Елді мекендер жері.

Қ алаларды, кенеттерді, ауылдарды селолар мен басқ а да қ оныстарды дамыту ү шін берілген жер учаскелері елді мекендер жерінің санатына жатады. Елді мекендердің жері ө зге ә кімшілік-аумақ тық қ ұ рылымдардың жерінен қ аланың шегі, кенттің шегі, ауылдық (селолық) елді мекеннің шегі арқ ылы шектеледі.

Елді мекендердің жерінің қ ұ рамына:

1) қ ұ рылыстар алып жатқ ан ә рі кө п пә терлі жә не кө п қ абатты тұ рғ ын ү йлер, ү й іргесіндегі жер учаскелері бар жеке тұ рғ ын ү йлер салуғ а арналғ ан тұ рғ ын жай салатын жер;

2) Денсаулық сақ тау, мә дениет, сауда, қ оғ амдық тамақ тандыру, тұ рмыстық қ ызмет кө рсет, коммерциялық қ ызмет объектілер, сондай-ақ жалпы білім беру, арнаулы орта жә не жғ ары білім беру мекемелер, ә кімшілік, ғ ылыми- зерттеу мекемелері, ғ ибадат ү йлері мен ө зге де іскерлік ү йлері, қ ұ рылыстар мен ғ имараттар салынғ ан жә не соларды орналастыруғ а арналғ ан қ оғ амдық іскерлік қ ұ рылыс саллатын жер;

3) ө неркә сіп, коммуналдық жә не олардың жұ мыс істеуін қ амтамасыз ететін қ ойма объектілері, инженерлік жә не кө лік инфроқ ұ рылымы объектілері салынғ ан жә не соларды орналастыруғ а арналғ ан, сондай-ақ осы объектілердің санитарлы-қ орғ ау аймақ тарын белгілеуге арналғ ан ө ндірістік қ ұ рылыс салатын жер;

4) Темір жол, автомобиль, ө зен, тең із, ә уе жә не қ ұ быр тасымалы жолдары, инженерлік инфрақ ұ рылым мен байланыс, инженерлік коммуникациялар жері;

5) Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар, сауық тыру, рекреациялық жә не тарихи-мә дени мақ саттағ ы жер;

6) ө зендер, табиғ и жә не жасанды су айдындары мен акваториялар, су қ орғ ау аймақ тары, гидротехникалық жә не басқ а да су шаруашылығ ы қ ұ рылыстары орналасқ ан су айдындары мен акваториялар жрі;

7) ауыл шаруашылығ ына пайдаланылатын жер;

8) алаң дар, кө шелер, тротуарлар, ө тпе жолдар, жолдар, жағ алаулар, парктер, гү лзарлар, қ аладағ ы ормандар, бульварлар, су айдындары, жағ ажайлар, зираттар жә не халық тың қ ажеттерін қ анағ аттандыруғ а арналғ ан ө зге де объектілер (су қ ұ бырлары, жылыту қ ұ бырлары, тазарту қ ұ рылыстары жә не жалпы жұ рт пайдаланылатын басқ а да инженерлік жү йелер) орналасқ ан жә не соларды орналастыруғ а арналғ ан ортақ пайдаланудағ ы жер;

9) қ ала қ ұ рылысы қ ызметіне тартылмағ ан, елді мекенді аумақ тық тұ рғ ыдан дамытуғ а жә не ө зіндік ү й(қ оалқ ы) шаруашылығ ын дамытуғ а арналғ ан резервтегі жә не ө зге де жер;

10) кремоторийлерді, мал қ орымы, тұ рмыстық қ алдық тар тастау орындарн жә не арнаулы нормативтер мен ережелер белгіленбейінше пайдалануғ а болмайтын ө зге де объектілерді орналастыру ү шін бө лінетін арнайы мақ саттағ ы жер;

11) қ орғ аныс қ ажетері ү шін берілетін жә не ө зге де пайдалану режиміндегі жер кіруі мү мкін.

Елді мекендердің шекарасын (шегін) белгілеу мен ө згерту орналастырудың, сә улет жә не қ ала қ ұ рылысының тиісті органдары бірлесіп жасағ ан ұ сыныс бойынша белгіленген тә ртіппен бекітілген қ ала қ ұ рылысы қ ұ жаттамасы негізінде жү ргізіледі. Аудандық маң ызы бар қ алалардың шекарасы (шегі) облыстық ө кілді жне атқ аарушы органдарыдың бірлескен шешімімен белгіленеді жә не ө згертіледі. Кенттер мен ауылдардың (селолардың) шекарасы (шегі) аудандық (қ алалық) ө кілді жә не атқ арушы органдардың бірлескен шешімімен белгіленеді жә не ө згертіледі. Қ алалардың, кенттердің, селолық елді мекендердің барлық жері олардың бас жоспарларына, жоспарлау мен қ ұ рылыс салу жобаларына жә не аумақ тың жер-шаруашылық орналастыру жобаларына сә йкес пайдаланылады. Тұ рғ ындар саны 5 мың нан асатын елді мекендерде белгіленген тә ртіппен бекітілген бас жоспарлар болмағ ан жағ дайда осы елді мекенді дамыту мен онда қ ұ рылыс салудың бас жоспарының оң айлатылғ ан схемасымен немесе белгіленген тә ртіппен белгіленген қ ала қ ұ рылысы қ ұ жаттамасымен жерді пайдалануғ а жол беріледі.

10 - тақ ырып. Ө неркә сіп, кө лік, байланыс, қ орғ аныс жә не басқ а да ауыл шаруашылығ ына арналмағ ан жерлердің қ ұ қ ық тық тә ртібі

Ө неркә сіп, кө лік, байланыс, қ орғ аныс жері жә не Ауыл шарашылығ ынан ө зге мақ сатқ а арналғ ан жер.

Қ азақ стан Республикасының жер туралы заң ында жә не ө зге де заң актілерінде белгіленген тә ртіппен тиісті нысаналы мақ сат ү шін азаматтар мен заң ды тұ лғ аларғ а берілетін жер ө неркә сіп, кө лік, байланыс жері жә не ауыл шаруашылығ ынан ө зге мақ сатқ а арналғ ан жер деп танылады. Ө неркә сіп жеріне ө неркә сіп объектілерін орналастыру мен пайдалану ү шін берілген жер, оның ішінде олардың санитарлық -қ орғ ау жә не ө зге де аймақ тар жатады.Автомобиль, тең із, ішкі су, темір жол, ә уе жә не ө зге де кө лік тү рі объектілерінің қ ызметін қ амтамасыз ету жә не (немесе) оларды пайдалану ү шін берілген жер кө лік жері болып табылады. Терір жол кө лігі қ ажеттеріне арналғ ан жерге:

1) магистраль жолдарына жә не солармен технологилық байланыстағ ы қ ұ рылыстар мен ғ имараттарғ а (темір жол белдеуі, кө пірлер, тоннльдер, виадуктер, сигналдық жабдық тар, қ ызметтік техникалық ү йлер);

2) кірме жолдарғ а;

3) энергетика, локомотив, вагон, жол жә не жү к шаруашылық тары, сумен жабдық тау жә не канализация қ ұ рылыстары, қ орғ ау жә не бекіту екпелер, қ ызметтік жә не темір жол кө лігіне қ ызмет кө рсететін арнаулы мақ саттағ ы ө зге де объектілері бар темір жол станцияларына(вокзалдарғ а);

4) темір жолдарғ а берілген белдеулер мен кү зет аймақ тарына бө ліп берілген жер жатады.

Автомобиль кө лігі қ ажеттеріне аналғ ан жер:

1) автомобиль жолдарына, олардың конструкциялық элементтерімен жол ғ имараттарына жә не олармен технологиялық байланысқ ан қ ұ рылыстар жә не ғ имараттарғ а;

2) автовокзалдар мен автостанцияларды, автомобиль кө лігінің басқ а объектілерін жә не жер беті мен жер асты ү йлерін, қ ұ рылыстарын, ғ имараттарын, қ ұ рылғ ыларын пайдалан, кү тіп-ұ стау, салу, қ айта жаң ғ ырту, жө ндеу дамыту ү шін қ ажетті жол шаруашылығ ы объектілерін орналастыру ү шін;

3) автомобиль жолдарына бө лінетін белдеулерді белгілеу ү шін бө лініп берілген жер жатады.

Ә уе кө лігінің қ ажеттеріне арналғ ан жерге ә уежайлар, ә уеайқ алар, аэровокзалдар, ұ шып кө терілу-қ ону белдеулерін жә не жер беті мен жер асты ү йлердін, қ ұ рылыстарын, ғ имараттарын, қ ұ рылғ ыларын пайдалану, кү тіп-ұ стау, салу, қ айта қ ұ ру жө ндеу, кең ейтіп ұ лғ айту ү шін қ ажетті басқ а да жер ү стіндегі объектілердің жә не ә уе кө лгінің басқ а да объектілерін орналастыру ү шін бө лініп берілген жер, сондай-ақ олардың кү зет аймақ тары жатады. Байланыс, радио хабарларын тарату, теледидар, ақ парат қ ажеттеріне арналғ ан жерге тиісті инфрақ ұ рылымдрдң объектілерін орналастыру, байланыстың кабель, радиоере жә не ә уе жерлері, соның ішнде жер астындағ ы желілер ү шін бө лініп берілген жер, сондай-ақ олардың кү зет аймақ тары жатады. Энергетика жеріне:

1) су элерт станциялары, атом станциялары, жылу станцияларымен олардың қ ұ рылыстары мен объектілеріне қ ызмет кө рсететін басқ а да электр станцияларын орналастыру;

2) электр таратудың ә уе желілеріне, электр таратудың кабель желілерінің жер бетіндегі қ ұ рылыстарын, шағ ын станцияларды, тарату пункттерін, энергетиканың басқ а да қ ұ рылыстары мен объектілерін орналастыру ү шін бө лініп берілген жер учаскелері жатады. Қ арулы кү штердің ә скери бө лімдерін, ә скери полигондарын, ә скери оқ у рындары мен ө зге де ұ йымдарын жә не қ орғ аныс пен қ ауіпсіздік саласындағ ы міндеттерді атқ аратын басқ а да ә скерлердің объектілері мен ғ имараттарын орналастыру жә не олардың тұ рақ ты қ ызметі ү шін Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі берген жер учаскелері қ орғ аныс қ ажеттеріне арналғ ан жер деп танылады.Тұ рғ ын халық тың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету жә не ө неркә сіп, кө лік объектілері мен ө зге де объектілерді пайдалану ү шін қ ажетті жағ дайлар жасау мақ сатында аймақ тар белгіленген, аймақ тарды белгілеу мақ саттарына сай келмейтін қ ызмет тү рлеріне олардың шегіндегі шек қ ойылады немесе тыйым салынады.

Жерді ерекше шарттармен пайдалану аймақ тары:

1) ө неркә сіп орындарының санитарлық -қ орғ ау аймақ тары;

2) темір жол мен автомобиль жолдарына бө лініп берілген белдеуге іргелес жатқ ан, сел-кө шкін қ аупі бар жә не орманды қ орғ ау аймақ тары;

3) бас сағ а қ ұ рылыстарын қ орғ ау аймақ тары;

4) ә уеайлақ маң ындағ ы белдеулер;

5) магистральды қ ұ быр жолдарының, байланыс, радио жә не электр желілерінің кү зет аймақ тары;

6) су кү зет аймақ тары мен белдеулері;

7) ә скери полигондардың аумағ ы жатады.

11 - тақ ырып. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тарының жерлерінің, сауық тыру, рекреациялық жә не тарихи-мә дени мақ сатындағ ы жерлердің қ ұ қ ық тық тә ртібі

Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың жеріне биосфералық, мемлекттік ұ лттық табиғ и парктердің, мемлекеттік табиғ и резервтардың, мемлекеттік табиғ и парктердің, мемлекеттік табиғ иғ ескерткіштердің, мемлекеттік қ орық аймақ тарының, мемлекеттік табиғ и қ орық шалардың, мемлекеттік зоологиялық парктердің, мемлекеттік ботаникалық бақ тардың, мемлекеттік дендрологиялық парктердің, мемлекеттік табиғ и қ орық сепортерлердің жерін қ осқ анда, мемлекеттік табиғ и қ орық тардың жері жатады. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың жері мемлекет меншігінде болады жә не жекешелендіруге жатпайды. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген тә ртіппен жә не жағ дайларда ғ ылыми, мә дениағ арту, оқ у, туристік жә не рекреациялық, шектеулі шаруашылық мақ саттары ү шін пайдаланылуы мү мкін. Ерекше қ орғ ауды қ амтамасыз ету ү шін осы аймақ тар шегінде мемлекеттік табиғ и-қ орық қ орының объектілерін сақ тау мен молайтуғ а кері ә серін тигізетін кез келген қ ызметке тыйым салынып, ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың кү зет жә не қ орғ ау аймақ тары белгіленуі мү мкін. Жерді ерекше қ орғ алатын табғ иғ аумақ тар санатына жатқ ызу жә не жерді ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар ү шін резервте қ алдыру Қ АЗАҚ СТАН Республикасының ерекше қ орғ алатын аумақ тар туралы заң дарына сә йкес жү зеге асырылады. Сауық тыру мақ сатындағ ы жерге табиғ и шипалы факторлары бар курорттар, сондай ақ аурудың алдын алу мен емдеуді ұ йымдастыру ү шін қ олайлы жер учаскелері жатады. Сауық тыру мақ сатындағ ы жердің кү зет, сантарлық қ орғ ау жә не ө зге де қ орғ ау аймақ тарының шекарасы мен оны пайдалану режимін жергілікті ө кілді жә не атқ арушы органдар айқ ындайды.

Халық тың ұ йымдасқ ан тү рдегі жаппай демалысы мен туризміне айналғ ан жә не сол ү шін пайдаланылатын жер рекреациялық мақ саттағ ы жер деп танылады. Рекреациялық мақ саттағ ы жер қ ұ рамына демалыс ү йлер, пансионаттар, кемпингтер, дене шынық тыру жә не спорт объектілері, туристік базалар, станционарлық жә не шатырлы туристік сауық тыру лагерьлері, балық шы жә не аң шы ү йлері, орман парктері, туристік соқ пақ тар, трассалар, балалар жә не спорт лагерьлері, осы сияқ ты басқ а да объектілер орналасқ ан жер учаскелері кіруі мү мкін.Рекреациялық мақ саттағ ы жерге қ ала маң ындағ ы жасыл аймақ жерлері де жатады. Тарихи мә дени қ орық тар, мемориалдық парктер, қ орымдар, археологиялық парктер (қ орғ андар, қ ала орындары, тұ рақ тар), сә улет ландшафт кешендері, жарастағ ы бейнелер, ғ ибадат қ ұ рылыстар, шайқ ас жә не ұ рыс алаң дары болғ ан жер учаскелері тарихи мә дени мақ саттағ ы жер деп танылады.

12 - тақ ырып. Орман қ оры, су қ оры жә не босалқ ы жерлердің қ ұ қ ық тық тә ртібі

Орманды, сондай ақ ағ аш ө спеген, бірақ орман шаруашылығ ының қ ажеттеріне берілген жер учаскелері орман қ орының жері деп танылады. Орман қ орының жері мемлекеттік жә не жекеше орман қ оры жерінен тұ рады. Табиғ и ө скен орманы бар жә не мемлекеттік бюждет қ аражаты есебінен отырғ ызылғ ан жасанда орманы бар жер, сондай ақ орман шаруашылығ ын жү ргізетін мемлекеттік ұ йымдарғ а тұ рақ ты жер пайдалануғ а берілген ормансыз жер мемлекеттік орман қ орының жеріне жатады. Жекеше орман қ оры жеріне жеке жә не мемлекеттік емес заң ды тұ лғ алар қ аражатыесебінен отырғ ызылғ ан жә не олардың жеке меншігіне берілген жасанды орманы бар жер жатады. Орман қ оры жеріндегі орман шаруашылығ ы қ ажеттеріне пайдаланылмайтын ауыл шаруашылығ ы алқ аптары Қ азақ стан Республикасының орман заң дарына сә йкес ауыл шаруашылығ ы мақ саттары ү шін жеке жә не заң ды тұ лғ аларғ а берілуі мү мкін. Орман алқ аптарын орман шаруашылығ ын жү ргізумен байланысты емес мақ саттарғ а пайдалану ү шін алып қ оюдан немесе жеке жә не заң ды тұ лғ алардың қ ызметінен болғ ан ә скердің нә тижесінде жер сапасының нашарлауынан туындағ ан орман шаруашылығ ы ө ндірісіндегі шығ асы республикалық бюджет кірісіне ө телуге тиіс. Орман алқ аптарын орман жә не ауыл шаруашылығ ын жү ргізумен байланысты емес мақ саттарда пайдалану ү шін алып қ оюдан туындағ ан орман шаруашылығ ы ө ндірісіндегі шығ асыны ө теудің нормативтерін Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі белгілейді.