ДӘРІС № 3. Тақырып: Пластикалық массалар және басқа да металл емес бұйымдар

Тақ ырып: Пластикалық массалар жә не басқ а да металл емес бұ йымдар

Мақ саты: Медицинада қ олданылатын пластикалық массаларды жә не басқ а да металл емес материалдарды қ арастыру (артық шылығ ы жә не кемшілігі жә не т.б.).

Дә ріс жоспары:

1. Полимерлі материалдар.

2. Пластикалық массалар жә не пластикалық материалдан жасалғ ан бұ йымдар.

3. Пластмасса материалдардың артық шылығ ы.

4. Пластмасса материалдардың кемшілігі.

Дә ріс тезисі:

Медиицнада ең жиі қ олданылатын органикалық материалдарғ а ә ртү рлі олигомерлер мен жоғ ары молекулярлы қ осылыстар негізіндегі полимерлі материалдар жатады.

Полимерлер – молекулалары ө зара химиялық байланыстармен біріккен кө птеген топшалардан тұ ратын жоғ ары молекулярлы қ осылыс.

Мономер – тө менгі молекулярлы зат, молекулалары бір-бірімен немесе басқ а заттардың молекулаларымен полимерп тү зе отырып байланысқ а тү се алады

Олигомерлер – гомологиялық қ атардың сү шелері, молекулаларының мө лшері бойынша жоғ ары молекулярлы қ осылыстар мен мономерлердің арасында орнгаласқ ан.

Полимерлі материалдар – жоғ ары молекулярлы қ осылыстардың негізіндегі материалдар, ә детте кө п компонентті жә не кө п фазалы болып келеді. Полимерлі материалдардың келесідей топтары болады: пластикалық массалар, каучук, латекс, резең ке, желім, талшық, полимерлі плёнкалар, бояу материалдар жә не жабындар жә не т.б.

Пластикалық массалар (пластмассалар, пластиктер) – жоғ ары икемді жә не созылмалы кү йде болатын негізін полимерлер қ ұ райтын материалдар, ал эксплуатация кезінде «йнек тә різді жә не жоғ ары кристалды тү рлерде болады.

Қ азіргі кезде пластмассаларрдан кө птеген медициналық саймандарды жә не олардың детальдарын дайындайды, мысалы буждар, катетерлер, трахеостомиялық тү тіктер, стетоскоптар, шприцтер, сонымен бірге науқ астарды кү ту бұ йымдары.

Пластмассаларғ а қ ұ рамына жоғ ары молекулярлы қ осылыстар кріетін органикалық жә не бейорганикалық текті материалдар жатады.

Пластмассалар негізгі заттан (байланыстырушы негіз), толық тырғ ыштардан, қ атайтқ ыштардан, тұ рақ тандырғ ыштардан жә не бояғ ыштардан тұ рады.

Пластмассаны тү зетін негізгі зат – жасанды шайыр. Термопластикалық (термопластар) жә не термореактивті (реактопластар) шайырлар болады.

Термопластардан бұ йымды қ алыптау кезінде қ атаю жү рмейді, сондық тан материал ө зінің созылғ ыш қ алпына келу қ абілетін сақ тайды.

Реактопластардан бұ йымды жасау торлы полимер тү зілетін химиялық реакциямен жү реді, яғ ни қ атаяды. Жә не пластик ө зінің созылғ ыш қ алпына қ айта келу қ абілетін жоғ алтады.

Пластмассағ а толық тырғ ыштарды оның беріктігін ұ лғ айту, арнайы қ асиеттерді бері жә не қ ұ нын тө мендету ү шін енгізеді. Толық тырғ ыштар ретінде органикалық жә не бейорганикалық текті табиғ и жетімді материалдарды қ олданады

Жоғ ары температура кезінде қ атайтқ ыштар вулканизациялайтын ә сер кө рсетеді, нә тижесінде шайыр жә не барлық композиция қ атады. Ә рбір шайыр ү шін ө здерінің қ атайтқ ыштары қ олданылады.

Бояғ ыштар ретінде бейорганикалық пигменттер, температурағ а тұ рақ ты органикалық пигменттер жә не лактар қ олданылады.

Пластмассалар кө птеген ө здерінің қ асиеттерімен басқ а конструкциялық материалдардан тиімді ерекшеленеді.

· Орташа алғ анда пластмассалар алюминийден 2 есе, болаттан, мыс, қ орғ асын, қ оладан 5-7 есе жең іл.

· Кө птеген пластмассаларда беріктік кө рсеткіштері металдарғ а қ арағ анда тө мен. Бірақ кейбір пластмасса тү рлерінің шартты беріктігі болаттың жоғ ары маркаларына қ арағ анда жоғ ары болады.

· Пластмассалардың негізгі тү рлері металдарғ а қ арағ анда тек атмосфералық коррозияғ а ғ ана емес, сонымен бірге ә ртү рлі қ ышқ ылдардың, сілтілердің, еріткіштердің ә серіне тұ рақ ты болады.

· Кө птеген пластмасса тү рлерінің тозуғ а тө зімділігі жоғ ары.

· Кө птеген пластмассалар – жақ сы диэлектриктер, яғ ни электр тогын нашар ө ткізеді немесе мү лде ө ткізбейді.

· Пластмассадан жасалғ ан бұ йымдардың беттері қ атты, мө лдір болады, оларды бояудың жә не тегістеудің қ ажеті жоқ. Дайындау процесінде ә ртү рлі пигменттерді енгізу арқ ылы кез келген тү стегі бұ йымдарды алуғ а болады, соның ішінде кө п тү сті табиғ и тастарды, теріні, перламутрды имитациялай отырып.

· Пластмассалардың негізгі артық шылығ ы – олардан бұ йымдарды ә ртү рлі ә дістердің кө мегімен қ алыптау мү мкіндігі.

Осы аталғ ан қ ұ нды қ асиеттерміен бірге пластмассалардың кемшіліктері де бар.

· Белгілі бір температура интервалында ғ ана қ ажетті қ асиеттерін сақ тауы (-60°С-ден +120°С-ғ а дейін).

· Жылу ө ткізгіштігінің тө мендігі.

· Металдармен салыстырғ анда беріктігінің жә не қ аттылығ ының тө мендігі.

· Жү ктің, жылудың, жарық тың, судың ә серінен жә не атмосферадлық жағ дайда ұ зақ уақ ыт болғ анда қ асиеттерін ө згертуі.

ДЕБИЕТ

1. О.А.Васнецова. Медицинское и фармацевтическое товароведение.- Москва: «ГЭОТАР-Медиа», 2005.

2. Умаров С.З., Наркевич И.А., Костенко Н.П., Пучинина Т.Н. Медицинское и фармацевтическое товароведение. – Москва: ГЭОТАР-MED, 2004.

БАҚ ЫЛАУ СҰ РАҚ ТАРЫ (кері байланыс)

1. Полимерлі материалдар жә не олардың тү рлері.

2. Пластмасса массаларының қ ұ рамы.

3. Пластмасса массаларының артық шылығ ы мен кемшіліктері.