Алар тактага карамыйлар.

15) Ү ткә н елны кар кү п яуды.

3. Сорауларга җ авап бирегез:

1) Октябрьдә кар явамы?

2) Декабрьдә гадә ттә яң гыр явамы?

3) Бү ген болытлы кө н. Яң гыр явармы?

4) җ ирнең иярчене бармы?

5) Казан Ә лмә ттә н еракмы?

6) Яр Чаллы Казанга якынмы?

7) Мә скә ү дә н Казанга кадә р ничә километр?

8) Ү збә кстанда җ ә й җ илә с буламы?

9) Якутиядә кыш җ ылы буламы?

10) Англиядә кө з кө не томаннар буламы?

11) Кыш кө не салкын булды. җ ә й нинди булыр дип уйлыйсыз?

12) Марат нинди ә йберлә р ашарга ярата?

13) Ә аның сең лесе Асия?

14) Марат кибеттә н ө стә лгә нә рсә лә р алды?

15) Кем кемне кунакка чакырган? Сез ничек уйлыйсыз?

16) Алар бер-берсен аң лаганнармы?

17) Марат Искә ндә рне тагын кайчан кунакка чакырырга уйлый?

18) Искә ндә р Маратка нигә кунакка килмә де?

19) Марат сыраны нигә Айдар абыена бирде?

20) Марат нигә зур торт алды?

4. Нокталар урынына сү злә р ө стә гез:

Килә се елда мин икенче курста укы…. Бү ген кич белә н без концертка бар…. Килә се дү шә мбедә мин контроль эш язма…. Бә лки, иртә гә мин авылга кайт…. Без бү ген кич белә н, бә лки, кинога бар…. Кичә алар футбол кара…. Иртә гә сез футболга бар…? Кичә яң гырлы кө н бул…. Иртә гә дә яң гырлы кө н бул… дип уйлыйм. Гадә ттә кайчан беренче кар я…? Ү ткә н елны беренче кар октябрь башында я…. Бә лки, быел ноябрь җ ылы б…, беренче кар декабрьдә генә я…. Бү ген болытлы кө н, бә лки, кичкә яң гыр я….

5. Татарчага тә рҗ емә итегез:

Он, может, не придет сегодня вечером к нам. Сегодня облачно. Быть может, будет дождь. Завтра, может быть, будет солнечный день. Мы, наверное, поедем в деревню. На прошлой неделе мы написали контрольную работу. На следующей неделе мы снова будем писать контрольную. Может быть, я напишу ее на «пятерку». Вы пойдете на следующей неделе на концерт? Сегодня вечером они пойдут на концерт. Сегодня вечером мы, может, пойдем смотреть футбол.

Марат зашел в магазин и купил (взял) хорошую колбасу, полкилограмма сыра, пиво и большой торт. Ведь он так любит сладкое! «Почему ты вчера не пришел ко мне в гости?» – спросил Марат Искандера. «Я же вчера тебя ждал в гости!» – сказал Искандер. «Когда ты снова думаешь позвать меня к себе?». «Не знаю, думаю, что только после следующей стипендии».

Двенадцатый урок

Бү ген без татар теле дә ресендә утырабыз. Безнең атнага ө ч тапкыр татар теле дә ресе була. җ омга тагын татар теле булыр. Ә декабрь аенда без татар теленнә н зачет бирә чә кбез. Аннары Яң а ел бә йрә ме җ итә чә к. Яң а елдан соң без имтиханнар бирә чә кбез.

Килә се атнада сез концертка барасызмы? Ә йе, килә се атнада без концертка барырбыз дип уйлыйм. Иртә гә укытучы безгә билгелә рне ә йтерме? Ә йе, иртә гә укытучы билгелә рне, ә лбә ттә, ә йтә чә к.

– Иртә гә килегез, бездә концерт булыр.

– Булырмы, булачакмы?

– Мин ә йтә м бит: «Булыр», – дим.

– Бә лки, булыр, бә лки, булмасмы?

– Ярар, «булачак», – дим инде.

– Концертка без, ә лбә ттә, килә чә кбез.

Билгеле килә чә к заман

Ул нишли? Ул китап укый. Ул кичә нишлә де? Ул кичә эшлә де. Ул иртә гә нишлә р? Бә лки, ул авылга кайтыр. Декабрь аенда ул татар теленнә н зачет бирә чә к. Син хә зер нишлисең? Мин татар теленнә н кү негү лә р эшлим. Син иртә гә нищлә ячә ксең? Мин иртә гә институтка барырмын дип уйлыйм. Алар нишлилә р? Алар диктант язалар. Иртә гә алар нишлә рлә р? Иртә гә, бә лки, алар Яр Чаллыга барырлар. Ә җ омга кө нне алар эшкә барачаклар.

Ел фасыллары

җ ә й

җ ә й дә ү тте. Быел июль һ ә м август айларында бик эссе булды. Яң гырлар аз яуды. Июнь аенда гына бераз яң гырлар яуды. җ ә ен кояш иртә чыкты һ ә м соң батты. Кө ннә р озын булды: иртә белә н инде сә гать дү рттә яктырды, ә кич белә н сә гать тугызда гына караң гы тө ште. җ ә ен без кү п эшлә дек һ ә м кү п ял да иттек. Июль аенда без авылда булдык.

җ ә й кө не бә йрә мнә р кү п булмады. Июнь аенда без имтиханнар бирдек. Имтиханнардан соң без ял итә ргә табигатькә чыктык. Июнь ахырында Сабан туе булды. Сабан туе – татар халкының иң зур бә мрә мнә ренең берсе. Авылда язгы эшлә р беткә ч була ул бә йрә м. Сабан туенда батырлар кө рә штелә р, атларда узыштылар, тө рле уеннар булды.

җ ә йнең тагын бер зур бә йрә ме бар. Утызынчы августта Татарстанның бә йсезлек кө не булды.

Быел август аенда без Казанга бардык, анда музейларда, театрларда, киноларда булдык. Без Галиә сгар Камал исемендә ге һ ә м Муса җ ә лил исемендә ге опера һ ә м балеи театрларында булдык. Анда безгә бик ошады. Быел җ ә й бик кү ң елле ү тте.

Кө з

Кү ң елле җ ә й кө ннә ре ү тте, хә зер урамда кө з. Агачлардан яфраклар коела, салкын җ иллә р исә. Сентябрь аенда без институтка укырга барабыз. Кө з кө не нинди бә йрә мнә р була? Беренче кө зге бә йрә м – Белем кө не. Беренче сентябрьдә бө тен укучылар, студентлар укуларын башлыйлар. Ә бер айдан соң, октябрьнең беренче якшә мбесендә, Укытучылар кө не була. Бу кө нне укучылар ү злә ренең укытучыларын котлыйлар.

Унбишенче октябрьдә безнең республикабызда Хә тер кө не уздырыла. Бу кө нне 1552 нче елда Явыз Иван гаскә ре Казанны алган.

Алтынчы ноябрь – Татарстан Республикасының конституциясе кө не. Бу кө нне без ял итә без.

Кө з кө не бө тен вакыт укуга китә, без китапханә лә рдә утырабыз, лекциялә р тың лыйбыз. Лә кин сентябрь аенда, гадә ттә, авылга эшлә ргә барабыз. Андый кө ннә р безнең ө чен бик кү ң елле ү тә.

Кыш

Ике айдан соң кыш җ итә чә к. Кыш декабрь аенда башланмый бит, беренче кар кайбер елларда октябрьдә ү к ява. Ә декабрь, гыйнвар айларында салкын булачак. Кышын кү п кар явачак, кү ллә рдә һ ә м елгаларда бозлар катачак. Кышын кү п бә йрә мнә р булачак. Кышның иң зур бә йрә ме дип Яң а ел санала. Декабрьнең соң гы кө ннә рендә без туганнарыбызга, иптә шлә ребезгә «Яң а ел белә н!» дип ә йтә чә кбез. Яң а ел бә йрә ме – иң кү ң елле бә йрә мнә рнең берсе. Балалар каникулларга чыгалар, эшчелә р дә бер атна чамасы ял итә лә р. Студентлар гына зачетлар бирә чә клә р һ ә м имтиханнрга ә зерлә нә чә клә р.

Аннары 23 нче февральдә Ватан сакчылары кө не булачак – ул бө тен ир кешелә р бә йрә ме дип санала.

Безнең якларда кыш салкын булса да, кү п кеше кышны ярата. Балалар кышкы уеннар уйный, олылар да ак карга һ ә м саф һ авага шатлана.

Яз

Кыштан соң безгә яз килер. Кү ллә рдә һ ә м елгаларда бозлар эрер, агачсларда яң адан яфраклар кү ренер. Тө ннә р кыскарыр. Яң адан җ ылы кө ннә р килер. Аннары, май аенда чә чә клә р кү ренер, чиялә р, алмагачлар чә чә к атар. Май аенда беренче яшенле яң гыр явар.

Яз Халыкара хатын-кызлар бә йрә ме – 8 Март белә н башланыр. Бу кө нне без ә нилә ребезне, курсташ кызларыбызны, апаларыбызны, сең еллә ребезне һ ә м бө тен хатын-кызларны котларбыз. Аларга чә чә клә р бү лә итә рбез.

Беренче апрель – кө лке һ ә м мә зә к кө не. Бу кө нне без бер-беребезгә мә зә клә р сө йлибез, алдыйбыз, шаярабыз. Бу кө н Казанда бик кү ң елле ү тә. Вакытыгыз булса, Казанның ү зә к урамына барыгыз!

Язын бә йрә мнә р кү п була. Беренче май – эшчелә р бердә млеге кө не, ә 9 май – җ иң ү бә йрә ме. Татарстанда да, бө тен Россиядә дә бу кө ндә Бө ек Ватан сугышында җ иң ү не зур бә йрә м итә лә р.

КҮ НЕГҮ ЛӘ Р

1. Нокталар урынына сү злә р языгыз:

Быел … эссе булды.

җ ә ен кояш … торды һ ә м соң ….

Иртә белә н инде сә гать дү рттә …, ә кич белә н сә гать тугызда гына … тө те.

җ ә ен … кү п булмады.

Имтиханнардан соң без ял итә ргә … чыктык.

Июнь … Сабан туе булды.

Сабан туе – татар … иң зү р бә йрә мнә ренең берсе.

Сабан туенда батырлар …, атларда …, тө рле … булды.

Утызынчы августта Татарстанның … кө не булды.

Быел җ ә й бик … ү тте.

Агачлардан … коела, салкын җ иллә р ….

Беренче кө зге бә йрә м – … кө не.

Бу кө нне укучылар ү злә ренең укытучыларын ….

Унбишенче октябрьдә республикабызда … кө не.

Алтынчы ноябрь – Татарстан Республикасы … кө не.

Кышын кү п кар явачак, … һ ә м … бозлар катачак.

… ел бә йрә ме – иң кү ң елле бә йрә мнә рнең берсе.

Аннары, 23 нче февральдә … … кө не бкулачак.

Балалар кышкы уеннар …, … да ак карга һ ә м саф һ авага шатлана.

Аннары май аенда … кү ренер, чиялә р, … чә чә к атар.

Яз … хатын-кызлар бә йрә ме 8 Март бел….

Аларга чә чә к … ….

Беренче апрель – … һ ә м … кө не.

Беренче мая – эшчелә р … кө не.

Тугызынчы май – … бә йрә ме.

2. Фигыльлә рне билгеле килә чә к заман формасына куегыз:

Ү рнә к: Бү ген яң гырлы кө н. Иртә гә яң гырлы кө н бклачак. Кичә кояшлы кө н булды. Иртә гә кояшлы кө н булачак. Иртә гә иртә томанлы булыр. Иртә гә иртә томанлы булачак. Бә лки, килә се атнада концерт булыр. Ә лбә ттә, килә се атнада концерт булачак.

Ү ткә н атнада без концертка бардык.

Бү ген мин кинога барам.

Бә лки, мин кинога барырмын.