ЖҮРІСТІ БАСҚАРУ НЕГІЗДЕРІ

Тасымалдау ү рдісінің бірқ алыпсыздығ ы мен ү немі ө згеріп тұ руына байланысты пайдалану жұ мысын тиімді атқ ару ү шін темір жол кө лігінде жү рісті басқ арудың ауқ ымды жү йесі қ ызмет атқ арады. Бұ л жү йе техникалық қ ұ ралдарды тиімді қ олдана отырып, тасымалдар жоспары мен шұ ғ ыл тапсырмалардың орындалуын қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан ағ ындағ ы пайдалану жұ мысын ұ йымдастыру жә не басқ ару бойынша шаралар жү йесі болып табылады. Жү йе орталық тандырудың жоғ арғ ы дең гейімен сипатталады жә не темір жол кө лігінің барлық қ ұ рылымдық бө лімдерінің ө зара нақ ты ә рекеттесуін талап етеді. Теміржол кө лігіндегі тасымалдау бө лімшелері мен желілі бө лімдер - станциялардың локомотив жә не вагон деполарының, жол дистанцияларының, сигналдау жә не байланыстың, энергия телімдерінің жә не т.б., жалпы темір жол кө лігінің барлық қ ұ рылымдық бө лімдерінің жұ мысын ”Қ ТЖ”Ұ К”АҚ басқ арады. Оның қ ұ рамында тасымалдарды басқ ару, локомотив жә не вагон шаруашылығ ының; жол жә не қ ұ рылыстардың; жү ріс қ ауіпсіздігі жә не экология; сигналдау, байланыс жә не есептеу техникасының жә не т.б. департаменттері қ ұ рылғ ан, бұ л департаменттердің ә рқ айсысы ө з саласының жұ мысын басқ арады.

Республиканың темір жол желісі территориясы жағ ынан 13 тасымалдау бө лімшелеріне бө лінген жә не олар бір жолғ а біріктірілген. Жол – темір жол кө лігінің негізгі дербес қ ұ рылымдық бө лігі.

Ә рбір бө лімшенің қ ұ рамында жол басқ ару қ ызметіне сә йкес салалық бө лімдер бар (бұ л бө лімдер станциялардың, вагон жә не локомотив деполарының, жол дистанцияларының жұ мысын басқ арады).

Темір жолдың пайдалану жұ мысын басқ ару негізін келесі маң ызды принциптер қ алайды: тасымалдау ү рдісін жоспар бойынша ұ йымдастыру; вагон ағ ындарын - пойыздарды қ ұ растырудың жалпы желілік жоспарының негізінде ұ йымдастыру; пойыздардың графикке сә йкес жү рісі жә не станцияның технологиялық ү рдіске сә йкес жұ мысы, сондай-ақ пойыздар жү рісінің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету; автоматика жә не телемеханика қ ұ ралдарын, басқ арудың автоматтандырылғ ан жү йелерін кең інен ендіру.

Атап ө тілген принциптерге сә йкес жү рісті басқ ару жү йесінің келесідей мақ саттары бар:

· республикамыздағ ы тасымалдар қ ажеттілігін қ анағ аттандыру;

· пойыздардың ү здіксіз ә рі қ ауіпсіз жү рісі;

· жылжымалы қ ұ рамды неғ ұ рлым тиімді қ олдану.

Осы мақ саттарғ а қ ол жеткізудің мақ сатында жү рісті басқ арудың келесі формалары қ олданылады жә не олар жү рісті басқ ару жү йесінің қ ұ рылымдық элементтері болып табылады.

Пайдалану жұ мысын техникалық мө лшерлеу, ол тасымалдаудың мемлекеттік жоспарының орындалуын жә не алдағ ы уақ ытта темір жолдың тасымалдарды жү зеге асыруғ а дайындығ ын қ амтамасыз ететін темір жолдың қ ұ рылымдық бө лімдерінің пойыз жә не жү к жұ мысының айлық мө лшерлерін жасауғ а тіреледі.

Берілген тә улік немесе ауысымдағ ы нақ ты шұ ғ ыл жағ дайды ескере отырып, бө лімше жә не станцияларда неғ ұ рлым тиімді жұ мысты қ амтамасыз ету мақ сатында жолдың пайдалану жұ мысын шұ ғ ыл жоспарлау керек.

Темір жол кө лігінің барлық қ ұ рылымдық бө лімдерінің сенімді қ ызмет атқ аруын қ амтамасыз ету ү шін жә не техникалық мө лшерлер орындалу ү шін тасымалдау жұ мысын реттеу жү ргізіледі.

Пойыздардың тоқ таусыз жү рісі мен станциялардың сенімді жұ мысын қ амтамасыз ету мақ сатында пойыздар жү рісі мен маневр жұ мысын ү здіксіз бақ ылау мен тікелей басқ аруды алдын ала қ арастырып, станцияларда, телімдерде жә не бағ ыттарда пойыздар жү рісін жә не шұ ғ ыл жұ мысты диспетчерлік басқ ару.

Локомотив паркін неғ ұ рлым тиімді қ олдану мақ сатында оның жұ мысын басқ ару.

Пайдалану жұ мысын есепке алу жә не талдау, бұ л тасымалдау ү рдісін ұ йымдастыруда тар жерлерді, технологиялық мө лшерлерден ауытқ улардың жә не қ иындық тардың пайда болу себептерін анық тауғ а, оларды жою жолдарын белгілеуге мү мкіндік береді.

Техникалық мө лшерлер белгілі кө рсеткіштер жү йесі арқ ылы сипатталады. Бұ л жү йенің қ ұ рамына келесі элементтер кіреді:

· тә уліктік сандық кө рсеткіштер: жү кті тиеу, жү кті тү сіру, тү сіруден кейін бос вагондарды тапсыру, техникалық станциялардан жө нелтілетін вагондардың саны, жү к айналымы, вагон-км, пойыздарғ а локомотивтерді беру;

· сапалық кө рсеткіштер: вагон айналымы, жү к жә не техникалық станцияларда вагондардың аялдау уақ ытының мө лшерлері, жү ріс жылдамдығ ы, вагон жә не локомотивтердің орташа тә уліктік жү рісі, вагон рейсі, вагондардың бос жү рісі;

· тасымалдау ү рдісін қ амтамасыз ету кө рсеткіштері: қ ұ рылымы жә не тү рі бойынша жұ мыс вагон паркы жә не олардың қ оры, локомотив паркы жә не электр энергиясы мен отынның лимиттері;

· есепті кө рсеткіштер – техникалық станциялардан жө нелтілгентранзитті вагондардың саны, айналым уақ ыты ішінде вагонның жү ріп ө ткен техникалық станциялардың саны, вагон иіні, жергілікті жұ мыс коэффициенті, жү кті тиеу-тү сіру станцияларында вагонның бос кү йде аялдау ү лесі.