Дәріс №6. Ұңғыны дебитометриялық зерттеу. Ұңғы мен қабатты гидротыңдау әдісі

Гидротың дау ә дісі ә р тү рлi ұ ң ғ ылардың арасындағ ы (қ оздырушы) серпiмдi импульстiң таратуының ерекшелiктерiнiң қ абатында зерттеуде болады. Ол ү шін бір ұ ң ғ ының, қ оздырушы кернеулері деп аталатын ұ ң ғ ылармен, жұ мыс тә ртiптерiн ө згертедi; бұ л тұ рақ ты дебитi бар жұ мысқ а немесе тү птiк қ ысым жә не дебиттiң ө згерiсi ұ ң ғ ылардың тоқ тауы, оның жiберуi бола алады. Қ ысымның ө згеруiмен бақ ыланғ ан қ оздырушы кернеулерін ұ ң ғ ыларғ а импульстiң жасауларынан кейiн кө ршi елегiш ұ ң ғ ыларында болады. Жалпы анық талғ ан, елегiш ұ ң ғ ыларындағ ы қ ысымның ө згеруi не қ оздырушы кернеу ұ ң ғ ыларғ а импульспен сияқ ты шартталғ ан, сол сияқ ты қ абаттың параметрi бағ ытында ә рбiр елегiш ұ ң ғ ылары болады.

Ә дістер ү лкен ие болады, рұ қ сат беретiн қ абiлеттiлiкпен жә не мү мкiндiк бередi, басқ а гидроө ткiзгiштiк жалпы тү рде анық тау жә не пьезоө ткiзгiш қ адағ алаудың облыстары.

Дә л қ азiр ә дістер гидротың даулар ө зара ә рекеттесудi бағ ағ а арналғ ан ғ ана еместердi қ олданылады (интерференциялар) ұ ң ғ ылары, керiсiнше анық таулар ү шiн ө ткiзбейтiн су – мұ найлы газды байланысулардың шекара жә не жағ дайлары, орындардың анық таулары ү шiн жергiлiктi жә не аудан бойынша қ абаттардың арасындағ ы тоқ тар жә не т.б.

Белгiлi бiрнеше ә дiстер гидротың даулар, айырмашылығ ы болатын ә р тү рлi ә дiстер жасаулар қ оздырушы кернелер импульсі:

— дебиттiң ө згерiсiмен қ оздырушы кернеу тұ рақ ты шамағ а ұ ң ғ ылар;

— сү згi гармониялық толқ ындардың қ ысымдары жасаумен; сонымен бiрге елегiш ұ ң ғ ыларындағ ы тү птiк қ ысымды ө згерiстiң қ исық тарының ө ң деуiнiң ә ртү рлi ә дiстерiмен:

— эталон қ исығ ының қ олдануымен;

— дифференциалды жә не интегралдысы;

— қ адағ алаулар қ исық тардың тә н нү ктелерi бойынша;

— қ адағ алаулар қ исық тың экстремумы бойынша

Параметрлердiң анық тауын дә лелдеп атап ө темiз мә лiметтiң қ абаттары гидро тың даулар сападан ғ ана емеске тә уелдi болады қ олданылатын ө лшеу аппаратуралар, сол керiсiнше, не қ оздырушы кернеулер ұ ң ғ ыларымен кө ршi болады, яғ ни ортақ гидродинамикалық фон зерттелетiн шоғ ырдың облыстары (туғ ан жерінің).Сондық тан алу ү шін сапалы мә лiметтер амалдарын алу керек барлық ұ ң ғ ылар мен жұ мыс тә ртiбiн тұ рақ тандыру болатын зерттелетiн облыстарында болады.

6.1 Гидротың даулар ө згерiстер дебиті қ оздырушы ұ ң ғ ылар

тұ рақ ты шамалар

Қ ысымның ө згеруi шексiз бiркелкi қ абатта, қ ұ рғ атылатын нү ктелiк науамен тұ рақ ты дебиті Q, тө мендегідей суреттеледі:

(96)

қ айда ∆ P(t, r) — қ абаттық қ ысымды ө згерiс қ абаттың кез келген нү ктесiнде (елегiш ұ ң ғ ылары), ө згерістің шақ ырылып алынғ ан дебиттің шамасы Q қ оздырушы ұ ң ғ ылары;

r — қ оздырушы елегiш ұ ң ғ ыларының қ ашық тығ ы, м.

Қ ысымның ө згерулерi қ исық ты елегiш ұ ң ғ ыларын қ адағ алауды қ исық деп атайды екенбiз. Ө згерiс дебиті қ оздырушы ұ ң ғ ыларында болуы керек, қ ай астында ұ ң ғ ылардың тоқ тауы ұ ғ ылады оның тұ рақ ты тә ртiбiндегi жұ мыс iстелінген тұ рақ ты дебиті Q; жұ мысқ а жiберу тұ рақ ты дебиті Q, егер ұ ң ғ ылар тоқ тап тұ рса кө п уақ ытқ а жеткiлiктi немесе қ оздырушы ұ ң ғ ылары дебитiнiң ө згерiсi жай ғ ана болады. Жұ мыстың тұ рақ ты тә ртiптерiне қ оздырушы ұ ң ғ ылар гидротың даулар барлық зерттелетiн облыстың тұ рақ ты жұ мысы ұ ғ ылады, қ оса жә не елегiш ұ ң ғ ылары.

Гидротың даулар елегiш ұ ң ғ ылар терең манометрлермен ағ ытылады, қ ай бекітетін қ адағ алаудың қ исық тары, немесе ұ ң ғ ымақ тар пьезаграфтармен жабдық тайды.

Жалпы атап ө тілген, белгiлi кө птеген ә дiстер қ адағ алаудың қ исық тарының ө ң деулерi, бiздер бiрақ бұ л жерді қ арап шығ амыз - эталон қ исығ ы бойынша қ абат параметрлерiнiң анық тайтын ә дiсі.

6.2 Қ абат параметрлерiнiң анық тауы (қ адағ алаудың облыстары) эталон қ исығ ы бойынша

Ә дiстер ұ сынысын жасағ ан ВНИИмұ найлар жә не қ олдануда негiзделген тә уелдiлiктер (96), қ ай ө згерiсіне кө рсететін гидро ө ткiзгiштiк қ абат қ исық тардың жылжуы шақ ырылатын координаталардағ ы қ адағ алаулар «ln∆ P-In t» ординаталардың ө стерi бойынша, ал ө згерiс абсциссаларды ө стер бойынша координаталардың бұ ларды қ исық тардың жылжуына алып келедi.

Бұ л ерекшелiктердi есепке алуымен эталон қ исығ ы бойынша қ абат параметрлерiнiң анық тауын ә дiстер жасалғ ан, график тү рiнде тә уелдiлiктi болады lg ∆ Р (t, r) от lg t қ абатқ а жеке параметрлермен:

(97)

Бұ л ө рнектiң есепке алуымен (96) осы тү рде:

(98)

Осы алынғ ан ө рнекте (98) эталон қ исығ ының қ ұ растыруының негiзгісі болып табылады.

Тең шамалармен бө лісе t, кестелерден табамыз . Мә ндер ординаталарының ө стерiне бө лiп шығ арып қ оямыз , мә ннiң абсциссаларын ө стерге lg t жә не эталон қ исығ ын қ адағ алауларын саламыз, қ ай суретте кө рсетілген. 17 (қ исық 1). Нақ ты қ адағ алаулар қ исық ты қ оса атқ ара «» (қ исық 2) эталон «», нақ ты қ исық тағ ы координаталарын анық тайды 2∆ Рф жә не tф, тиiстi координаталар

∆ Рэ=0, 1 и tэ = 1 эталон қ исығ ында 1.

Табылғ ан ∆ Рф и tф қ абат параметрлерiн ү мiт артады:

(99)

Ә детте эталон жә не нақ ты қ исық тар кальктерде салады айтарлық тай ық шамдайтын, бiрдей масштабта логарифмдiк тормен

Қ исық тардың ө ң деуiн ә дiс мә лiмет қ адағ алаулар қ арапайым жеткiлiктi. Себептердiң бiр қ атары бойынша қ адағ алаудың кейде нақ ты қ исық тары дегенмен (жиi тексермелетiн) бiр қ алыпты емес сипаттарды алады. Мұ ндай нақ ты қ исық тардың қ осарлануы эталон қ иналғ ан жә не интерпретация оларды ү лкен қ ателерге келтiре алады. Осы жағ дайда қ адағ алаудың нақ ты қ исық тарының ө ң деуiнiң дифференциалды немесе интегралды ә дiстерiмен пайдалануғ а керек.

Гидродинамикалық зерттеулердiң нә тижелерiнiң интерпретациясының белгiлi ә дiстерi ұ ң ғ ылар жә не қ абаттардың зерттеуiнiң қ арастырылғ ан ә дiстерi, сонымен бiрге коллектор тү рiнiң байланыстылардың ә р тү рлi математикалық ү лгiлерi жә не ұ ң ғ ылардың ө нiмiнiң реологиялық қ асиеттерiне негiзделген. Геолог - кә сiпшiлiк мә лiметтiң зерттеуiнiң қ азiргi кезде зерттелетiн жү йенiң нақ ты қ асиеттерiне жеткiлiктi нә тижелердiң интерпретацияның бiрдей ә дiсiнiң таң дауына ә рдайым болып табылады (қ абаттың бiртектi еместiгi, жарылғ ан - қ уыстағ ы коллекторлардың қ асиетiнiң дә режесi, тау жыныстарының сұ лама деформациясының қ ұ былысы, ө нiмнiң релаксация қ асиеттерi, газды тағ ы басқ аларды сұ йық тың фильтрлеуi). Осы жағ дайда тиiмдi қ ысымның детерминделген моменттерiнiң ә дiсiнiң қ олдануы болып табылады (ДМД).