Радиациялық зақымдану кезіндегі алғашқы медициналық көмек. Санитарлық өңдеу жүргізу ережелері.

Мақ саты: Радиациялық зақ ымдану кезіндегі алғ ашқ ы медициналық кө мек. Санитарлық ө ң деу жү ргізу ережелерін ү йрену.

Радиация ұ шырау қ ауіпіне байланысты жергілікті жерде радиацияның жоғ ары дең гейі болғ андық тан алғ ашқ ы медициналық кө мекті кө рсетуге болмайды. Бұ л жағ дайда ө з-ө зіне жә не ө з ара кө мек кө рсетудің, зақ ымданғ ан аумақ тағ ы ө зін-ө зі ұ стау тә ртібін сақ таудың маң ызы зор.
8 жасқ а дейінгі балаларғ а толық дозада беретін № 1 радиациядан қ орғ ау қ ұ ралын қ оспағ анда АИ-2-дегі медициналық қ ұ ралдарды бір рет қ абылдауғ а ересектерге 1/4, 8-15 жастағ ы балаларғ а 1/4 дозасын береді.

Іс жү зінде иондаушы сә улелену ү шін адам организімінде кедергі жоқ. Организмге еніп, ө з энергиясын бере отыра олар денедегі заттың кез келген молекуласын иондайды, олардың химиялық байланысын бұ зады, бұ л организмдегі биологиялық процестердің қ алыпты ағ ысы мен зат алмасуын бұ зады. Бұ л, ө з кезегінде мидың, асқ азанның, қ алқ анша бездің, орталық нерв жү йесінің жә не басқ алардың жұ мыс істеуін тоқ татуғ а алып келеді.
Адам сә уле ауруына ұ шырайды, оның ауыртпалық дең гейі сә улеленудің қ уаты мен мө лшеріне байланысты. Сонымен қ атар организм клеткаларында қ ауіпті ісіктердің пайда болуына алып келетін ө згерістө р ө теді.
I дә режелі сә уле ауруы (жең іл) - 100 - 200 рад сә лелену дозасы кезінде. Жасырын мерзімі 3-5 апта, бұ дан кейін ә лсіздік, бастың ауруы, температураның кө терілуі, лоқ су, пайда болады. Ауруды емдеуге болады.
2 дә режелі сә уле ауруы (орташа) - 200 - 400 рад сә улелену дозасы кезінде. Жасырын мерзімі 3-4 апта. Ауру белгілері анық білінеді. Ө те жақ сы емделген жағ дайда екі—ү ш ай ішінде сауығ ады.
III дә режелі сә уле ауруы (ауыр) - 400 - 600 рад сә лелену дозасы кезінде. Алғ ашқ ы белгісі анық білінеді. 30 минуттан кейін қ айта-қ айта қ ұ стыртып, дененің температурасы 33 градусқ а жетеді. Ауру жедел жә не ауыр ө теді. Алғ ашқ ы аптаның ө зінде ауыз кілегейі зақ ымдалып, гиперемия болуы мү мкін (қ ан белгілі бір орынғ а немесе ұ лпа учаскесіне қ атты ақ қ анда оның бір жердегі мө лшері артады немесе оның ағ уы қ иындайды), ауыз бен жұ тқ ыншақ зақ ымданады, тері қ абаттары қ ызарады. Терінің жә й немесе шектен тыс қ ызаруы. Жасырын мерзімі 10-20 апта, бұ дан кейін бас қ атты ауырып, іш ө теді, есінен айрылады. Сә тті жағ дайда бірнеше айдан кейін сауығ уы мү мкін.
IV дә режелі сә уле ауруы (ө те ауыр) - 600 - радтан жоғ ары сә лелену дозасы кезінде 20-30 минуттан кейін алғ ашқ ы белгілері біліне бастайды. Дене температурасы 40° градустан асып, тері зақ ымданады. Дә рет сұ йылады. Емдеусіз екі-ү ш апта бойында ө леді. Аурудың барлығ ы дерлік ө ліммен аяқ талады.

Радиациялық заттармен уланғ ан аумақ та тамақ ішуге, ластанғ ан су кө здерінен су ішуге, жерге жатуғ а болмайды. Халық тың азық -тү лік пен тамақ даярлау тә ртібін Азаматтық қ орғ аныс органдары жердің радиоактивті ластану дең гейін ескере отырып анық тайды.
Иондағ ыш сә улеленумен зақ ымданғ ан кезде алғ ашқ ы кө мек жылдам кө рсетілуге тиіс. Бірінші кезекте одан ә рі сә улеленуді жояды немесе барынша азайтады. Бұ л ү шін радиациялық затпен зақ ымдалғ ан аумақ қ а, киімге ішінара дезактивация жә не терінің ашық жеріне ішінара санитарлық тазалау жү ргізеді, бұ дан кейін зақ ымдаушыны радиациялық зат ө тпеген панаханағ а (радиацияғ а қ арсы немесе жай панахана) жеткізеді. Зақ ымданғ ан жерде болғ ан кезде зардап шегуші жеке қ орғ аныс қ ұ ралдарын киюге тиіс.
Радиоактивті заттар зақ ымданушығ а тамақ пен немесе су арқ ылы ө ткендігі туралы кү мә н болса, оны шығ ару ү шін шаралар қ абылдау қ ажет. Бұ л ү шін зақ ымданушығ а ацорбент береді (25-30г. активтелген кө мір, кү кірт қ ышқ ылды барий - 50г.) береді; ацорбент радиациялық заттың маталуына ық пал етеді жә не мұ ның қ анғ а ө туіне кедергі келтіреді. 15-20 минуттан соң су беріп, асқ азанды шаяды жә не қ ұ стырады. Бұ дан кейін ацорбентті қ айта ішкізіп, оғ ан тыныштандырушы дә рі-дә рмек беру қ ажет.
Ядролық зақ ымдану ошағ ынан (радиоактивті зақ ымдану ошағ ынан) шық қ аннан кейін ішінара дезактивация мен санитарлық тазалауды мү мкіндігінше жылдам жү ргізу керек: дезактивация кезінде -киімнен, аяқ киімнен, жеке қ орғ аныс қ ұ ралдарынан; РЗ тү седі санитарлық тазалау кезінде дененің ашық жерлері мө н кө здің кілегейлі қ абығ ын, ауыз бен мұ рынды жабады.