Азақстан Республикасындағы туризм саласын талдау

2001 жыл ішінде саяхат қ ызметін жү зеге асыратын 690 кә сіпорын (оның ішінде туристік фирмалар саны 531) есеп берді. Олар жыл бойы 146, 9мың туристер мен экскурсанттарғ а қ ызмет кө рсеткен (1999 жылы сә йкесінше 425 кә сіпорын есеп берді жә не олар 228, 3 мың адамғ а қ ызмет кө рсетті)

Саяхатшылар жалпы саны 1999 жылдың сә йкес кезең імен салыстырғ анда 1.6 есеге қ ысқ арды, соның ішінде жекелеген турист категориялары бойынша қ ысқ ару мө лшері ә ртү рлі болды: бізге келген туристердің саны 2, 1 есеге шетке шық қ ан туристер саны 1, 6 есеге, ел ішінде демалғ андар саны 1, 3 есеге қ ысқ арды.

Жұ мыс істеп тұ рғ ан туристік фирмалардың ең кө бі Алматы қ аласында (356), Қ арағ анды облысында (56), Астана қ аласында (48) жә не Шығ ыс Қ азақ стан облысында (42) орналасқ ан. Бұ л облыстардың кә сіпорындары барлық туристер мен экскурсанттардың 86 пайызына қ ызмет кө рсетті[2].

2000-шы жылы туристердің кө п бө лігіне жұ мыс істейтіндер саны 50 адамнан тө мен фирмалар қ ызмет кө рсетті. Олардың жалпы кә сіпорындар санындағ ы ү лесі 92, 6 пайызды қ ұ рады, бұ л 1999 жылдың сә йкес кезең і мен салыстырғ анда 4, 1 пайызғ а аз.

Ірі кә сіпорындар санының ү лесі артқ анымен де, олардың қ ызмет кө рсеткен туристер саны азайып келеді.

Ірі фирмалардың есептік жылдағ ы негізгі атқ арғ ан қ ызметі- алыс жә не таяу шетелдерге шығ у визасын дайындау болды.

Қ азақ стан Республикасының туристік фирмалар мен агенттіктер қ ызметінен тү скен табысы 2000 жылы 1340, 3 млн.тең гені жә не 277000 АҚ Ш долларын қ ұ рады, бұ л ө ткен жылдың сә йкес кезең і мен салыстырғ анда сә йкесінше 1, 4 жә не 2, 9 есеге аз[2].

Халық аралық туризм адамдардың елдер арасындағ ы қ озғ алысын білдіреді. Оның дамуын талдау кезінде оның транспорт индустриясымен ө зара байланысын анық таудың маң ызы зор.

Бей резидент туристердің кө пшілігі сапарғ а шығ у кезінде ә уе транспортын пайдаланады, оның ү лесі 85, 4 пайыз, темір жол транспорты мен туристердің 7, 2 пайызы, халық аралық автобустарымен- 3, 3 пайыз жә не тағ ы басқ алары қ ұ рлық транспорт қ ұ ралдарымен-4, 1-і сапар шеккен.

Резидент- туристер де кө бінесе ә уе транспортын таң дайды. Халық аралық автобустарды олардың 21, 9 пайызы, темір жол транспортын -6, 8 пайызы, басқ а да қ ұ рлық транспорт қ ұ ралдарын- 1, 1 пайызы қ олданғ ан.

Жыл ішінде бейрезидент-туристердің негізгі бө лігі республикағ а Германиядан -11194 адам (46, 9 пайыз), Ресейден -1628 адам (6, 8 пайыз), АҚ Ш-тан -1730 адам (7, 2 пайыз), Ұ лыбританиядан-1659 адам (70 пайыз) жә не Қ ытайдан -309 адам (1, 3 пайыз) келді.

Келген туристердің республикада саяхатта болуының орташа ұ зақ тығ ы 16 кү нді қ ұ рады(ТМД-дан келгендер ү шін-3-4 кү н, ал ТМД-дан тыс елдерден келгендер ү шін - 17 кү нге дейін). Бұ л негізінен іскерлік мақ сатпен-89, 9 пайыз, дем алу ү шін -4, 8 пайыз, таныстарымен туыстарын кө ру ү шін-1, 4 пайыз жә не тағ ы басқ а мақ саттармен-3, 9 келген адамдар.

Республикағ а келген туристердің (23868 адам) ТМД-дан тыс елдерден келгендер саны 86, 3 пайызды, бұ л 1999 жылдың (88, 4 пайыз) сә йкес кезең імен салыстырғ анда 2, 1 пайызғ а тө мен. Есептік жыл ішінде 67360 адам туристік жолдама алды. Олардың 8027-сі ТМД елдеріне сапар шекті, бұ л ө ткен жылғ ымен салыстырғ анда 2 есе артық шама.

Қ азақ стандық туристердің ТМД елдерінде сапарда болу ұ зақ тығ ы орта есеппен 4-5 кү нді қ ұ райды. Біздің жерлестеріміз кө бінесе Қ ырғ ызстанғ а-4950 адам (61, 7пайыз), Ресейге-3039 адам (37, 9 пайыз) жол жү рген. 2000-шы жылы ТМД-дан басқ а елдерге шық қ ан Қ азақ стандық туристердің жалпы саны 59333 адамды қ ұ рады, олардың саны ө ткен жылғ а қ арағ анда (102174 адам) 1, 7 есе азайды.

2000 жылы ТМД-дан тыс елдерде болу ұ зақ тығ ы 5-6 кү нге созылды. Туристердің неғ ұ рлым кө п бө лігі Туркияғ а - 20462 адам (30, 4 пайыз), Қ ытайғ а-12913 адам (19, 2 пайыз), Германияғ а - 13110 адам (19, 5 пайыз) жә не Біріккен Араб Эмираттарына - 4595 адам (6, 8 пайыз) жол жү рген. Қ алғ ан елдердің алатын ү лесі елеусіз. Есеп берген 159 мейманхананың 1/3 бө лігінен астамы облыс орталық тарында орналасқ ан. Олардың ең кө п бө лігі Алматы жә не Астана қ алаларында, Қ арағ анды, Шығ ыс Қ азақ стан, Алматы жә не Оң тү стік Қ азақ стан облыстарында шоғ ырланғ ан.

Есеп берген мейманханалардың кө пшілігі -138(87 пайыз) жекеменшік формасында. Мемлекеттік меншікте мейманханалардың 14-і (9 пайыз).

Қ онақ ү йлердің 2\3 бө лігі кә сіпорындар болып табылады, жұ мысшылардың саны 0-50 ге дейін, олардың ү штен бір бө лігінде 50-ден 250 ге дейін жұ мысшылар қ ызмет етеді, тек 5пайызында ғ ана 250 ден жоғ ары жұ мысшылар бар.

2000-шы жылы қ онақ ү йлерге бір уақ ытта орналасу орны 16389, ал барлық номерлер саны 9124 болды. Бір номерге орташа сыйымдылығ ы екі адам.

2000-шы жылы туристерге қ ызмет кө рсету бойынша қ онақ - ү йлер мен басқ а кә сіпорындардағ ы қ осымша қ ызмет пен эксплуатациядан тү скен табыстар тө менгі кестеде келтірілген[2].

Республика бойынша қ онақ ү йлік кешендегі эксплуатациядан тү скен табыс 6976, 5 млн. тең ге. негізінен мына облыстардағ ы кешендерден табыс алынғ ан: Ақ тө бе, Атырау, Қ арағ анды, Маң ғ ыстау, Павлодар, Солтү стік Қ азақ стан жә не Оң тү стік Қ азақ стан. Ең кө п кері сальдо мына облыстарда қ алыптасты: Алматы, Астана, Шығ ыс Қ азақ стан, Батыс Қ азақ стан, Қ ызылорда.