TƏRCÜMƏÇİNİN İKİNCİ CİLDƏ YAZDIĞI

Ö N SÖ ZÜ

Hə md olsun Allaha, alə mlə rin Rə bbinə! Hikmə t­lə rinin bə nzə rsiz­liyi ağ ı l­lara qalib gə lə n, də lillə rinin ecaz­karlı ğ ı mə fkurə lə ri heyran qoyan, mö htə ş ə m sə nə ­ti­nin xarü qə ladə ö zə lliklə ri inkarç ı kafirlə rə ü zrxahlı q etmə yə imkan yeri qoymayan, ayə lə ri bə ş ə riyyə tə “Allahdan baş qa heç bir tanrı yoxdur” mü jdə si verə n Mü qə ddə s Allaha hə md olsun! O Allah ki, Onun Ö zü nə bə rabə r ola bilə n nə bir tayı, nə Ona bə nzə yə bilə cə k bir oxş arı və nə də Ona kö mə kç i ola bilə cə k ş ə riki var! Onun nə ö vladı, nə valideyni, nə zö vcə si, nə də misli var! O, hə r ş eyi qə hr edə n ilahi gü cü ilə mü stə bidlə ri qə ddini ə ymə yə Mə cburedə ndir! O, Ə zə mə ti və Fö vqə lqü drə ti qar­ş ı ­sı nda zalı m və qə ddar padş ahları n zə lil gü nə dü ş ­dü yü, heybə ti qarş ı sı nda bü tü n fironları n vahimə iç ində sə cdə yə qapı ldı ğ ı, xə lq etdik­lə rinin hamı ­sı nı n, ö z istə k­lə rində n ası lı olmayaraq, Ona itaə t etdiklə ri Tə k Allahdı r! Ə ziz və Cə lil Allah bu barə də belə buyurur: “Gö ylə rdə və yerdə olan mə xluqlar da, onları n kö lgə lə ri də sə hə r-axş am istə r-istə mə z Allaha sə cdə edir” (Rə d, 13/15).

Allahı n bə ş ə riyyə tə bə xş etdiyi ə n bö yü k nemə t­i – Qurandı r və onu Allahı n Ö zü nü n mü hafizə etmə sidir. Allahı n Peyğ ə mbə ri Muhə mmə din (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) ü mmə ti ü ç ü n hazı rladı ğ ı və onu (s.ə.s.) ş ə rə f­lə ndirdiyi ə n ə hə ­miyyə tli fə zilə tlə rində n biri də Peyğ ə mbə rə (ona Allahı n sala­vatı və salamı olsun!) nazil etdiyi Və hyi – Quranı qoruması və hima­yə si altı na alması ­dı r. Fö vqə lqü drə tli Allah Quranı mü sə lmanları n Pey­­ğ ə mbə ­rinin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) hə qiqi peyğ ə mbə r olması na bir də lil etmiş, ona verdiyi ü stü nlü yü aç ı q ş ə kildə bildi­rə rə k, onu tə kzib­olunmaz də lilə ç evirmiş ­dir. Bö yü k Allah bu Quran ilə Ö z Elç isini (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) yalanç ı və iftiraç ı lardan fə rqlə ndirmiş və bunun sayə sində mö minlə ri də inkarç ı ka­fir­lə rdə n və mü ş riklə rdə n, Ona ş ə rik qoş anlardan qabarı q ş ə kil­də ayı r­mı ş ­dı r. Mü drik Allah elə bir Quran nazil etmiş dir ki, yer ü zü ndə yaş ayan bü tü n cinlə r və insanlar bir yerə toplaş ı b bü tü n sə ylə rini cə m etsə lə r də, onun bə nzə rini, ə sla yaza bilmə zlə r. Sonsuz Lü tf Sahibi Allah Quranı mö minlə r ü ç ü n qa­ran­lı qları nurlan­dı ran bir gü nə ş, ş ü b­hə lə ri yoxa ç ı xardan bir aydı nlı q, az­ğ ı nlı ğ a aparan yollarda hə qiqə ti gö stə rə n bir rə hbə r, qurtuluş a və hidayə t yoluna yö nə ldə n bir bə lə dç i etmiş dir. Hə mç i­nin, Mə rhə mə tli Allah Ö zü ­nü n bir ayə sində belə buyu­rur: “Allah, Onun rizası nı arayan ş ə xslə ri ə min-amanlı q yolları na yö nə ldir, onları Ö z izni ilə zü l­mə tlə r­də n nura ç ı xarı r və dü z yola yö nə ldir” (Maidə, 5/16). Bə si­rə tli Allah heç vaxt yat­ma­yan gö zlə ri ilə Quranı qoruyub saxlayı r, onu dağ ı dı l­mazqalası ilə ə hatə edir. Zamanı n, qə rinə lə rin keç mə si ilə o ə sra­rə n­giz qalanı n sü tunları mö hkə m­li­yini itirmə z, onun qü drə t ə lamə tlə ri yoxa ç ı xmaz. Allahı n və Onun Elç isi­nin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) ehkamları na riayə t edə nlə r heç vaxt doğ ru yoldan sapmazlar.

Kə ramə tli Quran mö minlə rin mü bahisə yə dü ş ­dü k­lə ri anda ona sı ğ ı n­dı q­ları, mü sibə tə uğ radı qları zaman iç inə ç ə kilib qorunduqları isteh­kam, ş eytanı n və svə sə sinə qarş ı mü dafiə olunduqları yenilmə z qaladı r. Ş ə rə fli Quran mö min­lə rin baş ə ydiklə ri yeganə hakim və mü raciə t etdiklə ri ə n qə ti hö kmdü r. Mö minlə r ö z arzu­ları ilə Ş ə rə fli Qurana mö hkə m sarı lı r və bu­nunla ö zlə rini tə hlü kə ­lə rdə n xilas etmiş olurlar.

Ey Allahı m! Sə n mə ni Quranı n aydı n və mü tə ­ş a­beh, halal və haram, ü mumi və xü susi, yı ğ cam və tə fə rrü atlı, nə sx və mə nsux, asan və ç ə tin ayə lə rinin bu – ş eyx Sə ə di tə fsirini gö zə l tə rzdə ana dilimizə ç evirmə yə mü və ffə q et və bu tə ş ə b­bü sü mü uğ urla sona ç atdı rmağ ı mə nə nə sib et! Allahı n Son Elç isi və Peyğ ə mbə ri Muhə mmə də, ailə sinə və sə habə lə rinə salat və salam olsun!

Ey Allahı n qulları! Allah sizə rə hm etsin! Bilin ki, ö yrə nil­mə si ü ç ü n sə y gö stə rilmə yə layiq olan və mə nimsə nilmə si ilə mə qsə də ç atı lan, ə ldə edilmə si ilə insana Allahı n razı lı ğ ı nı qazandı ran ş ey Quran­dı r. Onu oxuyan ç oxlu xə zinə lə r ə ldə edə r və bö yü k mü kafatlara sahib olar. O, elə bir Kitabdı r ki: “Nə ö nü ndə n, nə də arxası ndan batil ona giriş ə bilmə z. O, Mü drik və Tə rifə layiqolantə rə fində n nazil edilmiş ­dir” (Fussi­lat, 41/42). Gö rkə mli alimin bu Tə fsiri də Ş ə rə fli Qurana layiq hü sntə ­və ccö h, vurğ unluq və mə hə bbə tlə yazı lmı ş dı r.

Mö htə rə m oxucu!

Kitabı n birinci cildində n tə krarladı ğ ı m[18] giriş hissə sində n sonra, nö vbə ti cil­də yazdı ğ ı m ö n sö zü mdə sizə bir sı ra yeni qeydlə ri­mi ç at­dı rmaq niyyə tində yə m. İ lk ö ncə gö rkə mli İ slam alimi və mü tə fə kkiri, Quranı n yü ksə k istedada malik tə f­sirç isi Ş eyx Ə bdü rrə hman ə s-Sə ə dinin ilk də fə olaraq Azə rbaycan dilinə tə rcü mə etmə yə cə sarə t gö stə rdiyim bu ə sə rinin, bundan ö ncə ç evrilmiş dildə ki bir sı ra xü susiyyə t­lə rini nə zə rinizə ç atdı rmaq yerinə dü ş ə rdi. Bunun sə bə bi – hə min ə sə ri ə rə bcə də n rus dilinə tə rcü mə etmiş mü tə rcim haqqı nda oxucu kü tlə sinə mə lumat vermə k və onun ə rə b dilinə bə lə d olmayan mü sə lmanlar ü ç ü n necə bö yü k və tə rifə layiq savab bir iş gö rdü yü nü nə zə rə ç atdı r­maqdı r.

İ lahiyyatç ı Elmir Rə fail oğ lu Quliyev Ş eyx Ə bdü r­rə hman ə s-Sə ə dinin bu ə sə rini ə rə bcə də n rus dilinə tə rcü mə etmə zdə n ə vvə l, ö zü nü n qeyd etdiyi kimi, hə min dilə ə vvə lcə Quranı tə rcü mə etmə li olmuş ­dur. Bu gü n rus dilində mö vcud olan Quranı n bü tü n mə na tə rcü mə ­lə ri arası nda hə myerlimizin iş ini ə n uğ urlu və ə n mü kə mmə l hesab etmə k olar. Mə hz belə bir Quran tə rcü mə si hö rmə tli E. Quliyevə bu ecazkar tə fsirin də tə rcü mə edilmə si ü ç ü n geniş imkanlar yaratmı ş ­dı r.

Elm alə mində ç ox tə riflə nə n bu qiymə tli tə fsiri bir ç ox digə r tə fsirlə rdə n fə rqlə ndirə n cə hə t, onun bir sı ra ö zü ­nə mə xsus mü sbə t mə ziyyə tlə rinin olması ­dı r. Bu xü su­siyyə tlə rin bə ­zi­lə ri haqqı nda ə sə rin mü xtə lif nə ş rlə rinə tanı nmı ş gö rkə mli ş ə xsiyyə tlə r tə rə fin­də n yazı lmı ş mü qə ddimə ­lə rində qeydlə r edil­miş dir. Bunlardan bə zilə ­rini Azə rbaycan dilinə tə rcü mə etdiyim bu ə sə rə ə lavə etmiş ə m. Xü lasə halı nda demə k olar ki, bu tə fsirin aş ağ ı ­dakı ö zə l xü susiyyə tlə ri onu digə r tə fsir­lə rdə n qə ti olaraq fə rqlə ndirir:

Ş eyx ə s-Sə ə di tə fsirində Quranı n nazil edilmə si mə qsə dilə ə laqə si olmayan lazı msı z sö z tə hlillə rinə, ş ə riə t hü ququ (fiqh) ü zrə mü bahisə li mə sə ­lə lə rə və fə lsə ­fə ç i­liyə yol verilmə miş dir;

ə linizdə ki Tə fsir bir sı ra mü fə ssirlə rin xilas ola bilmə ­diyi İ srail ə fsanə ­lə ­rində n[19] nü munə lə r ə xz etmə miş ­dir;

o, nə oxucunu bezikdirici də rə cə də uzun, nə də mə qsə di tam ç atdı ra bil­mə yə cə k də rə cə də qı sa deyildir;

tə fsir olduqca ç oxlu elmi, ə xlaqi və tə rbiyə sə ciyyə si daş ı yan faydalara malikdir və bu Tə fsirdə Ş eyx ə s-Sə ə di xü susilə peyğ ə m­bə rlə rin Quran hekayə t­lə rində n ç ox ə hə miyyə tli, hik­mə tli və hə yatda rə hbə r tutulması vacib olan nə ticə lə r ç ı xar­mı ş dı r. Hə r ş eydə n daha ə hə miyyə tli olan odur ki, bu Tə fsir, bidə tə və fə l­sə fə ç iliyə aludə olmuş kə lamç ı ları n hə r cü r pozğ un tə hriflə rində n uzaqdı r.

Ş eyx ə s-Sə ə di (Allah ona rə hmə t etsin) uluhiyyə t tö vhidi, rubu­biy­yə t və sifə t tö vhidi ü zrə və bü tü n digə r ə qidə mə sə lə lə rində Peyğ ə mbə ri­mizin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) kə ramə tli Sü nnə sinə sadiq olan yaxı n zaman alimlə rin­də n biridir. Bir sö zlə desə k, bu Tə fsir, İ slam ə qidə si haqqı nda istinad edilmə ­sinə layiq və zə ruri olan bir ə sə rdir.

Onu da deyim ki, bu mə ş hur tə fsirin Azə rbaycan dilinə tə rcü mə si tə bii ehti­yacdan doğ ­muş dur. İ yirminci ə srin 90-cı illə rinin ə vvə lində Azə rbaycan xalqı ilk də fə olaraq mü asir ana dilimizdə Fö vqə luca Allahı n Kə ramə tli Quranı ilə bö yü k alim­lə ri­miz Ziya Bü nyadov və Vasim Mə mmə də liyevin ilk tə rcü mə ­si sayə ­sində tanı ş olublar. Sonrakı illə r­də bu tə rcü mə bir sı ra tə shihlə rlə də fə lə rlə nə ş r oluna­raq[20] oxuculara tə qdim edilmiş dir. Quranı n daha bir sı ra digə r ş ə xslə r tə rə fin­də n hə yata keç irilmiş tə rcü mə lə ri də nə ş r olun­muş dur. Sevindirici haldı r ki, son illə rdə yü ksə k dini tə hsil almı ş gə nc islamş ü naslar da bu ç ox mü hü m bir sahə də Allahı n dininə və xalqı mı za ö z tö hfə lə rini vermə yə tə ş ə bbü s gö stə ­rirlə r.

Mə hz bu ö zə l ş ə rtlə r dinimizin ə sas Kitabı nı n geniş və asanlaş ­dı rı lmı ş ş ə r­hini də mü sə lman oxucuları mı za və İ slam də yə rlə ri ilə maraqlanan digə r insan­ları mı za Azə rbaycan dilində ç atdı rmağ a imkan yaratmı ş dı r.

Buna gö rə Ş eyx Ə bdü rrə hman ə s-Sə ə di­nin “Sə xavə tli və Mə rhə mə tli Allah­dan gə lə n asanlaş dı rma” adlı Quran tə fsiri olan sanballı ç ox­cildlik ə sə rinin dili­mi­zə tə rcü mə edilmə si – mə nə gö rə mə nə vi tə lə bat, Allahı n rizası nı qazanmaq ü ç ü n Onun dini naminə bir tö hfə və azə rbaycandilli insanlar ü ç ü n isə onları n İ slamı də rin­də n mə nimsə mə lə rinə yeni bir və silə olması niyyə tində n irə li gə lmiş ­dir. Tə ­bii ki, ç ə tinliklə ri asanlaş dı ran yalnı z Allahdı r. Hə md olsun Allaha, alə mlə ­rin Rə bbinə!

Ə ziz və mö htə rə m oxucu!

Ş ə rə fli Quranı n tə fsirini sizə Azə rbaycan dilində tam aydı n və asan baş a dü ş ü lə n ş ə kildə ç atdı r­ması nı, bizi uğ ur yoluna yö nə ltmə sini və bu kitabı hə m bu dü nya­mı z və hə m də Axirə timiz ü ç ü n faydalı və savab vasitə si etmə sini Mü drik və Fö vqə lqü drə tli Allahdan rica edirə m.

Mə rhə mə tli Allah qul­ları nı, ö z fikirlə rini dü zgü n ifadə etmə k qabiliy­yə ti baxı ­mı n­dan, bir-birində n fə rqli yaratmı ş dı r. Mə rhə mə t Sahibi, bu barə də belə buyu­rur: “...biri­nizi digə rinizin fö vqü nə də rə cə - də rə cə qaldı ­ran Odur­...” (Ə n­am, 6/165). Fö vqə luca Allahı n mö htə rə m ş eyx Ə bdü rrə h­man ə s-Sə ə diyə gö zə l istedad və qabiliy­yə t bə xş etmə si sayə sində gö r­kə m­li tə fsir alimi Quranı n bu ş ə r­hini son də rə cə aydı n və tezqavranı lan formada yazmı ş dı r. Onu orijinaldan deyil, ikinci dildə n tə rcü mə etmə k bö yü k mə suliyyə t və mə n deyə rdim ki, cə sarə t tə lə b edirdi. Bu keyfiy­yə tlə rin az da olsa bir qismini mə nə ə ta etmə si ü ç ü n Mü drik və Mə rhə mə tli Allaha dö nə -dö nə dua etmiş və Onun lü tfkarlı ğ ı na bel bağ layaraq tə rcü ­mə ­yə bö yü k hə və slə baş lamı ş am və qı sa mü ddə t ə rzində ə sə rin ilk cildi oxu­culara ç atdı rı lmı ş, indi isə artı q ikinci cild Onun sayə sində sevgili oxucula­rı mı za tə qdim olunur.

İ nsanı ucaldan Allah Ş ə rə fli Quranı nda gü clü ifadə bə xş etdiyi ş ə xslə rin dilsiz və acizlə rdə n ü stü n olduğ unu bildirə rə k: “Onlar zinə t iç ­ində bö yü ­dü ­­lə n və ç ə kiş mə zamanı aydı n danı ş a bilmə yə nlə rdir...” (Zuxruf, 43/18) deyə, sonuncu­ları sə ciyyə lə n­dirir. Ə bdü rrə hman ə s-Sə ə di mə hz Allahı n ü stü n tutduğ u və yü k­sə k qabiliyyə t bə xş etdiyi insan­lar­dan­dı r. Onun tə fsirini ə rə b­cə də n mə harə tlə ç e­virmiş Elmir Quliyevin tə rcü ­mə ­sini Azə rbaycan dilində ifadə edə rkə n kifayə t qə ­də r ç ə tin­lik­lə rlə və hə lə dilç iliyi­mizdə sabitlə ş mə miş, dini ə də ­biyyat istilah­ları ­nı n tam alı ş ı l­mamı ş tə rə flə ri ilə rast­laş malı oldum. Bunlar, ə sasə n, ilk nö vbə də Hə rş eyiə hatə edə n Allahı n ad və sifə tlə rinin dilimizdə hamı nı n baş a dü ş ə bilə cə yi formada verilmə si ilə bağ lı idi. Oxucuları n diqqə tində n, ehtimal ki, belə yeni sö z və ifadə lə r yayı nmayacaq, ola da bilsin ki, onlar hamı ya eyni tə siri bağ ı ş lama­yacaq və bə zə n isə, lap qeyri-adi gö rü nə cə k. Lakin tə rcü ­mə ç inin ana dilinə ilk də fə ç ev­rilə n bu cü r monu­mental ə sə r­lə rdə yeni sö zlə r iş lə tmə yə mə cbur ol­ması, mə ncə, tə bii bir haldı r, elmi-tə crü bi baxı mdan ö zü nü mü ə y­yə n də rə ­cə də doğ ruldur. Yeni termin və istilahlar sü ni sö zyaratma ü sulu ilə deyil, Allahı n ə rə b dilində Onun Ö zü tə rə fində n bə yan edilə n kə lam­ları n­dan irə li gə lə n və Azə rbaycan dilinə gə ti­rilmə si vacib olan tə lə bat­dan doğ muş dur. Bu ö n sö zü mdə də hə min nadir ifa­də ­­lə r­də n yararlanmı ş am. Bun­dan baş qa, ö ncə də n qeyd etdiyim kimi, ş eyx Ə bdü r­rə hman ə s-Sə ə di­nin bu tə fsirinin tə rcü mə sinin gerç ə klə ş di­rilmə si bir sı ra ob­yek­tiv sə bə b­lə rlə ə laqə dar­ idi. Belə ki, bu ə sə rin Azə rbaycan dilinə tə rcü mə si, onun ə sası ­nı tə ş kil edə n Quranı n ö zü nü n ana dilimizə edilə n tə rcü mə si ilə bila­vasitə bağ lı ydı və Tə fsiri tə rcü mə et­mə k ü ç ü n, ilk nö vbə də, qarş ı mı zda Quranı n dilimizdə mö v­cud olan tə rcü mə lə ­rinin onun fundamental prinsip­lə ri ilə ü st-ü stə dü ş mə si prob­lemi daya­nı rdı. Fə rqlə rin də rinliyinə varma­dan, demə k yerinə dü ş ü r ki, ə rə bcə də n Azə rbaycan dilinə hə ya­ta keç ir­ilə n hə m ə vvə lki Quran tə rcü mə ­lə rində bir sı ra tə shihlə rin edilmə si və hə m də yeni nə ş rlə rin və tə rcü mə lə rin iş ı q ü zü gö rmə si və bə zi cü zi hallarda isə mə nim, Allahı n rizası ilə, E. Quliyevin rus dilinə tə rcü mə etdiyi “Mü qə ddə s Qurandan” («Священный Коран», Mə dinə nə ş ri, Sə udiyyə Ə rə bistanı Krallı ğ ı, 1423-cü hicri ili) bə zi fraqmentlə ri sə rbə st tə rcü mə et­mə yim bir sı ra ç ə tin­liklə rin aradan qalxma­sı nı ş ə rtlə ndirdi və Tə fsirin tə rcü mə sinə yol aç dı. Allah Hə rş eyibilə ndir, Onun icazə si olmadan heç nə baş vermir. Gerç ə klə ş ə n hə r ş ey Onun hö kmü nə ə saslanı r.

Tə fsirin rus dilində ki mə tnində n (А.Саади, «Толкование священ­ного Корана», М. «Умма», 2 cilddə [21], 2006) etdiyim tə rcü mə, onun quru­lu­ş u­nun və mə z­mununun tamlı ğ ı baxı mı ndan, heç bir də yiş ikliyə uğ radı l­mamı ş, ixtisara yol verilmə ­miş və ə sas mə tn olduğ u kimi tə rcü mə edilmiş dir. İ ş in gediş ində paralel olaraq Tü rkiyə də tü rk dilində nə ş r olunmuş “Sə ə di Tə fsiri” ə sə rində n (Abdur­rahman b. Nasir es-Sadi, “Tefsirus-Sadi”, Quraba, 2006, 5 cilddə) də istifadə edil­miş dir. Bu xü susiy­yə tlə r orijinalı n tə rcü mə edilmiş dildə asan anlaş ı lması nı tə min edə n ö zə llik­lə r­də ndir. Digə r bir sə ciyyə vi hal kimi, (bunu ç ox ə hə miyyə tli hesab edirə m) Tə fsirin rus dilinə tə rcü mə si zamanı İ slam dininə xas olan və bü tü n İ slam və qə rb ö lkə lə rində, demə k olar ki, eynilə (tə rcü mə edilmə ­də n) istifadə edilə n bir sı ra Quran istilahları nı n, rus dilində ki tə rcü mə də sə rbə st qarş ı lı ğ ı verildiyi halda, mə n onları, Allahı n rizası ilə, dilimizdə ki ə nə nə vi formaları nda bə rpa etmə ­yi mə qsə də uy­ğ un saymı ­ş am.

Bundan ə lavə, yuxarı da qeyd etdiyim kimi, Tə fsirin rus dilində ki mə tni tə rcü mə edilə rkə n tü rk mə t­nində n də lazı mı nca yararlanmı ş am. Tə rcü mə etdiyim rus dilində ki mə tndə termino­logiya ilə bağ lı bir sı ra digə r ö zə lliklə r də mö vcud idi ki, mə n, Allahı n yardı ­mı ilə, onları, qeyd etdiyim kimi, ö z fə rdi ü slu­bu­ma mü vafiq olaraq, artı q gerç ə k­lə ş dirmi­ş ə m və sevgili oxucuları mı za tə qdim edirə m.

Sonuncu qeydim Tə fsirdə Mü qə ddə s Allahı n adları nı n yazı lı ş ı ilə ə laqə dar­dı r. Ə zə mə tli və Mü drik Allahı n adı bu tə rcü mə də ş ə xs ə və zliklə ri ilə ifadə olun­duqda bö yü k hə rflə rlə yazı lı r. İ slam Peyğ ə mbə rinin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) “Allahı n Elç isi” adı və yazı lı ş da ancaq Allahı n son elç isinin nə zə rdə tutulduğ u ş ə rə fli “Peyğ ə mbə r”, “Elç i”, “Allahı n Elç isi” adları da bö yü k hə rflə ya­zı lı r. Lakin Muhə mmə d Peyğ ə mbə ­rin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) adı ­nı n ş ə xs ə və zliklə ri ilə ifadə olunması bö yü k hə rflə rlə iş arə edilmə miş dir və bunun sə bə bi – bö yü k hə rflə rlə yazı lan ş ə xs ə və zliklə rinin bu tə rcü mə mdə yalnı z Allaha mə xsus edilmə sində dir.

Tanı nmı ş alimlə rimiz (mə rhum) Ziya Bü nyadovun və Vasim Mə mmə d­ə liyevin Quranı n tə rcü ­mə sində Allahı n ad və sifə tlə rinin yazı lı ş ı ilə onları n Tə fsirin Azə rbaycan dilində verdiyim mə tnində ki yazı lı ş ları arası nda mü ə yyə n forma fə rqlə ri mö vcud­dur ki, bunlar, mə nim Mü drik Allahı n ad və sifə tlə rinin Ana dilimizdə xü susi olaraq sabitlə ş dirilmə si tə ş ə bbü sü mlə bağ lı dı r. Bu mü lahizə ­nin oxucu­ları n nə zə ­rinə ç atdı rı lması nı n sə bə bi, bu sahə də mü xtə lif yanaş maları n və adlandı rı l­maları n geniş istifadə edilmə sidir ki, onlara bu ö n sö zü mdə aydı nlı q gə tirmə yi vacib sayı ram.

İ kinci cilddə verilmə si zə ruri olan bir sı ra digə r vacib izahlar sə tiraltı qeyd­lə rdə ö z ə ksini tapmı ş dı r və onları n bə zilə rinin bu ö n sö zdə gö stə rilmə sini mə qsə ­də uyğ un sayı ram. Belə liklə, hə min qeydlə rin bir qismi ü mumilə ş dirilmiş, digə rlə ­rinin isə hə r birini ayrı ca gö stə rmə yi ü stü n tuturam, ç ü nki onları n hə r biri konkret mahiyyə t kə sb edir.

Tə fsirin quruluş u haqqı nda. Ə vvə lcə Quran ayə si­nin ə rə bcə si, onun altı nda isə ayə nin Azə rbaycan dilinə tə rcü mə si verilir. Bundan sonra isə Tə fsirin tə rcü ­mə si gə lir.

Ayə lə rin tə rcü mə si ü ç ü n Z. Bü nyadov və V. Mə mmə də liyevin tə rcü mə si ə sas gö tü rü lmü ş dü r. Lakin Tə fsirin ə rə bcə yazı ldı ğ ı nı və bu zaman ayə lə rin orijinal ə slinə istinad etdiyini nə zə rə alaraq, ə sas mü ə llif mə tninə də yiş ikliklə r və ə lavə lə r et­mə mə k və bilə rə kdə n tə hrifə yol vermə mə k xatirinə, Quran ayə lə rinin Azə rbaycan dilinə ç evirisi qismə n və nadir hallarda isə rus mə tninə ə sasə n (tü rk mə tnlə ri ilə mü qayisə edilmə ş ə rtilə), tam redaktə edilmiş və zə ruriyyə t yarandı ğ ı hallarda isə ayə nin tə rcü ­mə si­nin mə tni bü tö vlü klə tə rə fimizdə n yenidə n tə rcü mə edilmiş dir (Qeyd: Sonrakı III, IV, V cilidlə rdə Quran ayə lə rini, ə sli mə tnə uyğ un tə rzdə, bü tö vlü klə rus dilində n azə rbaycancaya ç evirmiş ə m). Ayə lə rin tə rcü mə ­sində edilmiş ə lavə izah­lar mə tnlə rdə n, ehtiyac olmadı ğ ı na gö rə, ə ksə r hallarda ç ı xarı l­mı ş dı r və bə zi hallarda isə sə hifə altı (dib) yazı ları kimi gö stə ril­miş ­dir.

- Bə zə n tə rcü mə mə tninə edilmiş tə rcü mə ç i ə lavə lə ri orijinal ayə və ona mü ­vafiq yazı lmı ş ş ə rhlə heç və chlə uyuş mur, ə hə miyyə tli də rə cə də fə rqlə nir. Belə hallarda ayə ni tə rcü mə etdiyim dildə verilmiş mə tndə n yenidə n ç evirmə yə mə c­bur olmuş am. Tə bii ki, ayə lə rin ç evirisi bö yü k sə br və sə ylə mö vcud mə nbə lə r ü zrə yoxlanmı ş, mü qayisə və tə hlil edildikdə n, hə m də araş dı rı ldı qdan sonra, Allahı n kə lamı na daha yaxı n ç evrilmiş Azə rbaycan variantı ü zə rində dayanı lmı ş ­dı r. Bu faktlar nadir deyil. Bü tü n bunları sə hifə altı qeydlə rdə “Tə rc. F.S.” ya da, sadə cə, “F.S.” (Fə rahim Sə lə fi) kimi vermiş ə m. Nü munə ü ç ü n qeyd edim ki, bir ayə nin tə rcü mə si belə verilmiş di: (5.55) Ayə nin Azə rbaycan dilində olan tə rcü mə ­sində rast gə ldi­yim variant: “Sizin haminiz ancaq Allah, Onun Peyğ ə mbə ri və iman gə tirə nlə rdir. O kə slə r ki, (Allaha) na­maz qı lı r və rü kuda olduqları halda zə kat verirlə r ”. Ayə nin ə rə b mə tni isə belə dir:

ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ

Tə bii ki, bu orijinal ə rə b mə tnində, yə ni Allahı n mü qə ddə s kə lamı nda “rü ­kuda olduqları zaman zə kat verirlə r” (?) ifadə sini axtarmağ ı n qə tiyyə n mə nası yox­dur! Mə n isə ayə nin tə rcü mə sini rus dilində verilmiş mə tnə və, tə bii ki, ə rə b mə tninə daha uyğ un ş ə kildə ç evirmiş və aş ağ ı dakı izahı sə tiraltı nda belə vermi­ş ə m: “ (5.55) “Sizin dostunuz yalnı z Allah, Onun Elç isi, namaz qı lan, zə kat verə n və rü kuya gedə n mö minlə rdir”. Ayə nin fə rqli tə rcü mə si mə nimdir. Z.B. və V. M. tə rcü mə si belə dir: “Sizin haminiz ancaq Allah, Onun Peyğ ə mbə ri və iman gə ti­rə n­lə rdir. O kə slə r ki, (Allaha) namaz qı lı r və rü kuda olduqları halda zə kat ve­rirlə r”. Ayə nin son, kursivlə verilə n ə lavə fraqmenti, hə tta, namazı n huş u ilə qı lı nması tə lə binə belə uyğ un olmadı ğ ı ü ç ü n, anlaş ı l­maz­­dı r, yə ni, ş ə riə t tə lə blə rinə mü vafiq olaraq, namaz qı lan zaman gö zü n sə cdə yerində n ç ə kilmə mə si tə lə b olunduğ u halda, rü kuda olduqları halda zə kat vermə k” (hə m də nə zə rə alaq ki, bu, tə rcü mə ç ilə rin ayə yə ə lavə sidir) qeyri-tə biidir. Ayə nin orijina­lı nda, gö rdü yü ­nü z kimi, belə bir sö z birlə ş mə si yoxdur (ي ُ ق ٖ ي م ُ و ن َ ا ل ص ّ َ ل ٰ و ة َ – namaz qı lanlar; و َ ي ُ ؤ ْ ت ُ و ن َ ا ل ز ّ َ ك ٰ و ة َ – zə kat verə nlə r və و َ ه ُ م ْ ر َ ا ك ِ ع ُ و ن َ – rü kuya gedə nlə r və bunlar tə krarlanan və bir-birində n mü vafiq qaydada ayrı yazı lan mü stə qil sö z birlə ş mə lə ridir). Ayə nin mə tnində yoxdursa, demə li, ə sassı z ə lavə dir! İ man sahibi olan tə rcü mə ç i belə “ş eylə rə ” yol vermə mə lidir. Tə fsirin mə tnində n də aydı n olur ki, ayə də “rü ku ha­lı nda zə kat vermə k” ifadə si ilə bağ lı ş ə rhə yer verilmə miş dir. Bundan baş qa, bir daha qeyd etmə liyə m ki, zə kat vermə k xü susi və fə rz ayindir və onun yerinə yetirilmə si sadə bir proses deyildir. Zə kat vermə k, adicə ianə, sə də qə vermə k də deyildir. Zə katı n verilmə si kifayə t qə də r mü rə kkə b mə sə lə lə rin ö ncə də n planlaş dı rı lması, hesablanması və s. maliyyə tə d­bir­lə ri ilə bağ lı dı r ki, bunları namazı n gediş atı nda gerç ə klə ş dirmə k mü mkü n deyil. Ə lqə rə z, belə bir tə rcü mə ni yalnı z namaz haqqı nda tə sə vvü rü də qiq ol­mayan ş ə xs, hansı sa konkret niyyə tlə yerinə yetirə bilə r. Allahı n ayə sini bilə rə k­də n və ya qeyri-iradi olaraq tə hrif etmə yə yö nə l­dilmiş belə bir “tə rcü mə ” Allahı n bə yə nmə yə cə yi xoş agə lmə z bir haldı r və onun aradan qaldı rı lması, mə suliyyə t daş ı yan kə slə rin və zifə sidir”.

Baş qa mü ə lliflə rdə n, ə sə rlə rdə n gə tirdiyim sitatlar, mə nbə lə ri gö stə rilmə klə, sə hifə altı qeydlə rdə veril­miş dir.

Bu və buna bə nzə r uyğ unsuzluqlarla bağ lı mü vafiq izahlar sə hifə nin so­nunda, xə ttin altı nda “F.S.” inisialı ilə iş arə olunmuş ­dur.

Mö htə rə m oxucu!

Hə r bir ə sə rdə nə zə rdə n qaç an mü ə yyə n nö qsanları n olması mü mkü ndü r. Tə kcə Mü drik Allahı n Kitabı nö qsansı zdı r. Odur ki, bu tə rcü mə də hə r hansı bir gö zə ç arpan və ə hə miyyə t kə sb edə n xə ta ilə rastlaş sanı z, acizanə xahiş edirə m ki, nö qsanlar barə də, zə hmə t də olsa, nö vbə ti nə ş rlə rdə nə zə rə alı nması ü ç ü n qeyd və tə kliflə rinizi yazı b aş ağ ı da gö stə rilə n elektron poç tuma yolla­yası nı z.

Lü tfkar Allahdan bu tə rcü mə mi Ö z xatiri ü ç ü n və qulları na, ­onları n xeyri və faydalanmasl ü ç ü n, sevdir­mə sini arzu edirə m!

FƏ RAHİ M SÜ LEYMAN OĞ LU QURBANOV (FƏ RAHİ M SƏ LƏ Fİ)

TƏ RCÜ MƏ Ç İ Nİ N Ü Ç Ü NCÜ Cİ LDƏ

Ö N SÖ ZÜ

Bismillahirrahmanirrə him!

Mö htə rə m Oxucu!

Allahı n adı ilə sizi salamlayı r, sizə Allahı n salamı olsun deyir və ecazkar Quranı n ə s-Sə ə di Tə fsiri­nin ü ç ü ncü cildini diqqə tinizə ç atdı raraq istə yirə m ki, siz, ey ə ziz və mehriban insanlar, bu də yə rli ə sə rin XXI ə srin ə vvə llə rində ana dilimiz olan Azə rbaycan dilinə qeyri-peş ə kar sı ravi bir mü sə lman tə rə fində n tə rcü mə edilə n ilk ç oxcildi Quran Tə fsiri olduğ unu nə zə rə alası nı z, onun nə ş r olunmuş hə r bir hissə si və ya bü tö vlü kdə ə linizdə olan cildlə ri haqqı nda istə nilə n rə y və tə klif­lə rinizi mə nə gö ndə rə siniz. Mə n də, inş allah, Allahı n hidayə ti və yardı mı ilə onları ü mumilə ş dirib, nö vbə ti cild­lə rin tə rtibatı nda istifadə edə və qiymə tli mü lahizə lə ri­nizdə n Allah xatirinə yarar­lana bilim.

Hə md olsun Fö vqə luca Allaha, alə mlə rin Rə bbinə, mə ni bu gö zə l ə sə ri tə rcü mə etmə yə yö nə ltdiyinə və ruhlan­dı rdı ğ ı na gö rə!

Və d edildiyi kimi, gö rkə mli İ slam alimi, mə ş hur mü hə ddis və istedadlı ş ə riə t bilicisi Ş eyx Ə bdü rrə hman ibn Nasir ə s-Sə ə dinin “Mü qə ddə s Quran Tə f­siri”nin ü ç ü ncü cildi azə rbaycandilli oxucu­lara, mü sə lman bacı və qardaş ları mı za və oxuması nı arzu edə n hə r bir insana tə qdim edilir.

Fö vqə luca Allah xatirinə bu ö n sö zü və ə linizdə ki ə sə ri diqqə tlə və aramla oxuyub, bu dü nyanı z və ö lü mdə n sonra ə bə di qalacağ ı nı z Axirə tı niz ü ç ü n faydalı nə ticə lə r ç ı xarası nı z.

Tə rcü mə ç ini nö vbə ti cildə ayrı ca ö n sö zü yazmağ a vadar edə n sə bə b­lə rdə n biri də ona dair deyilə si bir sı ra mü lahizə lə rimin və hə m də bundan ə vvə lki cildlə rdə nə zə rə ç arpdı rmadı ğ ı m bir sı ra ö zə lliklə rin olması və oxu­culara bunlarla ə laqə dar mü ə yyə n aç ı qlamalar verilmə si istə yidir. Ə lbə ttə, burada, zə ruriyyə t olduğ una gö rə istifadə etdiyim yazı lı mə xə zlə rə tə nqidi yanaş ma nü mayiş etdirmə k niyyə tində qə tiyyə n olmasam da, bə zi mü stə sna hallarda, Sə ə di ə sə rinin saflı ğ ı nı qorumaq mə qsə dilə, yararlandı ğ ı m mə nbə lə rin bir sı ra mə qamları nı vurğ ulamaq mə cburiyyə tində qaldı ğ ı m hallarda, evfemik ifadə lə rlə də olsa, fikrimi bildirmiş və də rinliyə varmadan labü d tə shihlə r etmiş ə m və dü ş ü nü rə m ki, oxucular və kitabla maraqlananlar bunu nə zə rə alacaqlar.

Mü driklə r Mü driki Fö vqə luca Allah Mü qə ddə s Və hyini insanlara pak niy­yə tlə aç ı qlayan hə r bir qulunun Himayə darı və Yardı mç ı sı dı r.

Ə zə mə tli Fö vqə lqü drə tin Kitabı nı Onun qulları na mü xtə lif vasitə ­lə rlə ç at­dı rmağ a sə y gö stə rə n hə r bir kə s Onun daimi qayğ ı sı olmadan insanlar ü ç ü n də yə rli bir ş ey hasil etmə yə qadir olmazlar. Oxucuları mı z da yə qin etmə lidirlə r ki, Rə bbini mə nfə ə tdə n uzaq ü lvi mə hə bbə tlə sevmə yə nlə r kimə sə xeyir və fayda vermə yə qabil deyillə r. Fö vqə luca Allahı n lü tfkarlı ğ ı sayə sində bu bö yü k və uzun mü ddə t insanları mı za faydalı biliklə ri ç atdı racaq ə sə rin nö vbə ti hissə si tə rcü mə edilə rkə n İ lahi Hikmə tində n ruhlanmadan də yə rli bir tə rcü mə ə ldə etmə k ol­mazdı. Ə gə r bö yü k alim Ş eyx Sə ə didə n edilə n bu tə rcü mə də Oxucu nə isə faydalı bir anlayı ş ə ldə edə bilə rsə, bu, mə rhum Ş eyx Sə ə dinin istedanı n nə ticə si, Allahı n ona bə xş etdiyi lü tfkarlı ğ ı nı n bə hrə si kimi qə bul edilmə lidir ki, burada tə rcü mə ­ç inin payı – onun belə bir ə sə ri Ana dilində oxucuları na ç atdı rması ş ə rə ­finə nail olması dı r. Ö z misilsiz ecazkarlı ğ ı ilə qulları nı Ö zü nə mə xsus bir tə rzdə ş ə rə flə ndi­rə n Fö vqə luca Allaha hə md olsun! Allahı n Son Elç isi və mü drik Peyğ ə mbə ri Muhə mmə də (ona Allahı n salavatı və salamı olsun), ailə ü zvlə rinə və sə habə ­lə rinə, Qiyamə tə qə də r onun yoluna sadiq qalanlara Allah yardı mç ı olsun!

Ü ç ü ncü cildin mə ziyyə tlə rini qeyd edə rkə n, ilk nö vbə də, də yə rli oxucula­rı mı za bir sı ra mə slə hə tlə rimi aç ı qlamaq istə rdim. Ə vvə lki cildlə rə (I-II) aid oxucu mü raciə tlə rində mə nim ü ç ü n ə hə mə iyyə t kə sb edə n bir narahatç ı lı q hiss olu­nurdu ki, bunu da, aydı nlaş dı rdı ğ ı ma gö rə, onları n, Tə fsirin Quran ayə lə rinin tə rcü mə ­sini mü xtə lif mü ə lliflə rin tə rcü mə ­lə ri ilə mü qayisə li ş ə kildə oxumaları və bu zaman ayə ç evirilə rində mü ə yyə n “uyğ unsuzluqlara” rast gə lmə lə ri ilə ə laqə lə n­dir­mə k olar. Ö lkə mizdə uzun mü ddə t Quranı n bir mü ə lliflə r kollektivi tə ­rə ­fində n yerinə yetirilmiş tə rcü mə si qiraə t edildiyində n, oxucuları n bə zilə ri hə min tə rcü ­mə ni standart ö rnə k kimi qə bul edir və fə rqli tə rcü mə lə r gö rdü kdə, buna tə ə c­cü blə nir və tə rcü mə mə tnlə rində yanlı ş lı qları n olduğ unu gü man edirlə r. Ə slində isə, mü ə yyə n hazı rlı ğ ı olan oxucu bilir ki, Ş ə rə fli Quranı n adekvat tə rcü mə si bə ş ə r ö vladı ndan, ilk nö vbə də, bir sı ra mə ziyyə tlə rə malik olmağ ı ehtiva edir. Bunlar hansı lardı r? Ç evirdiyin mə tnin dilini və ö z ana dilini mü kə mmə l və incə liklə ri ilə bilmə k və ö z xalqı nı n dilinə ö vladlı q sevgi və mə hə bbə ti ilə yanaş maq. Bununla yanaş ı mü tlə q iman sahibi olmaq. Sonra, tə rcü mə sə nə tində mü ə yyə n tə crü bə si və sə riş tə si olmaq və s. Lakin son dö vrlə rdə edilə n Quran tə rcü mə lə rini, nə də nsə, “mə na tə rcü mə lə ri” (rus və Azə rbaycan dillə rində), “meallar” (tü rk dilində) kimi gö stə rmə k meyillə ri ü stü nlü k tə ş kil etmə yə baş lamı ş dı r. Ə slində, bu, heç də Quran gerç ə kliyinə uyğ un deyil və ə sil hə qiqə ti inikas etdirmir. Bildiyimiz kimi Kə ramə tli Quranda Fö vqə lqü drə tli Allahı n istifadə etdiyi sö zlə r sı rf ə rə b dilinə mə xsus sö z və ibarə lə rdir ki, onlar inkiş af etmiş bir dilin və hə min dildə n tə rcü mə nin bü tü n ö zə lliklə rini, qanunları nı və qanunauyğ unluqları nı ö zü ndə ə ks etdirir. Bu mü ddə adan oxucuya və mü tə xə ssislə rə aydı n olmalı dı r ki, Quranı n mü asir və baş qa dillə rə ç evrilmə si də Allahı n mü ə yyə n etdiyi ü mumi qanunauy­ğ unluqlara tabedir. Fö vqə luca Allah bu mə sə lə də heç bir hə dd qoymamı ş, qadağ a ayə si nazil etmə miş və sadə cə, Quranı n ş eytanları n mü daxilə sində n qorunduğ unu bizə bildirmiş dir. Buna gö rə də “Quranı adekvat tə rcü mə etmə k olmaz” deyə nlə r bunu nə zə rə almalı dı rlar. Bu ə sə rdə də biz eynilə bu mü ddə aya mü vafiq hə rə kə t etmiş ik. Ayə lə rin tə rcü mə sində, ə sasə n, gö rkə mli alimlə rimiz mə rhum akademik Ziya Bü nyadov (Allah ona rə hmə t etsin) və tanı nmı ş ə rə bş ü nas, ə rə b dilinin gö zə l bilicisi, elmlə r doktoru, də rin hö rmə timizə layiq Vasim Mə mmə də li­yevin birgə tə rcü mə sin­də n istifadə edilmə si ilə yanaş ı, digə r mü ə lliflə rin tə rcü mə lə ­rin­də n də yararlanmı ş və bir sı ra hallarda isə tə r­cü mə etdiyim Tə fsirdə ki ayə lə ri birbaş a rus dilində n ç evirmə yə ehtiyac hiss etmiş ə m. Bunun ə sas sə bə bi isə, ə sə ri ə slində n tə rcü mə edə n Elmir Quliyevdə tə fsirin tə r­cü mə sinin onun Quranı rus dilinə tə rcü mə sinə daha ç ox ya­xı nlı ğ ı olmuş dur[22]. Bununla ə laqə dar olaraq hazı r tə rcü ­mə ­lə rində n istifadə etdi­yim mü ə lliflə rin ç evirilə rini, bir ç ox hallarda, mə tnə mü vafiq redaktə edə rə k və tə rcü mə ç ilə rin Allahı n Kitabı na – ayə lə rin mə tninə birbaş a aid olmayan izah­ları nı mə tndə n ç ı xarı b, mü ə yyə n qismini sə hifə altı qeyd­lə rdə ə ks etdirmiş ə m. Bu, kə ramə tli ayə lə rin mə tnində n Allahı n sö zü olmayan yozum mə qsə dli ifadə lə rin mü mkü n qə də r tə mizlə nmə si zə ruriyyə ­tində n irə li gə lmiş dir. O da nə zə rə alı nmı ş dı r ki, ayə lə rin mə tninə bilavasitə daxil edilmiş izahedici ə lavə lə rə Sə ə di ş ə rhində artı q ehtiyac qalmı r, ç ü nki onun ş ə rhi daha mü kə mmə l, daha geniş və ə hatə lidir. Bundan ə lavə, Quranı ə rə bcə oxuyub baş a dü ş ə n haqq tə rə fdarı olan Oxucu mü vafiq ayə lə ri, onları n tə rcü mə lə rini diqqə tlə oxuyub, onları, mə nim ç ı xartdı ğ ı m ə lavə lə ri və hə mç inin mö htə rə m mü ə llifin geniş ş ə rhlə rini mü qayisə edə rsə, mü tlə q ə dalə tli bir nə ticə yə gə lmə k imkanı na malik olacaqdı r və bu halda subyektiv mü lahizə lə rə yol verilmə si minimuma enə cə k­dir[23]. Hə r bir mü sə lman, hə r bir vicdanlı insan ü ç ü n Allahı n sö z və ifa­də ­lə rinin saflı ğ ı, ə lavə lə rdə n arı nması, mə ncə, daha ü stü n­dü r və tə qdirə layiqdir.

Mö htə rə m Oxucu unutmamalı dı r ki, mə n Ş eyx Sə dinin Tə fsirini mə hz rus dilində n tə rcü mə edirə m və mə n qarş ı mdakı mə tni bü tü n incə liklə ri ilə, hə m də tü rkdilli mə nbə lə rdə n kifayə t qə də r yararlanaraq, Ana dilimizə ç evirmyə ç alı ş ı ­ram. Bunları ona gö rə qeyd edirə m ki, bə zə n tə rcü mə ç iyə yö nə ldilə n iddiaları n ç oxu mə hz bu yö ndə n irə li sü rü lü r.

Zə ruri hallarda bə zi sö z və ifadə lə rə, izahlara, arayı ş lara ehtiyac yarandı qda mü ə yyə n mə nbə lə rdə n istifadə olunmaqla ə sə rə sə hifə altı qeydlə r (dibnotlar) edilmiş dir ki, bunları n bö yü k ə ksə riyyə ti ö zü mə mə xsusdur.

Yeri gə lmiş kə n qeyd edim ki, ü ç ü ncü cild birinci və ikinci cildlə rin tə rtiba­tı n­dan bir qə də r fə rqlə nir. Bu da ə lavə materialları n yerlə ş dirilmə si ilə bağ lı dı r. Mə sə lə n, “Ə rə b sö zlə ri, sö z birlə ş mə lə ri və istilahları nı n izahı ” adlı ə lavə, kitabı n sonuna yerlə ş dirilmiş və mü ndə ricat bö lmə si bir qə də r geniş lə ndirilə rə k, kitabı n ə vvə lində verilmiş dir. Ə n ö nə mli olan isə, bu cildə (ə vvə lkilə rdə n fə rqli olaraq) mü ə llifin – Ş eyx Sə dinin ö zü nü n yazdı ğ ı ö n sö zü nü də ə lavə edirə m.

Bu ö n sö zdə tə rcü mə ç i kimi qarş ı ma qoyduğ um mə qsə d­lə rdə n bir digə ri də oxucularla canlı ə laqə, qarş ı lı qlı ü nsiyyə t yaradı lması na ç alı ş ma­ğ ı mdı r. Bununla bağ lı olaraq kitabda tə rcü mə ç inin elektron poç tunun ü nvanı və telefon nö mrə si gö stə rilmiş dir. Ə vvə lki dö nə mlə rdə nə ş r edilə n ə sə rlə rdə nadir hallarda Yayı n evlə rinin telefonları gö stə rə lə rdi ki, oralara da zə ng vurmaq hə və si oxucuda baş qaldı rmazdı. Tə rcü mə ç inin ə laqə vasitə sinin gö stə rilmə si yeni bir tə ş ə bbü sdü r və oxucu ilə birbaş a ə laqə saxlanması nı n gü nü n sə viyyə sində ə n yaxş ı nü munə sidir. Lakin tə ə ssü flə r olsun ki, mö htə rə m Oxucum bu mü hü m tə ş ə bbü sə I və II cild­lə rdə, demə k olar ki, diqqə t yetirmə miş dir[24]. Halbuki ç ox vaxt kitabı n mə tninin də qiq baş a dü ş ü lmə si ü ç ü n yazı lmı ş ö n sö zlə rin ə hə miyyə ti bö yü k olur. Buna baxmayaraq, tə rcü mə ç iyə zə ng vurub, mü ə yyə n mə sə lə lə ri aydı n­laş dı rmaq istə yə nlə r ç ox az olmuş dur. Bunun iki sə bə bi ola bilə r. Birincisi, ya bu tə rcü mə ideal və nö qsansı zdı r – bu isə mü mkü n olmayan bir ş eydir, nö qsansı z olan tə kcə Mü drik Allahı n Kitabı dı r. İ kinci sə bə b – oxucuları n belə “ö n sö z” ad­landı rdı ğ ı mı z izahlı aç ı qlamalara alı ş maması və diqqə t yetirmə mə si və ya ə hə ­miy­yə t vermə mə si ola bilə r. Allahdan oxucuları mı zı oxuduqları mü hü m ə sə rlə rə diqqə tlə yanaş mağ a yö nə lt­mə sini arzu edirə m.

Bö yü k İ slam mü tə fə kkirlə rinin bildirdiklə ri kimi, Qiyamə tə qə də r oxuna­caq, bu dü nyamı z və Axirə timiz ü ç ü n misilsiz də yə rə və faydaya malik olan bu kitabı n ə ldə edilib, diqqə tlə oxunması insanlar ü ç ü n ç ox mü hü m etiqad mə sə ­lə lə rini aydı nlaş dı rmaqda və ö yrə nmə kdə, Ş ə rə fli Quran və Peyğ ə mbə rimizin (ona Allahı n salavatı və salamı olsun) Sü nnə sində n sonra, mö vcud də yə rli və saitlə rdə n biri olacaqdı r. Ç ü nki o, Fö vqə luca Allahı n Mü qə ddə s Sö zü nü n ə n yaxş ı və ə n uğ urlu ş ə rhlə rində n biridir. Ə bdü rrə hman ə s-Sə dinin bu kitabı İ slam ö lkə lə rində və digə r ö lkə lə rdə də geniş yayı lmı ş dı r. Bu, mü ə llif tə rə fində n “Sə xavə tli və Mə rə hə mə tli Allahdan gə lə n asanlaş dı rma” adlandı rı lan Quran ş ə rhi, Quranı sevə nlə r, onu oxuyub də rində n baş a dü ş mə k istə yə nlə r ü ç ü n ə və zedilmə z bir və saitdir, Quran ayə lə rinin ə sil mahiyyə ti haqqı nda aydı n tə sə vvü r yaradan bö ­yü k ensiklopedik soraq vasitə sidir. Quran ayə lə rinin də rində n və mü asir dildə ş ə rh edildiyi və Azə rbaycanda ilk də fə Ana dilimizdə nə ş rinin davam etmə kdə olduğ u bu ç oxcildli ə sə rdə dinimiz İ slamı n, demə k olar ki, bü tü n ə sas və fə rdi (fə ri) mə sə lə lə ri ö z izahı nı tapmı ş dı r. Yeri gə lmiş kə n qeyd edim ki, İ slamı n “fə rdi (fə ri) mə sə lə lə ri” ifadə si haqqı nda tə rcü mə ç i bir sı ra tə kliflə r irə li sü rmü ş dü r ki, onları mü tə xə ssis oxucuları n mü zakirə edib rə y və ya ö z tə kliflə rini sö ylə mə si ç ox arzu olunandı r. Tə kliflə r daxil olduğ u tə qdirdə, ə sə rin nö vbə ti cildlə rinin tə rcü mə ­sinə dü zə liş və tə shihlə r vermə k mü mkü n olacaqdı r və hə m də bu tə kliflə rin mü ə lliflə ri haq­qı nda nö vbə ti cildlə rin ö n sö zlə rində mə lumat verilə cə kdir. Mə n burada, yeri dü ş mü ş kə n, Azə rbaycan Respublikası Goranboy rayonu Xoylu kə ndinin bir sakini haqqı nda bir neç ə ü rə ka&ccedi