ДӘРІС №4

Тақ ырып: Фармацевтикалық тауарлар мен медициналық техника бұ йымдарының тұ тынушылық қ асиеті мен сапасын анық тайтын факторлар

Мақ саты: Бастапқ ы материалғ а қ ойылатын негізгі талаптарды; медициналық жә не фармацевтикалық тауарлардың сапасы мен тұ тынушылық қ асиетін анық тайтын факторларды қ арастыру

Дә ріс жоспары:

1. Материалдарғ а жә не дайын ө німдерге қ ойылатын талаптар.

2. Материалдар мен дайны ө німдердің қ асиеті:

· физикалық;

· химиялық;

· физико-химиялық;

· биологиялық;

· технологиялық;

· функционалдық;

· эксплуатациялық.

Дә ріс тезисі:

Медициналық жә не фармацевтикалық тауарларғ а қ ойылатын талаптар ө те жоғ ары жә не олардың қ олданылу спецификасымен анық талады. Жә не де оларды дайындау ү шін шикізат немесе жартылай фабрикат тү рінде қ олданылатын материалдарғ а да қ ойылатын талаптар жоғ ары

Ә рбір нақ ты жағ дай ү шін бұ л талаптар материалдарғ а берілген стандарттарда кө рсетіледі. Онда материалдың қ ұ рамы, физикалық жә не химиялық тұ рақ тылары, механикалық қ асиеттері, сыртқ ы орта факторларына тұ рақ тылығ ы жә не т.б. регламенттеледі. Онан басқ а, медициналық мақ сатта қ олданылатын бұ йымдарғ а қ ойылатын ерекше талаптарғ а байланысты арнайы қ асиеттерінің кө рсеткіштері регламенттеледі:

· адам ағ засының тіндеріне жә не ортасына қ атысты улы болмауы;

· адам ағ засының тіршілік қ ызметінің факторларының ә серіне тұ рақ ты болуы;

· асептикалық жә не стерильді ө ң деуге тұ рақ ты болуы.

Тү ріне жә не қ олданылуына байланысты бұ л талаптар кең ейеді.

Материталдар мен олардан жасалғ ан дайын ө німдердің қ асиеттерін бірнеше тү рге бө леді: физиккалық, химиялық, физико-химиялық, биологиялық, технологиялық, функционалдық, эксплуатациялық. Материалдардың механикалық, химиялық жә не технологиялық қ асиеттері бір-бірімен тығ ыз байланысты. Мұ нан басқ а, тауартануда тұ тынушылық қ асиеттерін бө леді, оларғ а да тұ тыну процесінде тауардың қ андай да бір ерекшелігін сипаттайтын осы қ асиеттер жатады.

Физикалық қ асиеттеріне жатады: массасы (масса, тығ ыздығ ы, меншікті ү лесі), агрегаттық кү йі (қ атты дене, сұ йық тық, газ, эмульсия), механкалық қ асиеттері (беріктігі, пластикалығ ы, қ аттылығ ы, серпімділігі, тұ тқ ырлығ ы), термиялық қ асиеттері (жылу ө ткізгіштігі, термиялық кең еюі, термиялық тұ рақ тылығ ы, отқ а тұ рақ тылығ ы), оптикалық қ асиеті (тү сі, ашық тығ ы, тү стің қ анық тығ ы), акустикалық қ асиеттері (дыбыс жылдамдығ ы, дыбыс жоғ арылығ ы, дыбыс кү ші жә не интенсивтілігі), электрлік қ асиеттері (электр ө ткізгіштігі, меншікті электр кернеуі).

Химиялық қ асиеті материалдар мен дайын ө німнің ә ртү рлі химиялық заттар мен орталарғ а тұ рақ тылығ ыны сипаттайды. Олар материал мен бұ йымның технологиялық ө ң деу режимдеріне, сонымен бірге эксплуатация кезіндегі іс-ә рекетіне ә серін тигізеді жә не қ ызмет мерзімін немесе жарамдылық мерзімін анық тайды. Оларды сипаттайтын кө рсеткіштерге келесілер жатады: суғ а тұ рақ тылығ ы, қ ышқ ылғ а тұ рақ тылығ ы, сілтіге тұ рақ тылығ ы, атмосфера ә серіне тұ рақ тылығ ы, тотық тандырғ ыштардың, тотық сыздандырғ ыштардың жә не органикалық еріткіштердің ә серіне тұ рақ тылығ ы.

Медициналық мақ сатта қ олданылатын материалдар мен бұ йымдардың маң ызды физикалық -химиялық кө рсеткіштеріне сорбция жә не ө ткізгіштігі жатады. Сорбция материалдың табиғ атына жә не адсорбенттің меншікті бетіне, адсорбаттың табиғ аты мен концентрациясына, олардың ылғ алдылығ ы мен температурасына байланысты болады.

Ө ткізгіштігі – мембрана арқ ылы заттардың ауысу процесін сипаттайтын тү сінік, ол бө лім шекарасындағ ы концентрацияның ә ртү рлілігімен негізделеді.

Материалдардың биологиялық қ асиеттері олардың қ оршағ ан ортағ а ә серімен жә не де қ андай да бір организмдердің оларда ө мір сү руіне немесе дамуына жарамдылығ ымен анық талады. Тауарлардың, ә сіресе органикалық текті тауарлардың, микроорганизмдердің ә серіне тұ рақ ты болуы олардың сапасын бағ алау кезіндегі ө те маң ызды кө рсеткіші.

Микроорганизмдердің ә серіне тұ рақ тылығ ын жоғ арылату жә не оларғ а шіруге қ арсы қ асиеттерді беру ү шін материалдар мен бұ йымдар арнайы антисептикалық заттармен ө ң деледі. Тауарлардың биологиялық қ асиетін білу бума тү рін, тасымалдау шарттарын, сақ тау жағ дайоарын жә не эксплуатациясын анық тау ү шін қ ажет.

Материалдардың технологиялық қ асиеттері олардан бұ йымды дайныдаудың ә ртү рлі технологиялық ә дістерін негіздейді.

Эксплуатациялық қ асиеттері тек материалдардың қ асиеттеріне ғ ана емес, сонымен бірге медициналық бұ йымдардың эксплуатациясына да байланысты болады. Материалдардың кө птеген сипаттамалары бұ йымның эксплуатациясының ұ зақ тығ ына тікелей немесе жанама тү рде ә серін тигізеді. Сақ тау жә не эксплуатация шарттары бұ йымның коррозия, эрозия, тозу жә не жарамдылық мерзімдерін зерттеу кезіндегі анық таушы шарттар болып табылады.

Тұ тынушылық қ асиеттеріне тұ тыну, тасымалдау, сақ тау жә не оларғ а кү тім жасау кезіндегі тауарлардың қ андай да бір ерекшелігін сипаттайтын қ асиеттер жатады. Тұ тынушылық қ асиеттері жә не олардың кө рсеткіштері бұ йымның қ олданылу тиімділігін, ә леуметтік маң ызын, практикалық пайдалылығ ын, қ олдануғ а ың ғ айлылығ ын, зиянсыздығ ын жә не эстетикалық жетіллуін анық тайды. Табиғ и қ асиеттерімен біріге отырып олар тауардың сапасын негіздейді.

Материалдардың декоративтік қ асиеті – маң ызды тұ тынушылық қ асиеттерінің бірі. Олар бұ йымның сыртқ ы тү рімен анық талады жә не оның сыртқ ы суретіне, текстурасына, беттерін ө ң деу тә сілдеріне, жабындары мен рельефтерінің болуына байланысты болады.

ДЕБИЕТ

1. О.А.Васнецова. Медицинское и фармацевтическое товароведение.- Москва: «ГЭОТАР-Медиа», 2005.

2. Умаров С.З., Наркевич И.А., Костенко Н.П., Пучинина Т.Н. Медицинское и фармацевтическое товароведение. – Москва: ГЭОТАР-MED, 2004.

БАҚ ЫЛАУ СҰ РАҚ ТАРЫ (кері байланыс)

1. Медициналық бұ йымдарғ а қ андай талаптар қ ойлыады?

2. Материалдар мен дайын ө німдерді ң қ асиеттері қ алай бө лінеді?

3. Физикалық қ асиеттеріне не жатады?

4. Бұ йымдар мен тауарлардың тұ тынушылық қ асиеттері нені сипаттайды?