Дәрістік сабақ жазбалары

№ 1 Дә ріс. Кіріспе. Ұ ң ғ ының геофизикалық зерттеулер комплексі жә не негізгі шешімдері.

Игеру объектісін, мұ найдың кему тиімділігін, су жә не газ ұ ң ғ ыларын, игеру кезіндегі қ абаттағ ы процесстердің ө згеру кө рсеткіштерін анық тауда ұ ң ғ ыны зерттеудің бірнеше ә дістері бар. Ұ ң ғ ыны зерттеу қ абат фильтрация параметрлерін анық тау ү шін жү ргізіледі жә не одан ә рі жү йелі тү рде барлық кен орынды пайдалану ұ зақ тылығ ында жү ргізіліп отырады.

Зерттеудің негізгі тү рі гидродинамикалық жә не термодинамикалық болып табылады. Сонымен бірге арнайы зерттеулер бар-олар гидрохимиялық жә не геофизикалық.

Геофизикалық зерттеу ә дісі – физикалық ә сер етуге негізделген. Геофизикалық ә діспен ұ ң ғ ыны зерттеу жә не геологиялық қ има тау – жыныстарының жағ дайы жө нінде, олардың параметрлерін, игеру кезіндегі ө згерістері жө нінде информация беріп отырады. Сонымен бірге бұ л зерттеу геологиядан басқ а, яғ ни технологиялық шараларда да қ атысып отырады. Геофизикалық зерттеулер каратаж кө мегімен іске асады. Оның арнайы қ ұ рылғ ылары электрокабель арқ ылы ұ ң ғ ығ а тү сіріліп, таң далып алынғ ан ұ ң ғ ы интервалы зерттеледі. Каротаждың бір-екі тү рі бар:

1. Электр каротаж. Бұ л каротаж ұ ң ғ ыдағ ы сұ йық пен жыныстың ә серлесуінен болғ ан, пайда болғ ан электр ө рісінің ө згеруін зерттеуге негізделген. Сонымен бірге тау жынысының электірлік кедергісі, патенциалдары, потенциалдар ө згерістері, т. б. Зерттеледі. Ұ ң ғ ы қ апталдарындағ ы каротаж зондтарымен ө лшейді. Электрокаротаж жә не оның тү рлері тау жыныстарындағ ы қ ималарды дифференциалдап, ө ткігішті жә не кеуекті жыныстардың табанымен кровлясынтауып, мұ найлы қ абатшаларды анық тайды.

2. Радиоактивті каротаж. Ол табиғ и гамма – сә уле жыныс тарату ө згерісі, сонымен бірге олармен бірге нейтрондар немесе гамма-сә улелермен ә серлесуі арқ ылы зерттеуге негізделген.мұ найлы, сулы, газды жыныстарды анық тау ү шін радиоактивті каротаждың бірнеше тү рлері бар, олар кеуектілікті мұ найғ а қ анығ ушылық ты, тау-жынысының тығ ыздығ ын т.б. анық тайды. Сонымен бірге ұ ң ғ ының техникалық жағ дайын анық тау ү шін де қ олданылады.

3. Нейтронды каротаж. Нейтрон ағ ымы мен тау жынысының элементтер ядросы ә ерлесуіне негізделген. Ұ ң ғ ығ а тү сірілген қ ұ рылғ ы жылдам нейтралдар кө зіне ие жә не осы кезден алысырақ белгілі бір шамада орналастырылғ ан, изоляцияланғ ан экранды индикатормен жабдық талғ ан.

Нейтронды каротаждың бірнеше тү рі бар, олар коллектор жә не қ абат сұ йығ ы жайлы қ осымша информация береді.

4. Акустикалық каротаж тау жыныстарының серпімді қ асиетін анық тауғ а негізделген. Бұ л ү шін ұ ң ғ ыда серпімді тең селу, тербеулер болады, олар қ оршағ ан ортағ а таралып, орнатылғ ан бір немесе бірнеше қ абылдағ ыш арқ ылы қ абылданып отырады. Осы қ абылдағ ыштардың ара-қ ашық тығ ындағ ы тең селулер тарауының жылдамдығ ы, амплитудасы анық талады. Акустикалық каротаждың ү ш модификациясы бар: олар серпімді толық тырудың басылуы жә не цементті сақ ина жә не ұ ң ғ ының техникалық жағ дайына ө ткізілетін акустикалық каротаж.

5. Термокаротаж-температураның таралуын зерттеу. Термокаротаж жынысты температуралы градиенті бойынша дифференциалдауғ а кө мектеседі

6. Кавернометрия-отырғ ызылмағ ан ұ ң ғ ының фактілі диаметрін ө лшеу жә не оны бағ анасы бойынша ө згерту.

Гидравликалық зерттеу –олар орнатылғ ан немесе орнатылмағ ан режимдер кезіндегі сұ йық немесе газ ұ ң ғ ысының ағ у параметрін зерттеу ү шін негізделген. Ағ у параметрі дебит болып табылады, қ ысым немесе оның ө згерістері. Орнатылғ ан режимдағ ы ұ ң ғ ыны зерттеу ұ ң ғ ы жұ мысы ү шін маң ызды мінездемелер алуғ а мү мкідік береді. Бұ лсыз ұ ң ғ ының дебитін жә не сұ йық ты кө теру ү шін техникалық талаптарды білу мү мкін емес. Бұ л ә діс қ абаттың гидроө ткізгіштігін анық тауғ а мү мкіндік береді. ;

Ұ ң ғ ыны дебитометрмен зерттеу. Олар ұ ң ғ ыдағ ы сұ йық ағ ымын (ө ндіру ұ ң ғ ымаларында) жә не айдау ұ ң ғ ымаларының жұ ту санын, арнайы қ ұ рылғ ылар қ олдану арқ ылы іске асады. Қ ұ ралдар олар: дебитометрлер жә не шығ ын ө лшегіштер. Ұ ң ғ ығ а тү сіріліп, перфорацияланғ ан интервалда орнатылады.

Дебитометрлік зерттеулер ұ ң ғ ыда маң ызды информациялар береді. Олар: жұ мыс жасаушы қ абат қ алың дығ ы, бө лек қ абатшалар дебиті т.б.