Көшіру және қоныстандырудың принциптері және көшіру әдістері.

Кө шіру шаралары мынаны қ амтиды:

- кө шіру - Тө тенше жағ дайлар аймағ ымен жә не осы заманғ ы
зақ ымдау қ ү ралдары қ олданылуы мү мкін мекендерден адамдардың
ө мірін жә не ондірістін жү мыс істенуін сақ тау мақ сатында халық пен
материалдық қ ү ндылық тарды ү йымшылдық пен ә кету.

- қ оныстандыру - бү л соғ ыс уақ ыты жағ дайында қ алаларда
жү мысын жалғ астыратын ү йымдардың жү мысшылары мен қ ызметшілерін (олардың отбасы мү шелерін) қ ала сыртындағ ы аймақ қ а ү йымшылдық пен апару жә не орналастыру қ аладағ ы ү йымдарда тек ауысымда жү мыс істеушілер ғ ана қ алады, ал қ алғ ан жү мысшылар мен қ ызметшілер қ ала сыртындағ ы аймақ қ а орналастырылады.
Жү мыс орнына апарып қ айту ең аз уақ ытты ескере отырып ү йымдастырылады (ү ш сағ аттан аспайды).

Кө шіру шараларына, сондай-ақ шекаралас аудандардан, аса маң ызды объектілерге жақ ын орналасқ ан аудандардын халқ ын кө шіру жатады.

Қ ауіпсіз аймақ - бү л ық тимал қ ирау, радиоактивті ластану жә не химиялық зақ ымдану, сондай-ақ шекаралық аудандардан тыс апатты су аймағ ынан тыс қ ару орналасқ ан, кошірілетін халық ты орналастыру жә не оларды қ ажетті тіршілік кө зімен қ амсыздандыру ү шін даярланғ ан аумақ.

Барлық кошірілген халық қ ауіпсіз аймақ тағ ы қ оныстандыру нү ктесінде ең қ ажетті тіршілік кө зімен қ амсыздандырылуғ а тиіс.

Кө шіру мен қ оныстандырудың негізгі принциптері:

- кө шірілуге тиіс халық тың барлық санатын барынша қ амту;

- кө шіру шараларын ө ндірістік принцип пен тү рғ ылық ты жері бойынша жү ргізу;

- кө шіру шараларын мү мкіндігінше қ ысқ а мерзімде жү ргізу;

- кө шіру шараларын жү ргізу кезінде жоспарлық пен ү йымшыл-
дық ты сақ тау;

- кө шіру шараларын жү ргізу ү шін кө ліктің барлық тү рлерін
олардың белгіленген жү мыс режимін бү збай пайдалану, сондай-ақ
жеке кө лікті пайдалану;

- орналастыру, қ оныстандыру орындарын дер кезінде даярлау;

- кө шірілетін жә не қ оныстандырылатын халық ты жолда, орна-
ластыру жә не қ оныстандыру орындарында тіршілік кө зімен қ амсыздандыру;

- ө з қ ызметін жалғ астыратын объектілердің ү здіксіз жә не тү рақ - ты жұ мысын тү рақ тандыру.

Республика аумағ ындағ ы ө ндірісте қ атты ә сер ететін улы заттарды шығ аратын, сақ тайтын немесе пайдаланатын 500 жуық аса қ ауіпті объекті бар. Су басу аймағ ында тұ ратын халық ү шін 200-ге жуық су қ оймасы қ ауіп тө ндіреді. Ә р-тү рлі зілзала тү рлері экономика мен ауылшаруашылығ ы объектілеріне елеулі залал келтіруі, адамдардың омірі мен денсаулығ ына қ ауіп тө ндіруі мү мкін. Бү л жағ дайда Қ.Р халқ ы уақ ытша кө шіруге дайын болуғ а тиіс.

Барлық категориядағ ы халық ты ә кетуді (шығ аруды) жә не оларды қ ауіпсіз аймақ қ а орналастыруды оларды жү мыс істейтін, оқ итын, тү ратын жерлері бойынша жергілікті атқ арушы органдар, ү йымдар ү йымдыстырады.

Халық ты кө шіру сабақ тас тә сілмен - халық ты жаяу немө се кө -ліктің барлық тү рімен кө п мө лшерде ә кетуді ү йлестіру жолымен жү зеге асырылады. Кө лікті беруді есептеулер табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар қ аупі тонгенде жә не пайда болғ ан кезең мен қ орғ ану шараларының мү дделері мен халық тың жеке пай-далануындағ ы коліктің қ олда барын ескере отырып, соғ ыс кезең іне жекеше жасалады.

Осы заманғ ы зақ ымдау қ ү ралдарын қ олдану қ ауіпі тө нген кезде ө ндірісте істемейтін жә не қ ызмет корсету саласындағ ы халық ты (зейнеткерлер, жоғ ары оқ у орындарының, мамандандырылғ ан ар-наулы оқ у орындарының тө менгі курс студенттері, колледждердің лицейлердің, мектө п - интернаттардын оқ ушылары, балалар ү йлері мен арнаулы балалар мекемелерінде тә рбиеленушілер, мү гедектер мен қ арттар ү йлө рінде орналасқ андар, ә кімшілік пен олардын отбасы мү шелерімен бірлесе отырып) кө лік жү мысының кестесін бү збастан кө шіру шаралар басталғ анғ а дейін ішінара кө шіруге жатады. Тө тенше жағ дайлар қ ауіпі туындағ анда халық ты қ ауіпті аймақ тардан кауіпсіз жерлерге уақ ытша кө шіру жү зеге асырылады.

Кө шіру мү мкіндігінше қ ысқ а мерзімде жү ргізіледі. Халық ты қ ауіпті аймақ тардан тыс жерлерге жеткізу (шығ ару) мерзімі оның аяқ талуы болып саналады.

Қ ауіпті аймақ та кө шірілетін халык, ө з облысының аумағ ында орналастырылады. Ә рбір ү йымғ а орналастыру ауданы (пункті) белгіленеді.

Халық ты согыс кезінде орналастыру аудандары (пунктері) кү ні бұ рын белгіленеді, жергілікті атқ арушы органдармен келісіледі, жә нө солардың шешімімен (қ аулысымен) бекітілө ді. Осы шешімдө р, (қ аулылар) негізінде ә рбір ұ йымғ а ордер беріледі, оның кө шірмесі тиісті қ ызметтерде сақ талады.

Ішінара кошіру кезінде халық ты орналастыру аудандарын (пункттерін) Республика ү кіметі, жерплікті атқ арушы органдар белгілейді.

Кө шірілетін халық ты бір облыстың қ ауіпсіз аудандарына толық орналастыру мү мкін болмағ ан жағ дайда, оның бір бө лігі облыс ә кімдерінің келісімі бойынша кө рші облыстарғ а жеткізілуі мү мкін.

Бытыраң қ ы орналастыру - соғ ыс кезінде ө ндірістік қ ызметін одан ә рі жү ргізіп отырғ аы ү йымдардың жү мысшылары мен қ ызметшілерін категорияланғ ан қ алалардан, ү йымдасқ ан тү рде ә кету жә не қ ауіпсіз аймақ қ а орналастыру.

Категорияланғ ан қ алаларда соғ ыс кезіндө жү мысын тоқ татпағ ан ү йымдардың жү мысшылары мен қ ызметшілері қ ауіпсіз аймақ қ а орналастырылады. Ә р ү йымның жү мысшылар ауысымын тасымалдау ү шін жү мысшылар ауысымын жү мыс объектілеріне кө шіруге жә не қ айта ә кетуге кететін уақ ыттың мейілінше аз жү мсалуын (2-3 сағ аттан кө п емес) ескере отырып, темір жолғ а, автомобиль жә не су жолына жақ ын орналасқ ан орналастыру орындары бө лінеді.

Бытыраң қ ы орналастыру мен кошірілуге жататын барлық халық қ а кө шіру тізімі жасалады. Тізімдер ү йымдар мен пә терлерді иеленушілердің кооперативтері (ПИК) бойынша кү ні бү рын жасалады жә не кө шіру шараларды жү ргізуге арналғ ан ө кімді алғ ан уақ ытта нақ тыланады. Жү мысшалар мен қ ызметшілердің ө ндірісте жә не қ ызмет кө рсету саласында істемейтін отбасы мү шелері отбасы қ ожасының жү мыс істейтін орны бойынша тізімге алынады.

Кө шіру тізімдө р ү ш данада жасалады біреуі -ү йымда ыемесе пә терлерді иеленушілер кооперативінде қ алады, екіншісі - кө шіру шараларды жү ргізуге ө кім алысымен жиналатын кө шіру пунктіне (тізімді анық тағ аннан кейін) жіберіледі, ү шіншісі - бытыраң қ ы орна-ластыру мө н кошіру басталысымен коіиіру қ абылдау комиссиясына жіберіледі.

Халық ты қ орғ аудың негізгі ә дістері мыналар:

♦ қ орғ аныс ғ имараттарына жасыру;

♦ халық ты таратып жә не кө шіру қ оныстандыру;

♦ жеке жә не медициналық қ орғ аныс қ ұ ралдарын қ олдану;

♦ дер кезінде хабарлауды ұ йымдастыру;

♦ азық -тү лікті, суды, мал мен ө сімдікті радиоактивтік, улағ ыш,
қ атты ә сер ететін улы заттармен жә не бактериалдық қ ү ралдармен
зақ ымданудан қ орғ ау;

♦ радиациялық, химиялық, бактериологиялық барлау мен дозиметрлік жә не лабораториялық бақ ылауды ү йымдастрыру;

♦ ө рттен қ орғ ау, санитарлық -гигиеналық, эпидемияғ а қ арсы жә не сақ тандыру шараларын жү ргізу;

♦ зақ ымдау аймақ тарындағ ы ү йымдарда жү мыс пен халық тың
ө зін-ө зі ү стау режимдерін сақ тау;

♦ адамдарды, техниканы киім мен аяқ -киімді, санитарлық тазалауды жә не аумақ пен ғ имаратты залалсыздандыруды жү ргізу.

Қ орғ аныс ғ имараттарына жасыру - халық ты осы заманғ ы зақ ымдау қ ү ралдарынан, ә сіресе жау шабуылы қ ауіпі жағ дайында қ орғ аудың негізгі жә не ең сенімді ә дісі.

Бү л ә діс ахуалдың ық тимал сипаты мен халық тың ә ртү рлі санаттарын қ орғ ау талаптарына жауап беретін қ орғ аныс ғ имараттары жү йесін қ олдануды қ арастырады.

Адамдарды радиациядан қ орғ айтын панаханада жасыру тек жеке жә не медициналық қ орғ аныс қ ү ралдарын қ олдануды қ амтама-сыз еткенде ғ ана сенімді бола алады.

Таратып қ оныстандыру жә не кө шіру категорияланғ ан қ алалар-дың халқ ын, яғ ни жау шабуы қ ү ралдары ә серінің қ ауіпі нақ ты тө нген халық тың бө лігін қ орғ ау ү шін жү ргізіледі. Бү л ә дісте ық тимал зақ ымдану ошақ тарынан адамдарды уақ ытында алып кету жә не оларғ а жеке қ орғ аныс қ ү ралдарын кигізіп радиациядан қ орғ айтын панаханада жасыру жолымен қ ауіпсіз аймақ тарғ а орналастыруды қ арастырады.

Кө шіру шаралары халық ты тө тенше жағ дайлар, осы заманғ ы зақ ымдау қ ү ралдарының қ олданылуы салдарынан қ орғ аудың негізгі ә дісі болып табылады.

Таратып қ оныстандыру мен кө шіру туралы шешімді Қ Р ү кіметі қ абылдайды жә не орталық, жергілікті атқ арушы органдар, ү йымдар іске асырады.