Жара туралы түсінік, олардың жіктелуі. Жара кезіндегі асқыну

АЗАҚ -ТҮ РІК УНИВЕРСИТЕТІ

Жаратылыстану факультеті

Экология жә не химия» кафедрасы

«ТІРШІЛІК Қ АУІПСІЗДІГІ НЕГІЗДЕРІ»

ПӘ НІ БОЙЫНША ПРАКТИКА (СЕМИНАР) САБАҚ ТАРЫ

(барлық мамандық тары ү шін)

Тү ркістан 2014

Практикалық сабақ тар экология жә не химия кафедрасының №««

2014 ж. мә жілісінде талқ ыланды.

Қ ұ растырғ ан: техн.ғ.к., ағ а оқ ытушы Э.Қ.Ибрагимова

Кафедра мең герушісі, х.ғ.к., доцент ___________ Р.Н.Нұ рділлаева

Тә жірибелік сабақ тың тақ ырыбы №1

Жара туралы тү сінік, олардың жіктелуі. Жара кезіндегі асқ ыну

Мақ саты: Жаралар жә не олардың асқ ынулары туралы тү сінік. Зардап шеккен адамды алып шығ у (ү йіндіден, газғ а уланғ ан жердан) жә не зардап шегушінің ө міріне қ ауіп тө ндіретін жағ дайды болдырмау (шок, асфиксия, қ ан кету); Зардап кезең дерін анық тау. Зардап шегушіні медициналақ кө мек кө рсетуге ың ғ айлы жерге кө шіру; Талаптарғ а сай кө мек кө рсету

Жаралар жә не олардың асқ ынулары туралы тү сінік

Ядролык қ арудың зақ ымдаушы факторлары ө р тү рлі жарақ атты туғ ызады. Адам денесі, белгілі бір органы (мү шесі) немесе барлық ағ засы тіндерішң кү шпен зақ ымдануына ә кеп соғ ады, мысалы: соғ ып алу, жаралар, сү йектердің сынуы, мидың шайқ алуы жө не т.б. Терінің жамылғ ыш қ абаты немесе шырышты қ абық ша тұ тастығ ының бұ зылуы жара деп аталады. Жаралар ластанғ ан жө не таза болып келеді. Ядролық ошақ тағ ы барлык жаралар ластанғ ан болады.

Жаралар беткі кабаттағ ы (терінің жоғ арғ ы қ абаты зақ ымданады) жө не терең (тері асты клеткасы, сің ірлер, терең орналаскан тіндер бұ зылады) болуы мү мкін (140-сурет). Адам денесінің ішкі қ уыстарына — кеуде, бет жә не бас сү йегі ішіне еніп кеткен жаралар аса қ ауіпті болып саналады, ө йткені бұ л кезде белгілі бір ішкі орган закымдануы мү мкін. Жаралаушы кұ рал тү рі мен тіндердің бұ зылуы сипатына байланысты жаралардың тө мендегідей тү рлерін ажыратуғ а болады:

· кесілген (пышақ пен, алмаспен, ө йнек, шыны жарық шақ тарымен жаралану — жара шеті ажырап, катты қ анайды);

· шабылғ ан (балтамен сү йектер зақ ымдануы мү мкін);

· шаншылғ ан, (тү йрелген жаралар (пышақ, шеге, біз, қ анжар, айыр, сү ң гі-найзамен, кейде терең болуы мү мкін, ішкі органдар, мысалы, кеуде немесе іш қ уысы зақ ымдануы ыктимал);

· соғ ылғ ан жара, оқ тиген жара жә не т.б.

Кейбір жағ дайларда, мысалы ядролық қ аруларды қ олданғ ан жағ дайда екіншілей (қ айталанғ ан) снарядтар (тас-тар, кірпіш, ағ аш бұ тақ тары жө не т.б.)ә рекеті ә серінен мылжаланғ ан жә не жұ лынғ ан, соғ ылғ ан жаралар кө п кездеседі. Бұ л жаралардың шеттері тегіс емес, кесілген болып келеді жә не айналасындағ ы тіндердің едә уір закымдануымен, канның аз кетуімен сипатталады.

Жаралар ок тиген (оқ тық, жарық шақ тық жө не т.б.), тесіп ө ткен (ок немесе жарық шақ тіндерді тесіп ө тіп, кірер жө не шығ ар тесік жасаса) немесе соқ ыр (ок немесе жарық шақ тіндерде қ алып койса, яғ ни денеде жат текті зат болады) болуы мү мкін. Оқ тиген жаралардың ерекшелігі — бұ л кезде ірі кан тамырлары, нервтер, сү йек жә не буындар, ішкі куыстар (кеуде, іш, бас сү йегінің іші, буындар) жараланғ анда енген (ө ткен) зақ ымданулар болады. Кейде аралас зақ ымданулар болуы мү мкін, яғ ни жаралар зақ ымданудың басқ а тү рлерімен (кү йік, сө улелену ауруы жө не т.б.) кабаттасып келеді.

Кез келген жаралану кезінде ә р тү рлі асқ ынулар болуы мү мкін. Қ ан тамырлары жараланса, нә тижесінде, міндетті тү рде қ ан кету байқ алады, ол кейде қ атты болып, адам ө міріне қ ауіп тө ндіруі мү мкін. Қ атты қ ан кету кезінде жедел жү рек-қ ан айналым жеткіліксіздігі кү шейіп, ө лімге ә кеп соқ тыруы ық тимал. Ауқ ымды закымданулар — жаралар, сыну, кү йік кезінде зардап шегуші шок деп аталатын ауыр жағ дайғ а тү суі жиі кездеседі. Шок ө те кү шті ауырсыну тітіркендіргіштері, қ ан кету жө не баска да себептерге байланысты нерв жү йесінің қ озуы нә тижесінде пайда болады.