Син анда торма, монда кил.

Мин монда булам, ә син тегендә тор.

Мә скә ү дә бик кү п кеше яши. Ул шундый зур шә һ ә р! Андый зур шә һ ә рлә р Россиядә башка юк. Казан да кечкенә тү гел, лә кин чагыштырыгыз: Мә скә ү дә тугыз миллион, ә Казанда миллионнан артык кеше яши.

Шуны эшлибез дә, бү генгә башка эшебез юк.

Шуны ә йтергә кирә к: кү п сү з белеп кенә, телне ө йрә неп булмый, грамматиканы да белә ргә кирә к.

Нигә (ник)?

Килә се елда җ ә й бик эссе булыр. Син нигә шулай уйлыйсың? Чө нки кыш бик салкын булды. Син нигә кинога бармадың? Минем эшем кү п булды, вакытым булмады. Син нигә дә реслә ргә соң га калдың? Мин автобус кө ттем. Син нигә безгә килмә дең? Минем янга ә ти-ә нилә р кунакка килделә р.

Кунаклар

Марат лекциядә утыра. Ул кичә Искә ндә рне кунакка чакырды. Ул шуның турында уйлый: «Лекциядә н соң кибеткә керергә кирә к. Ө стә лгә куярга нә рсә алырга? Бә лки, торт алырмын? Юк, Искә ндә р андый ә йберлә рне бик яратмый шул, – дип уйлый ул, – Искә ң дә р казылык, сыр кебек ә йберлә р ярата. Мин кичә бер яхшы казылык кү рдем, бү ген шуны алырмын. Шулай да казылык белә н генә булмый шул. Тагын бер кечкенә генә торт та алырмын. Искә ндә р ашамас инде аны. Ярар, ү зем ашармын. Мин татлы ә йберлә рне бик яратам. Бә лки, тозлы балык алырмын ә ле. Ихтимал, Искә ндә р сыра да яратадыр? Кичә шуны сорамадым шул. Мин ү зем торт белә н чә й эчә рмен, ә Искә ндә р балык белә н сыра эчә р».

Марат лекциядә н соң кибеткә керде. Анла ә йбә т казылык, ярты килограмм сыр, сыра һ ә м зур торт алды. Ул бит татлы ә йберлә р ярата! Ө ендә ул бө тенесен ө стә лгә куйды да телевизор карарга утырды. Ул бер сә гать кө тте, ике, ө ч, лә кин Искә ң дә р килмә де. Марат сыраны Айдар абыйсына бирде, ә тортны алар Асия сең лесе белә н бик тиз ашап бетерделә р, чө нки Асия дә, Марат кебек, татлы ә йберлә р ярата.

Икенче кө нне Марат Искә ндә рне кү рде. Искә ндә р аң а:

– Мин сиң а кичә шундый ө стә л ә зерлә дем! Син нигә кунакка килмә дең?

Ә Марат:

– Мин бит сине кунакка кө тем, шулай ук ә зерлә ндем.

– Юк, мин сине кунакка кө ттем.

– Гафу ит, Искә ндә р, син мине тү гел, ә мин сине чакырдым тү гелме соң?

– Ярар, син мине аң ламагансың икә н.

– Мин сине аң ламаганмын, ә син – мине…

– Ярар… Ә син кичә нә рсә лә р ә зерлә дең соң?

– Мин казылык, сыр, зур торт алдым…

– Ә мин – тозлы балык белә н сыра, лә кин син килмә дең, без аларны дустым Илдар белә н ашап бетердек инде.

– Без дә сине кө ттек, аннары сең лем Асия белә н тортны утырып ашадык…

– Ярар, син мине тагын кайчан кунакка чакырырга уйлыйсың соң?

– Белмим шул, килә се стипендиядә н соң гына чакырырмын инде.

* * *

Татарстанда кыш кө не салкын була. Кү п кар ява. Ү ткә н елда кар кү п булды, бик салкын булмады. Бә лки, быел да кыш җ ылы булыр.

Ү збә кстанда жә й кө не эссе була. Ү збә кстанда яң гыр аз ява. Ү ткә н елны анда бик эссе булды. Бә лки, быел анда җ ә ен яң гырлар явар.

Кайбер елларны сентябрьдә салкын яң гырлар ява. Без быел сентябрьдә авылга эшкә барырбыз. Бә лки, быел сентябрьдә кояшлы кө ннә р кү брә к булыр, яң гыр яумас.

Иртә гә иртә белә н торырмын да тә рә зә гә карармын. Ә гә р болытлы кө н булса, авылга кайтмам. Кояшлы кө н булса, авылга кайтырмын.

Без җ ир планетасында яшибез. Сез Кояш системасында нинди планеталар белә сез? Меркурий, Юпитер, Сатурн һ ә м башка планеталар Кояш системасына керә лә р. Ай – җ ирнең иярчене. Марсның иярчене бармы? Ә йе, Марсның ике иярчене бар. Юпитерның унике иярчене бар (хә зер инде 28 дип саныйлар). Кояш – безгә иң якын йолдыз. Йолдызлар җ иргә якынмы? Юк, алар бездә н бик ерак.

КҮ НЕГҮ ЛӘ Р

1. Нокталар урынына кирә кле сү злә р языгыз:

1) Син тегендә бар да, … тор.

2) Кү п сү з белеп кенә, телне ө йрә неп булмый, … белергә кирә к.

3) Миң а … ә ти-ә нилә р килделә р.

4) «Лекциядә н соң … керергә кирә к».

5) «Искә ндә р …, сыр … ә йберлә р ярата».

6) «Бә лки, тозлы … алырмын ә ле».

7) «Искә ндә р ашамас инде аны; …, ү зем ашармын».

8) Марат бит … ә йберлә р ярата!

9) Асия дә Марат … … татлы ә йберлә р ярата.

10) «Мин сиң а кичә … ө стә л ә зерлә дем».

11) «Мин бит сине кунакка …!»

12) «Ярар, мин сине …, ә син – мине».

13) «Син мине … кайчан кунакка чакырырга … соң?»

14) «Белмим шул, … стипендиядә н соң гына чакырырмын …».

15) Ү збә кстанда яң гыр … ява.

16) Без быел сентябрьдә … барырбыз.

17) Бә лки, быел сентябрьнең кояшлы кө ннә ре булыр, яң гыр ….

18) … болытлы кө н булса, авылга кайтмам.

19) Без … планетасында яшибез.

20) Кояш – … иң … йолдыз.

2. Фигыльлә рне билгесез килә чә к заман формасына куегыз:

Ү рнә клә р: Бү ген яң гырлы кө н. Иртә гә яң гырлы кө н булыр. Кичә кояшлы кө н булды. Иртә гә кояшлы кө н булыр. Без ө стә лдә н китапларны алабыз. Бә лки, без ө стә лдә н китапларны алырбыз.

1) Ү ткә н атнада без концертка бардык.