Иын индикаторлық диаграммалар

Ұ ң ғ ылардың индикаторлық диаграммаларының тү ріне кө птеген факторлар ә сер етеді, олар жоғ арыда айтылғ андар ғ ана емес. Себебі индикаторлық диаграмма тек қ ана зерттеліп жатқ ан аумақ тың геологиялық қ ұ рылымының сипаты немесе сұ йық тық тың ағ у процесі емес, сонымен қ атар жү йеде жү ріп жатқ ан (біз белгілі аналитикалық тә уелділіктермен ғ ана ескере алмайтын), ә ртү рлі табиғ и қ ұ былыстардың маң ызды бө лігі, индикаторлық диаграммалардың формасы ә ртү рлі болып ө згереді.

Қ иын индикаторлық сызық тарғ а S – тә різді, S – тә різді тө ң керілген жә не серповидті, 7 а, б, жә не в суретте кө рсетілгендей S – тә різді, S – тә різді тө ң керілген индикаторлық диаграммаларда бү ктелмелі А нү ктесі бар.

Соң ғ ы кездерге дейін тә жірибеде мұ ндай индикаторлық диаграммалар тү зу сызық пен белгіленіп, ұ ң ғ ының жұ мыс кестесін жобалауда А нү ктесінің ғ ана нә тижесін кө рсететін ө німділік коэфициентін шығ арып берді. Ал басқ а кестелерде жобалық жә не негізгі кестелер бір-бірінен айырмашылық та болып немесе тү бегейлі ө згерістерге ұ шырап отырғ ан.

Қ арастырылып отырғ ан индикаторлық диаграммалар ерітіндіні фильтрациялаудың ерекшеліктерін ғ ана емес, коллектордың ө зіндегі ө згерістерді де анық тайтын жү йедегі кү рделі процестерді кө рсетеді.

Терригендік коллекторғ а (8а - сурет) қ ысымның ә серін сызба тү рінде қ арастырып кө рейік. Мұ ндағ ы, 1 – ішкі қ ұ рал (зерна породы), 2- цементтеу арқ ылы біріктірілген сазды қ ұ рал. (8б- сурет) анық талғ ан элементке ә сер ететін кү ш, тау қ ысымы арқ ылы (тігінен) Ргорн жә не ішкі қ ысым (қ абат) Рпл. Арқ ылы алынады. Аталғ ан кү ш ә сер кү ші деп аталады.

(31)

Таулық қ ысымы гидростатика тең дігімен есептеледі.

Р_горн = ρ _нgH, (32)

бұ л жерде Рн – қ ұ рам тығ ыздығ ы, кг/ м3 (жауын-шашыннан қ ұ ралғ ан қ ұ рамды Рн = 2600кг/ м3 деп аламыз); Н – коллектордың терең дігі (тігінен), м.

Қ абат қ ысымын да Рқ аб.Осындай тең дікпен шешеміз.Мұ нда тығ ыздық су тығ ыздығ ына тең (Рв = 1000 кг/ м 3). Сонымен, Н = 2000м терең дікте орналасқ ан коллектор ү шін тау қ ысымы Ргорн =52 МПа, ал қ абат қ ысымы Рқ аб. = 20 МПа; ә сер кү ші эф = 52- 20 = 32 МПа тең.

Кенорынды игеру алдында белгілі бір қ ысым тудыру керек:

Δ Р = Р_пл –Р_заб, (33)

мұ нда Ртү бі(заб) - ө ндірістегі ұ ң ғ ының тү біндегі қ ысым, МПа.

Келтірілген мысалды ұ ң ғ ы тү бінің қ ысымы Ртү бі(заб) = 10 МПа. Сонда ө ндірістегі ұ ң ғ ының қ абырғ а ә сер кү ші мынағ ан тең:

= 52 - 10 = 42МПа.

7- суретте ұ ң ғ ылардың кү рделі индикаторлық диаграммалары: а- S тә різді; б - S тә різді тө ң керілген; в- серповидті

Ішкі қ ұ рамғ а ә сер кү шінің кү шейтілуі оның кө лемінің ұ лғ аюына ә келіп соғ ады (Гук заң ы расталады). Мұ ның кө птеген ә серлері болғ анымен, біз біреуіне ғ ана тоқ талмақ пыз. Ол – ішкі қ ұ рамның байланыс кү шінің ө суі (цементтеуші нә рсеге кү штің ө суі), ө з кезегінде цементтеуші нә рсенің (толығ ымен немесе жартылай) бұ зылып, тесік аумақ қ а еніп, фильтрация немесе сү згіш процестен ө туі.

Бұ л жағ дай тесік каналдардың цементтеуші нә рсемен бітеліп, жү йенің ө ткізгіштігінің тө мендеуіне ә келіп соғ ады.

Анық тағ анымыздай кейбір жағ дайда қ ысым ә сері кезінде цементтеумен нә рсе бұ зылмайды, ө йткені оның ішкі қ ұ рамының ө згеруіне қ арсы тұ ратындай мық тылығ ы жеткілікті бұ зылатын цементтеуші нә рсенің саны қ ысымның ө суіне байланысты, ол ө скен жағ дайда дебит тө мендеп, Ркр (7б -сурет) цементтеуші нә рсе де бұ зылады.

Цементтеуші нә рсе толық бұ зылғ ан терригенді коллектор босаң сып тесік аумақ тың қ айта қ ұ рылуы мен қ алың дығ ының ө згеруіне мү мкіндік алады. Осылайша ұ ң ғ ының серповидті индикаторлық диаграммасы болуының бір себебі – облитерация болып табылады. Бұ л тек мү мкін болатын себептердің бірі ғ ана. Ағ ыстың екі фазасы болуына жә не фазаның ө ткізгіштігіне байланысты басқ а да себептері бар. Газдалғ ан сұ йық тық ты сү зу кезінде «мұ най -су» сү зу кезінде т.б. жағ дайлрды да индикаторлық осындай диаграммалар алынады.