Психосоматикалық типтегі ата-ананың портреті.

Бұ л мү мкіндігі шектеулі балалардың ата-анасының ең саны кө п категориясы болып саналады. Бұ л ата-аналарда бірінші жә не екінші категориядағ ы ата-аналарғ а тә н белгілер байқ алады. Бұ л ата-аналар басқ а екі топпен салыстырғ анда, эмоционалды тү рде аса лабильді. Оларғ а полярлы кө ң іл-кү йдің жиі алмасуы тә н болады (қ уаныш, депрессия).

Психосоматикалық ата-аналар, авторитарлы ата-аналар сияқ ты, ең ү здік мамандарды табуғ а ұ мтылады. Бірқ атар жағ дайларда олар ө з балалары ү шін сондай маман бола бастайды, баланың ө міріне белсенді кіріседі: балалардың білім беру мекемесінің іс-ә рекетіне қ атысады, ө здерінің білімдік дең гейін арттырады, кә сіптерін ауру баланың мұ қ таждығ ы мен мә селелеріне сә йкес ауыстырады. Осы типтегі бірқ атар аналар дефектологиялық білім алады, жоғ ары кә сіби маман болады жә не тек ө з балаларына ғ ана емес, сонымен бірге басқ а балаларғ а да табысты тү рде кө мек береді.

1. Отбасыларында жү ргізілетін тә рбие модельдері

Мү мкіндігі шектеулі балаларды тә рбиелейтін отбасыларында, жоғ арыда аталғ ан себептерге қ атысты, ата-аналар кө п жағ дайда келесі тә рбие модельдерін қ олданады.

Гиперқ амқ орлық. Ата-аналар бала ү шін барлығ ын ө здері жасағ ысы келеді, тіпті баланың жасай алатын ә рекетін ө здері орындағ ысы келеді.

Қ арама-қ айшы тә рбие. Дамуында бұ зылуы бар бала отбасы мү шелерінің бойында тә рбие қ ұ ралдарын қ олданудағ ы ә ртү рлі келіспеушіліктерді туындатуы мү мкін.

Моральды жоғ ары жауапкершілік типі бойынша тә рбие баланың ү немі, тұ рақ ты кү ш жұ мсап, қ атаюына алып келеді.

Авторитарлы гиперә леуметтендіру. Бұ л модельге кө п жағ дайда жоғ ары ә леуметтік мә ртебесі бар ата-аналар жақ ын болады.

Ауруғ а «табыну» бойынша тә рбие. Кө пшілік ата-аналар отбасында балағ а ауру ретінде қ атынасты қ алыптастырады.

«Симбиоз» моделі ата-аналарда баланың қ иындық тарында толығ ымен кірігіп кетуін дамытады. Кө п жағ дайда бұ л модель толық емес отбасында ауру баланы тә рбиелейтін аналарда кездеседі.

«Кішкентай жолы болмағ ан адам» моделі. Бұ л ата-аналар ө з баласына ә леуметтік қ ауқ арсыздық ты таң ады жә не оның ешуақ ытта ө мірде табысқ а жетпейтініне сенімді болады.

Гипоқ амқ орлық. Бұ л тә рбие моделі кө п жағ дайда ә леуметтік мә ртебесі тө мен отбасыларында (нашақ орлар, ішімдік ішушілердің отбасы) немесе дамуында бұ зылуы бар баланың ешқ андай қ ұ ндылығ ы жоқ отбасында жиі кездеседі.

Баланы шеттету. Балағ а деген махаббаттың болмауы, ә леуметтік мә ртебесі тө мен жә не жоғ ары болатын отбасыларында болуы мү мкін.

Инклюзивті мектепте мү мкіндігі шектеулі балалары бар отбасымен жұ мыс барысында, келесі міндеттер шешіледі:

- ата-аналардың позитивті ө зіндік бағ алауын қ алыптастыру, мазасыздық ты тү сіру;

- ө зіндік талдау біліктерін дамыту жә не психологиялық кедергілерді жою;

- балалар-ата-аналар қ атынасын дамыту;

- мінез-қ ұ лық тың коммуникативті формаларын жетілдіру;

- қ оршағ ан ә леммен адекватты қ арым-қ атынас дағ дыларын қ алыптастыру.

1. Ата-аналармен жұ мыстың формалары мен ә дістері

Мү мкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беру ү дерісіне енгізуде, олардың ата-аналарына ерекше орын беріледі. Кө пшілік ата-аналар балалардың дамуы ү шін жағ ымды жағ дайлар қ ұ ру ү шін зор кү ш-жігер жұ мсайды.

Алайда, тә жірибеде ата-аналардың мү мкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беру ү дерісіне ә лсіз қ атысуы орын алады.

Ата-аналармен жұ мыстың формалары мен ә дістері:

- Кең ес беру – «ерекше» баласы бар ә рбір отбасына деген дифференциалды тұ ғ ыр. Бастысы, ата-аналардың ө з балаларына сенім білдіргені жә не мамандар ү шін кө мекші болғ андары дұ рыс.

- Ашық есік кү ндері – ата-аналар баламен бірге топқ а барады, мамандардың жұ мысын бақ ылайды.

- Семинар-практикумдар – мұ нда ата-аналар ойындармен, ә дебиеттермен танысады, алынғ ан білімді тә жірибеде қ олдануғ а ү йренеді.

- Іскерлік ойындар.

- Бірлескен мерекелерді ө ткізу – мұ нда ата-аналар ө з баласының жетістіктерін кө ре алады, баламен бірлесіп қ атыса алады.

Мамандардың міндеті – ата-аналарғ а ө з баласынан ұ ялмауғ а ү йрету, оны сол кү йінде қ абылдауғ а ү йрету, баланың ө зіне деген сенімді болуын ү йрету, оның танымдық іс-ә рекетін жә не эмоционалды-ерікті сферасын дамыту.

Ә леуметтік педагог мү мкіндігі шектеулі балаларды тә рбиелейтін отбасыларына, мү гедектікті тағ айындауда жә не жеке дыбыс кү шейтуші аппаратураны, қ осалқ ы техникалық қ ұ ралдар мен жабдық тарды алуда, нақ ты практикалық кө мек береді. Басқ аша айтқ анда, ол балалар мен ересектердің арасындағ ы байланыстырушы буын қ ызметін атқ арады, жалпы білім беретін ұ йымда ә леуметтік-психологиялық қ олайлы жағ дайды қ ұ руды қ амтамасыз етеді, ата-аналар мен қ ауымдастық ты ә леуметтік-маң ызды іс-шаралар мен акцияларды ұ йымдастыруғ а жә не ө ткізуге тартады.