Тақырып №8: «Жүйке жүйесінің шеткі бөліміне әсер ететін дәрілік заттар» тақырыбы бойынша қорытынды сабақ - 3.

2. Мақ саты: афферентті жә не эфференті жү йке жү йесіне ә сер ететін дә рілік заттар туралы алғ ан білімді бекітуге мү мкіндік беру.

3. Оқ ыту мақ саты:

1. Шеткі жү йке жү йесінің афферентті бө ліміне ә сер ететін заттардың фармакодинамика жә не фармакокинетика сұ рақ тары бойынша студенттердің білім дең гейін бағ алау(жергілікті жансыздандырғ ыш, тұ тқ ыр, тітіркендіргіш заттар).

2. Вегетотропты заттар (холинергиялық жә не адренергиялық) бө лімі бойынша студенттердің алғ ан білім дең гейін бағ алау.

3. Вегетативті жү йке жү йесіне ә сер ететін заттарғ а рецепт жазу дең гейін анық тау.

4. Тақ ырыптың негізгі сұ рақ тары:

1. Сезімтал жү йке талшық тар аймағ ына ә сер ететін дә рілік заттардың жіктелуі.

Анестезия: анық тамасы, жергілікті анестезияның тү рлері.

2. Жергілікті жансыздандырғ ыш заттар: анық тамасы, ә сер ету механизмі жә не орны.

3. Жергілікті жансыздандырғ ыш заттардың жіктелуі: химиялық қ ұ рамы, ә сер ету ұ зақ тығ ы жә не қ олдану ә дісі бойынша.

4. Беткейлік анестезия ү шін қ олданылатын дә рілік заттар (бензокаин, тетракаин, пиромекаин): жансыздандыру белсенділігі, қ олдану ерекшеліктері, салыстырмалы сипаттамасы, улылығ ы.

5. Инфильтрациялық анестезия ү шін қ олданылатын заттардың (прокаин, тримекаин, лидокаин, артикаин, бупивакаин) фармакологиялық сипаттамасы; жансыздандыру белсенділігі, ОЖЖ ә сер етуі, шырышты қ абаттан ө ту қ абілеті, улылығ ы.

6. Жергілікті жансыздандырғ ыш заттардың улы ә серлері.

7. Холинергиялық синапстың қ ұ рылысы мен қ ызметі. Холинергиялық рецепторлардың тү рлері. М-холинорецепторлар мен Н-холинорецепторларды ынталандырудан болатын ә серлер.

8. Холинергиялық заттардың жіктелуі.

9. Антихолинэстеразды заттар (прозерин, галантамин, физостигмин). Жіктелуі. Ә сер ету механизмі. Фармакологиялық қ асиеттері, қ олданылуы.

10. Антихолинэстеразды заттармен (жә не фосфорорганикалық қ осылыстармен) жедел улану. Улану симптомдары. Кө мек кө рсету шаралары. Спецификалық антидоттар (дипироксим, изонитрозин).

11. М- жә не Н-холиномиметиктердің фармакодинамика ерекшеліктері. Ацетилхолиннің ә сер ету механизмі, фармакологиялық қ асиеттері.

12. М-холиномиметиктер (ацеклидин, пилокарпин). Антихолинэстеразды заттардан айырмашылығ ы. Фармакологиялық ә серлері. Қ олданылуы.

13. М-холиноблокаторлар. Ә сер ету механизмі. Атропиннің фармакологиялық қ асиеттері (кө зге, журек – қ ан тамыр жү йесіне, бездерге, тегіс салалы бұ лшық етке ә серлері). ОЖЖ – не ә сер ету ерекшеліктері. Қ олдану кө рсеткіштері.

14. Скополамин, платифиллин, гастроцепин, гоматропиннің фармакологиялық ә серлерінің ерекшеліктері. Салыстырмалы сипаттамалары. Қ олдану кө рсеткіштері. Жанама ә серлері.

15. М-холиноблокаторлармен жедел улану. Улану симптомдары. Кө мек кө рсету шаралары.

16. Тыныс алу жә не жү рек - қ ан тамыр жү йелеріне Н-холиномиметикалық заттардың ә серлері. Қ олданылуы. Жанама ә серлері.

17. Ганглиоблокаторлар. Ә сер ету механизмі. Симпатикалық жә не парасимпатикалық ганглиилерді ынталандырудан болатын ә серлер. Қ олдану кө рсеткіштері, жанама ә серлері.

18. Миорелаксанттар. Жіктелуі. Деполяризациялық жә не антидеполяризациялық заттардың ә сер ету механизмдері.

19. Миорелаксанттардың ә сер ету принциптері.Қ олданылу кө рсеткіштері. Оларды қ олданғ анда болуы мү мкін асқ ынулар. Миорелаксанттардың антогонисттері.

20. Адренергиялық синапс. a- жә не b - адренорецепторларды ынталандырудан болатын ә серлер.

21. Адренергиялық заттардың жіктелуі.

22. a- и b-адренорецепторларды белсендіретін заттар. Ә сер ету механизмдері. Эпинефриннің (адреналин гидрохлориді) жү рек-қ ан тамыр жү йесіне, кө з қ арашығ ына, ішкі мү шелердің тегіс салалы бұ лшық еттеріне, кө мірсу, май алмасуына кө рсететін фармакологиялық ә серлері. Қ олдану кө рсеткіштері, жанама ә серлері, қ олдануғ а қ арсы кө рсеткіштері.

23. Симпатомиметиктер (эфедрин гидрохлориді).Ә сер ету механизмі, негізгі фармакологиялық ә серлері. Эпинефриннен айырмашылығ ы. Қ олдану кө рсетіштері, жанама ә серлері.

24. a-адренорецепторларды белсендіретін заттар. Негізгі фармакологиялық ә серлері. Қ олдану кө рсетіштері, қ олдануғ а қ арсы кө рсеткіштері. Норэпинефрин мен мезатонның салыстырмалы сипаттамалары.

25. b-адреномиметиктер. Селективті жә не селективті емес b-адреномиметиктерге бө лінуі. Изадриннің фармакокинетика жә не фармакодинамикасының ерекшіліктері. b- адреномиметиктерді қ олдану кө рсеткіштері. Жатырдың тонусына ә сер етуі.

26. a-адреноблокаторлар. Фентоламиннің негізгі фармакологиялық ә серлері. Празозиннің фентоламиннен айырмашылығ ы. Қ олдану кө рсеткіштері, жанама ә серлері.

27. b-адреноблокаторлар. Селективті жә не селективті емес b-адреноблокаторларғ а бө лінуі. Фармакологиялық ә серлерінің механизмі. Қ олдану кө рсеткіштері, жанама ә серлері.

28. Симпатолитиктер. Ә сер ету механизмдері.Осы топтағ ы дә рілік заттардың негізгі фармакокинетикалық жә не фармакодинамикалық ерекшіліктері.

5. Білім берудің жә не оқ ытудың ә дістері: аралық бақ ылау, ауызша сұ рау, тесттік тапсырмаларды орындау, рецепттер жазу, ақ уалды есептерді шешу.

6. Ә дебиет:

Орыс тілінде:

Негізгі:

1. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. Москва. Изд. дом «ГЭОТАР-МЕД». 2010.- 734 с.

2. Харкевич Д.А. Руководство к лабораторным занятиям по фармакологии, М.: Медицинское информационное агентство (МИА), 2004.-452с.

Қ осымша:

1. Аляутдин Р.Н. Фармакология. Учебник. Москва. Изд. дом «ГЭОТАР-МЕД». 2011.-516 с.

2. Шайдаров М.З. и др. Основы фармакологии с рецептурой, учебник.- Астана. – 2011. – 352 с.

3. Гудман Г., Гилман Г. Клиническая фармакология по Гудману и Гилману. Перевод 10-го издания. М. «Практика». 2006 г. 1648 с.

4. Машковский М.Д. Лекарственные средства. М., 2010.- 1216 с.

5. Бертрам Г. Катцунг. Базисная и клиническая фармакология (перевод д.м.н., проф. Э.Э. Звартау.) - Санкт-Петербург, 2008.- 1043с...

6. Клиническая фармакология /Под ред. В.Г.Кукеса/- М.: Изд-во ММА, 2009.-760с.

7. Яковлев В.П., Яковлев С.В. Рациональная антимикробная фармакотерапия (руководство для практических врачей). М.: Литтерра. 2003. - 1002 с.

Қ азақ тілінде:

Негізгі:

1. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. Перевод на каз. язык. 2009.- 451 с.

Ағ ылшын:

Негізгі:

1. Padmaja Udaukumar. Textbook of Medical Pharmacology. New Dehi, 2009, Second Edition, 558 p.

2. Rang H.P., Dale M.M. Pharmacology.-Edinburgh. 2012, 830 p.

7. Бақ ылау: ауызша сұ рау, тесттік бақ ылау, рецепттер жазу, ақ уалды есептерді шешу.

Рецепт жазуғ а арналғ ан препараттар:

1. Лидокаин – Lidocainum (2% еріт. амп. тү рінде 5 мл-нан)

2. Бупивакаин – Bupivacainum (0, 25% еріт. флак. тү рінде 20 мл-нан)

3. Артикаин – Articainum (1% еріт. амп. тү рінде 5 мл-нан)

4. Прокаин гидрохлориді – Procaini hydrochloridum (0, 5% - 10 мл; 2% еріт. амп. тү рінде 2 мл-нан)

5. Бензокаин – Benzocainum (мазь 5% -10, 0)

6. Анестезол – Anaesthesolum (суппозитории №10)

7. Ацеклидин – Асесlidinum (0, 2% еріт. амп. 1 мл)

8. Пилокарпина гидрохлорид – Pilocarpini hydrochloridum (2% еріт. фл.10 мл)

9. Галантамина гидробромид–Galanthamini hydrobromidum(0, 2% еріт. амп. 1 мл)

10. Атропина сульфат – Atropini sulfas (0, 1% еріт. амп. 1 мл)

11. Пирензепин – Pirenzepinum (таб. 0, 05 №20)

12. Ипратропия бромид – Ipratropii bromidum (аэрозоль 15 мл 20 мкг/доза)

13. Эпинефрин – Epinephrinum (0, 1% еріт. амп. 1 мл)

14. Мезатон– Mesatonum (1% еріт. амп. 1 мл)

15. Сальбутамол– Salbutamolum (таб. 0, 004 №30; 0, 1% еріт. амп. 5 мл)

16. Пропранолол – Propranololum (таб. 0, 04 №20; 0, 25% еріт. амп. 1 мл)

17. Атенолол– Atenololum (таб. 0, 05 №20)

18. Нафтизин – Naphthyzinum (0, 05% еріт. фл. 10мл)

Сипаттама беруге арналғ ан препараттар:

Тетракаин, Артикаин, Камистад, Лидокаин, Прокаина гидрохлорид. Ипратропия бромид, Пирензепин, Гиосцина бутилбромид (бускопан), Дипироксим, Цититон, Ацеклидин, Дитилин, Изадрин, Фенотерол, Бисопролол, Доксазозин, Эфедрин, Фентоламин.