ а болады. Адам ағ засына негізгі кө мірсудың кө з қ айнары ө сімдік тағ амдары болып саналады. Глюкоза мен фруктоза тә тті сортты жеміс-жидектерде болады, кө п фруктоза балда болады. Жармалар, нан, макарон тағ амдар, картоп, бұ ршақ тар крахмалғ а бай болады. Қ ызылшада, сә бізде қ антта сахароза кө п болады. Кө мірсулы лактозалар жануарлар ө німдерінде - сү тте, сү т тағ амдарында болады.

Клетчатка жасушаның қ абық ша қ ұ рамына енеді, ө сімдіктер ұ лпаның тірегі болады. Ол ө т шығ аруын белсенділікте, ішек бездердің секреттерін, ағ задан холестерин шығ аруын реттейді, ішектердің қ озғ алу қ ызметі, оның босауын, тоң у сезімін де тудырады. Ішек-қ арында бактериялар мен клетчатканың ыдырауы ақ уызды пайдаланумен байланысты, шіру процесіне қ арсы болатын қ ышқ ыл ө німдерінің пайда болуына себеп болады.

Нан, шалғ ан, орамжапырақ, шалқ ан, қ ызылша, бидай жә не сұ лы жармалары кө мірсуларғ а бай болады.

Кө кө ніс пен жемістерде пектин заттары болады. Ә сіресе, ұ рық ұ лпалары (алма, қ ызылша, крыжовник) пектин заттарғ а ө те бай. Пектин заттары шектің кілегейлі қ абық шасын қ оршап тұ рады, химиялық, механикалық ә серлерден қ орғ айды. Патогенді жә не шірітетін микрофлора ағ зағ а қ ауіпті химиялық заттар (жез) пектинмен байланысын ағ зада шығ арылады.

Кө мірсулардың негізгі саны ағ зағ а тасымал тү рінде тү суі мү мкін, соғ ан бай ө сімдіктер тағ амдарымен (жарма, нан тағ амдары, картоп) ептеп ыдырап сің еді.

Кө мірсулар кө бінесе ащы шекте моносахарид тү рінде сің еді. Сондық тан, кү рделі кө мірсулар (ди- жә не полисахаридтер) алдымен сілекей, ұ йқ ы безі, жің ішке ішек, ферменттермен ыдырайды.

Пектин заттары жә не клетчатка ерекше - олар ө з бойында ішек микрофлорасы арқ ылы ыдырайды да, аш жә не тоқ ішектердің тө менгі бө лімдерінде, тә жірибе кө рсеткендей, олар ағ зағ а сің бейді, сол арқ ылы нә жіс жасалынады.

Кө мірсуларды артық қ олдану, шайқ алу аппаратының жұ мыс артуын зат алмасуын бұ зады. Кө мірсулардың артуы семіруді дамытады, атеросклероз, т.б. ауруларғ а ә кеп соқ тырады. Клетчаткалы тағ амдарды кө п қ олданғ анда шекте ашу процесі белсенді тү рде ақ уыз бен майлардың сің уін азайтады.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.