Дәріс №2

Тақ ырыбы: «Кемістік жә не компенсация» (1 сағ ат)

Жоспар:

1. Норманың ү ш мә ні (статистикалық, функционалды, идеалды)

2. «Кемістік»жә не «компенсация» тү сінігі.

3 Біріншілік кемістік жә не екіншілік ауытқ у.

Мақ саты: Студенттердің норма мә ні туралы кө ріністерін қ алыптастыру жә не Л.С.Выготскийдің біріншілік кемістік жә не екіншілік ауытқ у туралы білімдерін белсендіру.

1. «Норма» 3 мағ ынада қ арастырылады: статистикалдық, функционалды жә не идеалды.

Статистикалық норма -бұ л бірдей жастағ ы, мә дениеттегі жә не т.б адамдар популяциясының топтар ө кілдерін тексеру кезінде алынғ ан орташа сапалық -кө лемдік кө рсеткіштермен сә йкес адам психоә леуметтік дамуының осындай дең гейі. Статистикалық нормағ а бағ дарлануда ең алдымен арнайы психология-педагогикалық кейде медициналық кө мекті қ ажет ететін дамуындағ ы кемістіктерінің кө ріну жә не олардың патологиялық шараларды анық тау кезең і ө те маң ызды.

Функционалды норма -бұ зылыс сипатына тә уелсіз адаммен бір уақ ытта реабилитация жұ мысы мақ сатында жә не шығ у нү ктесі болып табылатын дамудың жеке нормасы.

Идеалды норма -бұ л ол ү шін оптималды ә леуметтік жағ дайларда жеке тұ лғ аның оптималды дамуы.

Осылай біз баланы қ алыпты деп есептейміз:

-оның даму дең гейі оның жасындағ ы жә не жынысындағ ы балалардың кө пшілігінің дең гейімен сә йкес болғ ан кезде;

-бала ө зіндік кө ң іл-кү йіне, жеке ерекшеліктеріне, қ абілеттері мен мү мкіндіктеріне, ө зінің ағ засы жә не қ оршағ ан орта жағ ынан кү й-ық палдарды жоюмен сә йкес дамығ ан кезде;

-мінез-қ ұ лық тың ө зекті формаларын анық тайтын қ оғ ам талаптарына сә йкес бала дамығ ан кезде.

1. «Кемістік» тү сінігінде қ атерлі жә не толық кемістік сипатына ие, қ андай да бір ағ за мү шесінің қ ызметінің жоғ алуы немесе мү лдем болмауы, бұ зылуы немесе зақ ымдануымен байқ аланатынымен тү сіндіріледі.

«Компенсация» термині-дамымағ ан немесе зақ ымдалғ ан функцияны сақ талғ ан немесе бұ зылғ ан функциялардың жартылай, қ айта қ ұ ру жолымен орын толтыруын білдіреді.

3. 30 жылдары белгілі психолог Л.С.Выготскиймен кемістікті дамудың кү рделі қ ұ рылымы туралы идеясы ұ сынылды, ең алдымен, аурушасау ық палымен ү здіксіз пайда болатын біріншілік кемістік ажыратылды, сонымен қ атар біріншілік кемістіктен пайда болғ ан екіншілік кемістіктің бірқ атары бө лініп шығ арылды.

Біріншілік кемістіктің мысалы ретінде есту анализаторының зақ ымдалуы нә тижесінде естіп-қ абылдауының бұ зылуы, екіншілік- сө йлеу тілінің дамымауы, яғ ни мылқ аулық болуы мү мкін.

Ө зіндік бақ ылау ү шін сұ рақ тар:

1. Статистикалық, функционалды жә не идеалды нормалардың мазмұ ның ашу.
2. «Кемістік» жә не «компенсация» тү сінігі. Біріншілік кемістік жә не екіншілік ауытқ у.

Ә дебиеттер:

1. Дефектологический словарь.М., 1970.
2. Основы дефектологии. В.А.Лапшин, Б.П.Пузанов.М., 1991.
3. Основы специальной психологии. Под ред. Л.В.Кузнецовой.М., 2003.
4. Психология аномальных детей и подростков-патопсихология. М.-Воронеж., 1996.

Дә ріс №3

Тақ ырыбы: Ақ ыл-ой кемдікдіктің клиникалық сипаттамасы» (1 сағ ат)

Жоспар:

1. Ақ ыл-ой кемдіктің клиникалық формалары.
2. Олигофренияның этиологиясы.
3. Олигофрения кезінде ақ ыл-ой дамуының сатысы.

Мақ саты: Студенттердің ақ ыл-ой кемістігінің негізгі клиникалық сипаттамасы (формалары, этиология сатылары) туралы кө ріністерін қ алыптастыру.

1. Ақ ыл-ойы кемістігінде тұ рақ ты қ айталанбайтын психикалық бұ зылыстары, бірінші кезекте интеллектуалды дамуының органикалық шартталғ ан жетіспеушілікпен немесе бас миының ерте зақ ымдануымен байланыстылығ ын тү сіну қ ажет. Ақ ыл-ойы кем балалар жалпы мектепте оқ уғ а қ абілетсіз. Ақ ыл-ойы кемдіктің ауыр сатысындағ ы балалар мектеп білімдерін жә не дағ дыларын мең геру жағ дайында емес.

Ақ ыл-ойы кемдіктің негізгі клиникалық сипаттамасы зақ ымдалу патогенезімен, зақ ымданудың ә сер ету уақ ытымен тығ ыз байланысты.

Онтогенздің ерте кезең інде (1, 2-2 ж. дейін) ОЖЖ (орталық жү йке жү йесі) зақ ымдалуы кезінде, ең алдыымен қ атпарлық жү йелердің қ алыптасуы, онтогенезде жасырың жү йелерінің қ алыптасуы зақ ымданады. Бұ л жағ дайда олигофренияның ә ртү рлі нұ сқ асы турралы айтылады.

Ересектеу жаста зақ ымданудың ық палы кезінде бас миының қ атпарлы жү йелерінің қ атысты жетілу кезең індегі зақ ымдануларында, бұ л жерде деменцияның ә р-тү рлі нұ сқ асы туралы айтылады.

«Олигофрения» (ақ ыл-ой кемдігі) термині ауру жағ дайындағ ы жинақ талғ ан топтарын қ осатын клиникалық бейнесі келесі негізгі кө ріністермен сипатталады:

- қ айталанбайтын жалпы дамымаушылығ ының қ ұ былысы.

- интеллектуалдық кемістік қ ұ рылымында абстракты ойлаудың болуы.

- прогредиенттіліктің болмауы.

Олигофренияның клиникалық формалары:

- олигофренияның кү рделі емес формасы.

- нейродинамикалық бұ зылыстарымен кү рделенген олигофрения.

- психопатологиялық бұ зылыстарымен кү рделенген олигофрения.

- эпилептиформалы бұ зылыстарымен кү рделенген олигофрения.

- мидың маң дай бө лігінің қ ызметтерінің ауыр бұ зылыстарымен кү рделенген олигофрения.

- жеке анализаторлар жү йелерінің ауыр бұ зылыстарымен кү рделенген олигофрения.

- органикалық деменция.

- эпилептикалық деменция.

- шизофрениялық деменция.

2. Олигофрения себептері ә р-тү рлі. Этиологиялық белгілері бойынша олигофренияның 2 негізгі топтарын бө леді: 1-тұ қ ымқ уалаушылық патологиясымен немесе отбасында бар немесе берілген, индивидте алғ ашқ ы пайда болғ ан патологиямен байланысты эндогендік (генетикалық) факторлармен шартталғ ан. 2-экзогенді факторлармен шартталғ ан (инфекциялар, интоксикация, бас сү йегінің жарақ аттары- бұ лар жү ктіліктің ерте кезең інде жә не постнатальдық онтогенезде іс-ә рекет етеді жә не пайда болады.

3. Интеллектуалдық жетіспеушіліктің кө ріну сатысы бойынша олигофрения ү ш топқ а бө лінеді: дебилдік, имбецилдік, нақ ұ рыстық (идиотия)

Дебилдік-олигофренияның дең гейі бойынша жең іл жә не аз таралғ ан формасы. Мұ ндай балалар кө мекші мектеп оқ ушыларының негізгі контингентін қ ұ райды, мұ нда олар 8 жыл оқ ыту барысында жалпы бастауыш мектеп бағ дарламасын мең геруге алғ ашқ ы ө ндірістік дайындығ ын алуғ а қ абілетті.

Имбецилдік-дебилдікке қ арағ анда ақ ыл-ойы кемістіктің айтарлық тай ауыр дең гейі. Имбецилдік кезінде интеллектуалдық кемістіктің кө рінуі ә р-тү рлі. Ақ ыл-ойы кемістіктің ауыр дең гейі кезінде (сө йлеу тілінің жеткілікті дамуында қ арапайым тә жірибелік дағ дыларын мең геру қ абілеті) дебилдіктен ажырату жиі нақ ты қ иындық тарды тудырады. Бұ л жағ дайларда балаларды кө мекші мектептің диагностикалық сыныптарына бағ ыттайды, онда интеллектуалдық кемістіктің кө ріну классификациясы оқ у дең гейін анық тау негізінде беріледі.

Нақ ұ рыстық (идиотия)-олигофренияның ауыр формасы. Қ абылдау қ ызметінің қ атаң дамымаушылығ ы белгіленеді. Қ оршағ ан ортағ а реакциясы ә лсіз жә не нақ ты емес. Ө зіндік тұ лғ алық ты сезінуі ә лсіз. Ойлауы жоқ (алогия)

Ө зіндік бақ ылауғ а арналғ ан сұ рақ тар:

1. Ақ ыл-ой кемістіктің клиникалық формалары.

2. Олигофренияның этиологиясы(эндо- жә не экзогенді факторлар)

3. Дебилдік, имбецилдік, нақ ұ рыстық.

4.

Ә дебиеттер:

1.Власова.Т.А., Певзнер М.С. О детях с отклонениями в развитии.М., 1973.

2.Гаврилушкина О.П. Воспитание и обучение умственно отсталых дошкольников. М., 1985.

3.Основы дефектологии. В.А.Лапшин, Б.П.Пузанов.М., 1991.

4.Основы специальной психолгии. Под ред. Л.В.Кузнецовой.М., 2003.

5.Психология аномальных детей и подростков-патопсихология.М.-Воронеж., 1996.

6.Рубинштейн С.Я. Психология умственно отсталого школьника.М., 1979.

Дә ріс №4

Тақ ырыбы: «Ақ ыл-ойы кемістіктің ажырату диагностикасы»

(1 сағ ат)

Жоспар:

- Кө мекші мектепте тә сілдерге медициналық кері кө рсеткіштері.

- Ақ ыл-ойы кемістіктің ауыр формалары.

Мақ саты: Кө мекші мектепте оқ ытуғ а кері кө рсеткіш болып табылатын ақ ыл-ойы кемістіктің формаларымен студенттерді таныстыру.

1. Кө мекші мектеп тә сілдеріне медициналық кері кө рсеткіштері: А) Науқ астар кө мекші мектеп бағ дарламасын мең геруге қ абілетсіз кездегі, ақ ыл-ойы кемдіктің ауыр формалары:

- имбецилдік жә не нақ ұ рыстық дең гейдегі олигофрения

- резидуалды немесе ағ ымдағ ы сипаттағ ы органикалық деменция., соның ішінде эпилептикалық сипатта болады.

- Шизофрениялық деменция.

Аталғ ан ақ ыл-ойы кем балалар ата-аналарының қ алауымен ә леуметтік қ амтамасыздандыратын жү йелер мекемелеріне сә йкес бағ ытталады.

В)Ақ ыл-ойы кемістігінің ауыр энцефалопатиялық жә не психикалық бұ зылыстарының сә йкестенуі:

- жұ мысқ а қ абілеттілікке кедергі болатын ауыр психомоторлық тежелудің ақ ыл-ойы кемістігімен сә йкестенеді.

- тырыспа, талмаларымен ақ ыл-ой кемістігінің сә йкестенуі.

2. Кө рсетілген психикалық бұ зылыстары бар балалар жағ дайының ө ткірлігіне байланысты балалар психоневрологиялық стационарларғ а немесе аурудың хроникалық формалары бар балалар ү шін психиатриялық аурухананың бө лімшесіне жіберіледі.

В)Сө йлеу тілі сенсорлық жә не қ имыл сферасының патологиясымен байланысты психикалық дамудың кемістіктері:

- саң ыраулық.

- нашар кө ру.

- сө йлеу тілінің біріншілік дамымауы.

- тірек-қ имыл аппаратының біріншілік церебральды бұ зылуы.

Ө зіндік бақ ылауғ а арналғ ан сұ рақ тар:

- Кө мекші мектепте баланың оқ уына кедергі болатын ақ ыл-ойы кемістіктің барлық формаларын атап шығ у.

Ә дебиеттер:

1. Власова.Т.А., Певзнер М.С.О детях с отклонениями в развитии.М., 1973.

2. Гаврилушкина О.П. Воспитание и обучение умственно отсталых дошкольников. М., 1985

3. Основы дефектологии В.А.Лапшин, Б.П.Пузанов, М., 1991.

4. Основы специальной психологии. Под ред. Л.В.Кузнецовой.М., 2003.

5. Психолгия аномальных детей и подростков-патопсихология. М.-Ворнеж., 1996.

6. Рубинштейн С.Я. Психология умственно отсталого школьника. М., 1979.

Дә ріс №5

Тақ ырыбы: «ПМПК-да балаларды тексеру» (3 сағ ат)

Жоспар:

1. Медициналық тексеру

2. Педагогикалық тексеру

3. Педагогикалық тексеру

4 Логопедиялық тексеру

Мақ саты: Студенттердің ПМПК-ның негізгі жағ дайлары туралы білімдерін белсендіру.

1 Медициналық тексеру -дә рігермен жү ргізіледі (офтальмолог, отоларинголог жә не балалар психоневрологы):

- офтольмологиялық тексеру

- отоларингологиялық тексеру

- соматикалық, неврологиялық жә не психиатриялық тексеру.

2 Педагогикалық тексеру -психологпен немесе мұ ғ алім дефектологпен жү ргізіледі.

Педагогикалық тексеру кезінде баланың интеллектуалды іс-ә ректтерінің ә лсіз жә не кү шті жақ тарына кө ң іл аудару қ ажет.

Педагогикалық тексеру педагогикалық документацияны зерттеумен жү руі қ ажет: бала мінездемесі, жұ мыс дә птері, суреттер.

Педагогикалық тексеру ә ң гімеден басталады. Ә ң гіме баламен эмоционалдық қ атынас орнатуғ а бағ ытталғ ан. Ә ң гіменің мазмұ ны баланың қ оршағ ан орта туралы кө ріністерінің, оның қ ызығ ушылық тарының, сү йікті сабақ тарында ерекшеліктерін анық тауғ а бағ ытталғ ан.

Бала іс-ә рекетін бақ ылағ анда қ алай ол жаң а жағ дайда ө зін-ө зі ұ стайтынына, ары қ арай жұ мыс ү шін дұ рыс екпінді алатынына не кө мектесетініне назар аудару қ ажет.

Экспериментальды-педагогикалық тексеру:

Ә дістемелердің негізгі жинағ ы:

- Сеген тақ тасы

- Сюжетті суреттер

- 4-ші артық

- Есте сақ тауғ а арналғ ан суреттер

- Бө лшектенген суреттер

- Россолимо ә дістемесі

- Ә деби мә тіндерді тү сінуі

Ә дістемелердің қ осымша жинағ ы:

- Ұ қ састық пен айырмашылық тарын табу

- Мақ ал-мә тел жә не метафораларды тү сінуі

- Кооса кубиктері

- Геометриалық фигуралардың классификациясы

Қ орытынды ә ң гіме

Қ андай тапсырма ұ нағ аның жә не ұ намағ аның, қ ай жерде оң ай немесе қ иын болғ аның анық тау. Ә ң гіменің соң ында міндетті тү рде баланы мақ тау керек. Тексерудің соң ында педагогикалық тексеруге талдау жасалады.

1. Педагогикалық тексеру

Педагогикалық тексеруді педагогикалық тексеруден кейін жү ргізу ұ сынылады. Педагогикалық жә не педагогикалық тексеруді 1 маман мұ ғ алім-дефектолог жү ргізеді.

Педагогикалық тексерудің мақ саты-оқ ушылардың мең герген білімдерін, біліктілік жә не дағ дыларды, жаң а тү сініктерді мең геру процессіндегі қ иындық тардың шығ уын орнату.

Тексерудің алдында мұ ғ алім педагогикалық документацияны зерттейді: балағ а мінездеме, дә птерлер, ө зіндік жұ мыстар, суреттер, мү сіншелер жә не т.б

Оқ уы.

Баланың оқ у дағ дысын тексеруде оқ у дұ рыстығ ы(қ алдырып кету, ауыстыру, ә ріптерді, дыбыстарды, буындарды, сө здерді қ ысқ арту) саналылық (сө з мағ ынасын тү сіну), тездік(оқ у темпі), мә нерлік(логикалық екпіндерді сақ тау) сияқ ты кө рсеткіштерін ескеру қ ажет.

Жазуы

Тексеру процессінде жазу, грамматика, дұ рыс жазу техникасын мең геру дең гейі анық талады.

Санау

Тексеру кезінде санау тү сінігін, санау дағ дыларын жә не тапсырмаларды шешуді мең геру дең гейі анық талады.

1. Логопедиялық тексеру

- артикуляциялық аппарат жағ дайы

- сө йлеу тілінің жағ дайы

- фонематикалық есту қ абілеті

- дыбыс айту

- сө з қ оры

- тілдің грамматикалық қ ұ рылысы.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары:

1 Медициналық тексеру

2 Педагогикалық тексеру

3 Педагогикалық тексеру

4 Логопедиялық тексеру.

Ә дебиеттер:

1.Власова Т.А.Отбор детей во вспомогательную школу. М., 1983.

2.Пожар Л. Психология аномальных детей и подростков. М., 1996.

3.Усанова О.Н. Дети с проблемами психического развития. М., 1995.

Дә ріс №6

Тақ ырыбы: «Кө мекші мектеп жә не оның міндеттері» (1сағ ат)

Жоспар:

1. Кө мекші мектептегі коррекциялық оқ ыту принципі.
2. Кө мекші мектеп бағ дарламасы.
3. Кө мекші мектеп оқ ушыларының контингенті.

Мақ саты: Студенттердің кө мекші мектеп бағ дарламасы бойынша балаларды оқ ыту мен тә рбиелеу ерекшеліктері туралы кө ріністерін қ алыптастыру.

1 Кө мекші мектептің арнайы міндеті болып жалпы білім беру пә ндеріне оқ ыту процесіснде ақ ыл-ойы кем балалардың кемістіктерін тү зету, кә сіби-ең бектік дайындығ ы, оқ ушылардың даму барысында жан-жақ ты тә рбиелік ық пал жасау табылады. Осыдан шығ ып кө мекші мектептің негізгі міндеті -оқ ушыларды қ азіргі ө ндіріс жағ дайында жалпы жұ мыс мамандығ ының бірінің ө зіндік ең бек, іс-ә рекеттеріне дайындау, яғ ни ә леуметтік-ең бектік бейімдеу болып табылады.

Бұ л міндет оқ ушыларғ а кә сіби-ең бектік білімдерді, біліктіліктен мен дағ дыларды хабарлау жолымен шешіледі.

2 Кө мекші мектептің ерекше тү зету міндеті арнайы оқ у жоспарында жә не осы мектеп бағ дарламасында жалпы мектептен айтарлық тай ажыратылады.

Кө мекші мектеп жоспарына кіретін оқ у пә ндері жү зеге асыру кө зқ арасында, оларда оқ ытудың тү зетушілік принципі:

- орыс тілі (ұ лттық мектептер ү шін- ана тілі) жалпы білім беру пә ндерінің бірі. 1 ден 3 сынып аралығ ында оқ ытылады.

- математика (1-9 сынып)

- география (6-9 сынып)

- тарих (7-9 сынып)

- бейнелеу ө нері (1-6 сынып)

- ә н айту жә не музыка (1-6 сынып)

- дене тә рбиесі (1-9 сынып)

- қ ол ең бегі (1-4 сынып)

- кә сіби-ең бекке оқ ыту (5-9 сынып)

3. Кө мекші мектептің негізгі контигентін олигофрен балалар қ ұ райды. Оларғ а келесі клиникалық белгілері бар балалар жатады:

- М.С.Певзнер топтастыруы бойынша-олигофренияның 4 формасы (нейродинамикалық бұ зылыстармен кө рінген, танымдық іс-ә рекеттің кү рделі формасының жә не тұ тас жеке тұ лғ аның дамымауымен кө рінген негізгі олигофрения)

- жыныс хромасомаларының кемістігі кезіндегі олигофрения (Кляйнфельтер синдромы кезіндегі жыныс хромосомаларының полисомасы кезінде, Шерешевский-Тернер синдромы кезіндегі олигофрениялар)

- гидроцефалиямен кү рделенген олигофррения.

- тума сифилис кезіндегі олигофрения.

- фенилкетонурия кезіндегі ақ ыл-ой кемістігі.

- деменция.

Терең ақ ыл-ойы кем балалар-имбецилдер-нақ ұ рыстар-ә леуметтік қ амтамасыздандыратын арнайы балалар ү йлерінде орналасады. Терең ақ ыл-ойы кем балалар отбасында болғ ан кезде, балалар инвалиді сияқ ты жә рдем ақ ы (пенсия) алады.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары:

1 Кө мекші мектептегі тү зету принципі.

2 Кө мекші мектеп бағ дарламасы.

3 Кө мекші мектеп оқ ушыларының контингенті.

Ә дебиеттер:
1 Власова Т.А., Певзнер М.С. О детях с отклонениями в развитии. М., 1973

2 Гаврилушкина О.П. Воспитание и обучение умственно отсталых дошкольников. М., 1985.

3 Основы дефектологии. В.А.Лапшин, Б.П.Пузанов. М., 1991.

4 Основы специальной психологии. Под ред. Л.В.Кузнецовой. М., 2003.

5 Психология аномальных детей и подростков-патопсихололгия. М.-Ворнеж., 1996.

6 Рубинштейн С.Я. Психология умственно отсталого школьника. М., 1979.

Дә ріс №7

Тақ ырыбы:»Ақ ыл-ойы жетілмеген балалардың таным сферарасының ерекшеліктері» (1 сағ ат)

Жоспар:

1 олигофрен-балалардың сезінуі жә не қ абылдауы.

2 зейін.

3 ес.

4 қ иял.

5 ойлау.

6 сө йлеу тілі.

Мақ саты: Студенттердің ақ ыл-ойы кем балалардың таным сферасының ерекшеліктері туралы білімдерін қ алыптастыру.

1 Баланың қ оршағ ан ортаны тануда маң ызды рө лді сезіну мен қ абылдау атқ арады. Олар қ оршағ ан ә леммен танысу ү шін нақ ты базаны жасайды, ойлауды қ алыптастыру ү шін тә жірибелік іс-ә ректтің қ ажетті бағ дары болып табылады. Ақ ыл-ойы кем балаларда қ алыпты дамығ ан балағ а қ арағ анда ә ртү рлі модальдікті, сә йкес обьектімен жағ дайларды қ абылдау бұ зылысының орнына ие.

Ақ ыл-ойы кем балаларғ а кө ріп қ абылдау тә н, ол қ оршағ ан ортамен танысу мү мкіндіктерін шектейді, сонымен қ атар оқ уды мең геруде кері ә серін тигізеді.

Оқ ушылардың кө ру арқ ылы қ абылдауын ажырату жетіспеушілігі тү сі жә не тү рлі-тү сті рең дерді спектрі бойынша жақ ын, сол немесе басқ а обьектіде орналасқ ан, осы обьектілерді жалпы кө ру, яғ ни оларғ а тә н бө лшектердің, пропорциялардың жә не т.б қ ұ рылу ерекшеліктерінің сипаттамасын бө лудің жоқ тығ ы.

Ақ ыл-ойы кем балалар ү шін обьектілер мен қ ұ былыстарды ө зіндік тану тә н. Оқ ушылар ө згеретін жағ дайларда ө зінің кө ру арқ ылы қ абылдауын бейімдей алмайды.

Кең істікте бағ дарлау бұ зылыстары- ақ ыл-ойы кемістігі кезінде анық кө рінетін кемістік. Бұ л кемістіктер мектепте оқ ыту кезінде нақ ты кө рінеді. Ақ ыл-ойы кем оқ ушылардың тү йсік қ абылдауына қ атысты кейбір экспериментальды мә ліметтер бар. Тү йсіктік іс-ә рекеттерінің жеткіліксіз мақ сатқ а бағ ыттылығ ы жә не ә лсіздігі, қ ол қ имылдарының ә ркелкілігі, сә йкес, обьектіні тану кезіндегі қ ателердің ү лкен кө лемі табылды. Оқ ушылар ү лкен кө лемдегі заттарды, тегіс заттарғ а қ арағ анда жетістікті тануы орнатылды. Ақ ыл-ойы кем оқ ушылар ә детте обьектінің алғ ашқ ы тануымен қ анағ аттанады, ол 1-2 белгілерге негізделген.

2 Ақ ыл-ойы кем балалардың зейінінің жетіспеушілігі кө птеген зерттеушілермен анық талды. Оларғ а ү лкен алаң даушылық пен жү ретін, тұ рақ сыз зейіні тә н. Тұ рақ ты зейіннің тө мен дең гейі ақ ыл-ойы кем балалардың ерік-жігер қ асиеттерінің дамымауымен байланысты. Оларғ а сонымен қ атар ә р-тү рлі обьектілерде зейінін тұ рақ тандыру қ абілетсіздігі сипатты. Бұ л балалардың шыдамсыздық, тақ ырыпқ а сай емес сұ рақ тар қ ою, жеке репликалардың бұ рмалауы сияқ ты мінез-қ ұ лқ ынан байқ алады.

Кө мекші мектеп оқ ушыларының жасының жоғ арлауыментұ рақ ты зейінінің кө лемі, оның тө зімділігі жә не реттеу мү мкіндігінің кө лемі бірнеше ө седі.

3 Ақ ыл-ойы кем оқ ушылар қ ысқ а уақ ыттық еспен қ олданады. Олар қ ызық ты, назарын аударатынды есінде сақ тайды. Олар оқ у материалын есінде сақ тау кезінде қ иындық тарды сезінеді. Есте сақ тау кезінде нақ ты кө мекті материалдық мағ ыналық топтары, сонымен қ атар сө здердің суреттермен сә йкес болуы немесе басқ а кө рнекі материалмен сә йкестігі арқ ылы кө рсетеді. Оқ ушылар қ ысқ а кө лемді ө лең дерді, мү сіндерге қ арағ анда тез есінде сақ тайды. Кө мекші мектептің бастауыш сынып оқ ушылары материалды мұ ғ алімнің даусы арқ ылы есінде сақ тайды, ал жоғ арғ ы сынып оқ ушылары материалды ө зіндік оқ у кезінде оң ай есінде сақ тайды.

4 Ақ ыл-ойы кем балаларда мақ саттардың, мотивтердің жә не іс-ә рекет қ ұ ралдарының ө зіндік сапасы байқ алады. Бастауыш сынып оқ ушылары олардың алдында қ ойылғ ан мақ саттарғ а ө зінің іс-ә ректтерін бағ ындыра алмайды. (іс-ә рекеттің мақ саттқ а бағ ыттылығ ы зақ ымданады) Ақ ыл-ойы кем балалар ү шін қ андай да бір мазмұ нмен толық танбағ ан ойын іс-ә рекеттері тә н. Ақ ыл-ойы кем балалардың мектепке деиінгі жасының соң ында мектепте оқ уғ а педагогикалық дайындығ ы қ алыптаспайды.

5 Мектепке дейінгі ақ ыл-ойы кем балалардың ойлау іс-ә рекеттері ү лкен қ иындық пен қ алыптасады. Оларғ а ойлаудың кө рнекі-іс-ә рекеттік формаларын қ олдану сипатты. Кө рнекі-бейнелік ойлауды қ ажет ететін тапсырмалар мектепке дейінгі оқ ушылардың қ иындық тар тудырады. Мектепке дейінгі балалар ү шін ең қ иын тапсырмалар ойлаудың сө здік-логикалық ойлау негізінде орындалатындар болады.(қ иын емес тапсырмалардың мағ ынасын тү сінбейді)

Ақ ыл-ойы кем балаларда барлық ойлау іс-ә рекеттерінің жетіспеушіліктері байқ алады. (Олар «Бө лшектенген суреттер» тапсырмасын орындай алмайды)

Арнайы оқ ыту арқ ылы оқ ушылардың ойлауы тү зетіледі. Бірақ ол толық жойылмайды жә не қ иындатылғ ан тапсырмалар кезінде қ айта табылады.

6.Сө йлеу тілінің импрессивті жағ ы, сө з, дыбыстарды қ абылдауды ажыратудың жетіспеушілігі тә н. (75% балаларда дыбыстардың ажыратылу қ иындығ ы байқ алады)

Сө йлеу тілінің экспрессивті жағ ы ү шін сө з қ орының кедейлігі, дыбыс айту бұ зылыстары, сө йлеу тілінің лексико-грамматикалық қ ұ рылымының қ алыптасуы, аграмматизмнің болуы, артикуляциялық аппарат кемістіктері.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары:

1. олигофрен-балалардың сезінуі мен қ абылдауы.

2. зейін

3. ес

4. қ иял

5. ойлау

6. сө йлеу тілі

Ә дебиеттер:

1. Власова Т.А., Певзнер М.С. О детях с отклонениями в развитии. М., 1973.

2. Гаврилушкина О.П. Воспитание и обучение умственно отсталых дошкольников. М., 1985

3. Основы дефектологии. В.А.Лапшин, Б.П.Пузанов. М., 1991.

4. Основы специальной психологии. Под ред.Л.В.Кузнецовой. М., 2003.

5. Психология аномальных детей и подростков-патопсихология. М.-Воронеж., 1996.

6. Рубинштейн С.Я. Психология умственно отсталого школьника. М., 1979

Дә ріс №8