Тақырып №4: «Жалпы рецептура және жалпы фармакология» тақырыбы бойынша қорытынды сабақ - 3.

2.Мақ саты: білімді бекітуге мү мкіндік беру:

- ә р тү рлі дә рілік тү рлерге рецепт жазудың негізгі ережелерін;

- рецепт жазудың негізгі грамматикалық ережелерін;

- дә рілік заттардың фармакокинетика жә не фармакодинамикасының жалпы заң дылық тары жайында.

3. Оқ ыту мақ саты:

1. Жалпы рецептура жә не фармакология бойынша студенттердің білімін жү йеге келтіру:

2. Жалпы рецептура ережелерін пайдаланып студенттерді кез келген дә рілік тү рге сауатты тү рде рецепт жазуды, дә рілердің концентрациясы мен мө лшерін есептеуге ү йрету;

3. Дә рілік заттардың фармакокинетика жә не фармакодинамикасының жалпы заң дылық тары туралы тү сініктемені бекіту;

4. Фармакокинетика жә не фармакодинамика ерекшеліктеріне байланысты дә рілік заттардың ә серлеріне анализ жасауды ү йрету.

4. Тақ ырыптың негізгі сұ рақ тары:

1. Рецептура. Анық тамасы. Дә рілік зат, дә рілік тү р жә не дә рілік препарат туралы тү сінік.

2. Дә рілік тү рлердің жіктелуі (консистенциясы, енгізу жолдарына байланысты).

Арнайы жә не магистральді дә рілік тү рлер.

3. Рецепт: анық тамасы, дә рілік заттарды рецептте жазу ережелері, улы, кү шті ә сер ететін, наркотикалық заттардың жазылу ерекшеліктері.

4. Қ атты дә рілік тү рлер туралы тү сінік жә не олардың тү рлері. Мө лшерлеу ә дістері.

а) Ұ нтақ тар. Олардың тү рлері. Рецептте жазылу ережелері;

б) Таблеткалар. Рецептте жазылу ерекшеліктері;

в) Драже. Рецептте жазылу ерекшелігі.

г) Капсулалар. Рецептте жазылу ерекшелігі.

5. Жұ мсақ дә рілік тү рлер туралы тү сінік жә не олардың тү рлері.

а) Майлар: анық тамасы, қ ұ рамды компоненттері. Май негіздері: май негіздерінің

тү рлері, оларғ а қ ойылатын талаптар.

б) Пасталар: пасталардың майлардан айырмашылығ ы, рецептте жазылу ережесі.

в) Суппозиториялар: оларды дайындау ү шін қ олданылатын негіздер,

суппозиториялардың қ олданылуы, рецептте жазылу ережесі.

г) Линименттер: анық тамасы, қ олдану жә не рецептте жазылу ережесі.

д) Пластырь: анық тамасы, қ олдану жә не рецептте жазылу ережесі.

6. Сұ йық дә рілік тү рлерді мө лшерлеудің жалпы қ абылданғ ан кө лемдік ө лшем бірліктері. Ерітіндіні дайындау кезінде мө лшері мен концентрациясын есептеу принциптері. Ерітінділердің концентрациясын кө рсету ә дістері.

7. Сұ йық дә рілік тү рлер:

а) Ерітінділер: анық тамасы, жіктелуі. Еріткіштердің тү рлері. Ерітінділерді

рецептте жазу ерекшіліктері.

б) Тұ нба жә не қ айнатпа: дайындау ә дістері. Сақ тау жә не мө лшерлеу, рецептте

жазылу ерекшеліктері.

в) Тұ ндырма жә не сығ ындылар (экстракттар): анық тамасы, тұ нбадан

айырмашылық тары, дайындалу жә не мө лшерлеу ерекшеліктері. Галенді жә не

жаң агаленді препараттар.

г) Суспензиялар: ерітінділерден айырмашылығ ы. Рецептте жазылу ережелері.

8. Инъекцияғ а арналғ ан дә рілік тү рлер: Инъекцияғ а арналғ ан дә рілік тү рлерге қ ойылатын талаптар. Рецептте жазылу ережелері.

9. Жалпы фармакологияның мақ саттары жә не анық тамасы. Фармакологияның негізгі бө лімдері.

10. Дә рілік заттардың фармакокинетикасы, анық тамасы. Дә рілік препараттардың енгізу жолдары.

11. Дә рілік заттардың енгізген жерден сің ірілуі. Дә рілік заттардың жақ сы сің уіне жағ дай жасайтын факторлар.

12. Дә рілік заттардың ағ зада таралуы. Дә рілердің таралуына ә сер ететін гистогематикалық тосқ ауылдардың маң ызы.

13. Дә рілік заттардың ағ задағ ы метаболизмі. Дә рілік заттардың метаболизм реакциясының тү рлері.

14. Дә рілік заттардың метаболизм реакциясында бауырдың микросомальді ферменттерінің рө лі. Микросомальді ферменттердің индукциясы жә не депрессиясы.

15. Дә рілік заттардың жә не олардың метаболиттерінің экскрециясы. Элиминация, жартылай элиминация кезең і.

16. Дә рілік заттардың фармакодинамикасы, анық тамасы. Дә рілік заттардың ә сер ету механизмі. Арнайы рецепторлар туралы тү сінік.

17. Дә рілік заттардың ә серінің рецепторлы теориясының маң ызы. Аффинитет, ішкі белсенділік. Арнайы рецепторлардың агонисттері, антогонисттері, миметиктері жә не блокаторлары.

18. Дә рілік заттардың ә сер ету тү рлері (жергілікті, резорбтивті, рефлекторлы).

Негізгі жә не қ осымша (негізгі емес) фармакологиялық ә серлер. Дә рілік заттардың жанама ә серлері туралы тү сінік.

19. Дә рілік заттардың терапиялық ә серінің кең дігіне ә сер ететін фармакологиялық жә не физиологиялық факторлар.

20. Мө лшер. Фармакологиялық ә серлердің мө лшерге байланыстылығ ы. Мө лшердің тү рлері: табалдырық ты, орташа жә не жоғ арғ ы терапиялық мө лшер. Препараттың терапиялық ә серінің кең дігі.

21. Дә рілік заттарды біріктіріп қ олданғ анда, олардың ө зара ә серлесуі. Ө зара ә серлесудің тү рлері: фармацевтикалық, фармакологиялық. Дә рілік заттардың синергизмі и антагонизмі.

22. Дә рілік заттарды қ айта ең гізгенде ә серінің ө згеруі. Дә ріге тә уелділік (физикалық жә не психикалық), бейімділік (толеранттылық), сенсибилизация, кумуляция.

23. Дә рілік заттардың уытты ә серлері.

5. Білім берудің жә не оқ ытудың ә дістері: аралық бақ ылау, ауызша сұ рау, тесттік тапсырмаларды орындау, рецепттер жазу, ақ уалды есептерді шешу.

6. Ә дебиет:

Орыс тілінде:

Негізгі:

1. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. Москва. Изд. дом «ГЭОТАР-МЕД». 2010.- 734 с.

2. Харкевич Д.А. Руководство к лабораторным занятиям по фармакологии, М.: Медицинское информационное агентство (МИА), 2004.-452с.

Қ осымша:

1. Аляутдин Р.Н. Фармакология. Учебник. Москва. Изд. дом «ГЭОТАР-МЕД». 2011.-516 с.

2. Шайдаров М.З. и др. Основы фармакологии с рецептурой, учебник.- Астана. – 2011. – 352 с.

3. Гудман Г., Гилман Г. Клиническая фармакология по Гудману и Гилману. Перевод 10-го издания. М. «Практика». 2006 г. 1648 с.

4. Машковский М.Д. Лекарственные средства. М., 2010.- 1216 с.

5. Бертрам Г. Катцунг. Базисная и клиническая фармакология (перевод д.м.н., проф. Э.Э. Звартау.) - Санкт-Петербург, 2008.- 1043с...

6. Клиническая фармакология /Под ред. В.Г.Кукеса/- М.: Изд-во ММА, 2009.-760с.

7. Яковлев В.П., Яковлев С.В. Рациональная антимикробная фармакотерапия (руководство для практических врачей). М.: Литтерра. 2003. - 1002 с.

Қ азақ тілінде:

Негізгі:

1. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. Перевод на каз. язык. 2009.- 451 с.

Ағ ылшын:

Негізгі:

1. Padmaja Udaukumar. Textbook of Medical Pharmacology. New Dehi, 2009, Second Edition, 558 p.

2. Rang H.P., Dale M.M. Pharmacology.-Edinburgh. 2012, 830 p.

7. Бақ ылау: ауызша сұ рау, тесттік бақ ылау, рецепттер жазу, ақ уалды есептерді шешу.

Рецепттер жазу:

1. 0, 01 г Морфин гидрохлоридінің (Morphinum hydrochloridum) 5 ұ нтағ ына рецепт жазың ыз. Тә улігіне 1 ұ нтақ тан 2 рет тағ айындаң ыз.

2. 20 дана «Citramonum П» таблеткасына рецепт жазың ыз. Тә улігіне 1 таблеткадан бас ауырғ анда тағ айындаң ыз.

3. 0, 25 г. Ацетилсалицил қ ышқ ылынан (Acidum acetylsalicylicum) жә не 0, 05 г Кофеиннен (Coffeinum) тұ ратын, 20 дана таблеткасына рецепт жазың ыз. Тә улігіне 1 таблеткадан 3 рет тағ айындаң ыз.

4. 500 ХБ-тен тұ ратын Эргокальциферолдың (Ergocalciferolum) 30 дражесіне рецепт жазың ыз. Тә улігіне 1 дражеден 1- 2 рет тағ айындаң ыз.

5. 100, 0 г натрий пара-аминосалицилат (Natrii para-aminosalicylas) грануласына рецепт жазың ыз. Тә улігіне 1 шай қ асық тан 3 рет тағ айындаң ыз.

6. Қ ұ рамында 5% Тетрациклині (Tetracyclinum) бар 10, 0 г майғ а рецепт жазың ыз. Зақ ымдалғ ан тері аймағ ына жағ ың ыз.

7. Қ ұ рамында 5% Тетрациклині (Tetracyclinum) бар 10, 0 г вазелинді майғ а қ ысқ артылғ ан тү рде рецепт жазың ыз. Зақ ымдалғ ан тері аймағ ына жағ ың ыз.

8. Қ ұ рамында 5% Анестезині бар 50, 0 г. вазелинді (Vaselinum) пастағ а рецепт жазың ыз. Зақ ымдалғ ан тері аймағ ына жағ ың ыз.

9. «Анестезол» («Anaesthesolum») 10 суппозиториіне рецепт жазың ыз. 1 балауыздан тү нгі мезгілге тағ айындаң ыз.

10. 10. 125 000 ХБ Нистатиннен (Nystatinum) тұ ратын, 6 ректальді суппозиторийге рецепт жазың ыз. 1 балауыздан тү нгі мезгілге тағ айындаң ыз.

11. 125 000 ХБ Нистатиннен (Nystatinum) тұ ратын, 6 қ ынаптық суппозиторийге рецепт жазың ыз. 1 балауыздан тү нгі мезгілге тағ айындаң ыз.

12. 30% - 10 мл Сульфацил-натрий (Sulfacyli-natrium) ерітіндісіне рецепт жазың ыз. Кө з тамшысы. Тә улігіне 1-2 тамшыдан 3 рет тағ айындаң ыз.

13. Қ ұ рамында 2, 5% Гидрокортизон ацетаты бар (Hydrocortisoni aсetas) 5 мл сулы суспензиясына рецепт жазың ыз. Кө з тамшысы. Тә улігіне 2 тамшыдан 3-4 реттен тағ айындаң ыз.

14. 0, 6 г Термопсис шө бінің 180 мл тұ нбасына (herbae Thermopsidis) рецепт жазың ыз. Тә улігіне 1 ас қ асық тан 3 рет тағ айындаң ыз.

15. 200 мл Емен қ абығ ының қ айнатпасына (cortех Quercus) рецепт жазың ыз. Ауыз қ уысын шаю ү шін тағ айындаң ыз.

16. 16. 25 мл Валериана тұ ндырмасына (Valeriana) рецепт жазың ыз. Тә улігіне 25 тамшыдан 3-4 реттен тағ айындаң ыз.

17. 20 мл Крушинаның (Frangula) сұ йық экстрактысына рецепт жазың ыз. Тә улігіне 20 тамшыдан 3 рет қ абылдауғ а тағ айындаң ыз.

18. Бір рет қ олданғ анда қ ұ рамында 0, 015 г. Кодеин фосфаты (Codeini phosphas) жә не 0, 5 г. Калий бромидінен (Kalii bromidum) тұ ратын 180 мл микстурағ а рецепт жазың ыз. Тә улігіне 1 ас қ асық тан 3 рет тағ айындаң ыз.

19. 5% - 25 мл арнайы Синтомицин (Synthomicini) линиментіне рецепт жазың ыз. Зақ ымдалғ ан тері аймағ ына жағ ың ыз.

20. 0, 25% - 200 мл стерильді Новокаин ерітіндісіне (Novocainum) рецепт жазың ыз. Ө ткізгіштік анестезия ү шін, 2-3 мл – ден бұ лшық етке тағ айындаң ыз

21. 5 мл (40 ЕД в 1 мл) инсулиннен (Insulinum) тұ ратын 6 флаконғ а рецепт жазың ыз. Тә уілігіне 0, 5 мл (20 ЕД) 2 рет тері астына енгізуге тағ айындаң ыз.