Заттың күйін өзгерту құбылысын суыту процесінде пайдалану

Зат кү йінің ө згеру қ ұ былысы тұ рақ ты температурада ө теді, себебі затқ а келтірілген жылу молекулалардың ө зара тартылыс кү шін жоюғ а жұ мсалады. Сондық тан суытуғ а кү йін ө згерту ү шін жылуды кө п жұ татын денелер қ олданылады. Заттың кү йін ө згерту қ ұ былысына жататындар:

1. Қ айнау – сұ йық дененің буғ а айналуы.

2. Еру- қ атты дененің сұ йық қ а айналуы.

3. Сублимация- қ атты дененің буғ а айналуы, яғ ни мұ ны «қ ұ рғ ақ мұ з» деп атайды.

Тоң азыту техникасында тө менгі темературада заттың кү йін ө згерту қ ұ былыстары қ олданылады.

Кө п тарағ ан заттың бірі – су мұ зы. Ол 0⁰С ериді. Денені 0⁰С дейін суыту ү шін су мұ зын қ олдануғ а болады. 1 кг су мұ зын еріту ү шін оғ ан 335 кДж жылу беру (r = 335 кДж/кг) керек.

Осыдан тө мен температура алу ү шін су мұ зының тү рлі тұ здармен қ оспасы қ осылады. Мысалы, майдаланғ ан су мұ зымен ас тұ зын араластырып, еру температурасы - 21, 2⁰С болатын қ оспа алуғ а болады. Кальций хлоридінің 29, 9% су мұ зымен араластырып, еру температурасы -55⁰С болатын қ оспа алуғ а болады (3-сурет).

Осындай қ оспалардың еру температурасы компоненттердің тарамдылығ ына байланысты болады.

Кей кезде суыту ү шін қ айнау қ ұ былысы да қ олданылады. Бұ л ү шін кө бінесе алдын ала дайындалғ ан сұ йық ауа (-193⁰С), оттегі (-183⁰ С) немесе азот (-196⁰С) қ олданылуы мү мкін.

Заттың кү йінің ө згеруін суытуғ а қ олданудың кемшілігіне қ олданылатын заттың кө п қ оры керек, тек сонда ғ ана суыту процесі ү здіксіз болуы мү мкін. Еріп біткен мұ здың орнына жаң а ерімеген мұ з қ ажет. Суыту процесін ү здіксіз жү ргізуді суытатын дененің аз ғ ана мө лшерімен жү зеге асыруғ а болады. Ол ү шін суытып болғ ан соң, суытатын затты алғ ашқ ы кү йіне қ айта келтіру керек. Бұ л тек тоң азытқ ыш машиналар арқ ылы жү зеге асырылады. Сондық тан жоғ арыда қ арастырылғ ан суыту ә дісі машинасыз ә діске, қ алғ ан ә дістердің барлығ ы дерлік машиналы ә діске жатады.

3-сурет. Кальций хлорийді – су мұ зы жү йесінің кү й диаграммасы

Тө менде кө п тарағ ан тоң азытқ ыш заттардың атмосфералық қ ысымдағ ы булану жылуы келтірілген:

кДж/кг; кДж/кг

кДж/кг; кДж/кг;

кдж/кг;