Мағжан шығармашылығы

Ақ ын тұ ң ғ ыш ө лең інен бастап ә леуметтік тақ ырыпқ а ден қ ойып, ағ артушылық, ұ лт-азаттық, демократияшыл бағ ытты ұ станды. Абай поэзиясының ө шпес маң ызын бірден танып, оны “хакім” деп атады, ұ лы ақ ынның “мың жыл жұ тса дә мі кетпес” сө зін жаң а жағ дайда ілгері дамытты, Батыс пен Шығ ыстың рухани қ азынасын сабақ тастыру негізінде қ азақ поэзиясын тақ ырып, тү р мен мазмұ н жағ ынан байытты. Жұ мабайұ лы ел ішіндегі ә леуметтік мә селелерді кө терді (“Шын сорлы”), халқ ын ө нер-білімге шақ ырды (“Лә ззат қ айда? ”, “Жазғ ы таң ”, “Ө нер-білім қ айтсе табылар”, “Балалық шақ ”, “Қ азағ ым”, “Қ арағ ым”, “Осы кү нгі кү й”, “Мен сорлы”).

Бірқ атар ө лең дерін махаббат тақ ырыбына арнады (“Жас келін, “Зарлы сұ лу”, “Сү йгеніме”, “Алданғ ан сұ лу”). Ө з поэзиясының алғ ашқ ы қ адамдарынан бастап ақ тық демі біткенге дейін Жұ мабайұ лы ұ лт азаттық тақ ырыбын ү збей толғ анды, оны ө з поэзиясының ө зегі етті. Бү кіл халық ты тап, топқ а жіктемей, Қ азақ елін ә лемдік мә дени жетістіктерге қ ол жеткізуге қ андай кү ш кедергі деген сауал қ ойып, оғ ан басты кедергі – отаршылдық деген шешімге келді.

Бастапқ ы кезде бұ л тақ ырып туғ ан жердің табиғ атын тамашалаудан барып қ айран жердің ендігі кү ні не болады деген уайым-қ айғ ығ а ұ ласады, ақ ыры келіп кіндік қ аны тамғ ан нулы, сулы ө лкені жаулап жатқ ан қ ара шекпенді отаршылдық қ а қ арсы наразылық оты болып тұ танды (“Туғ ан жерім – Сасық кө л”). Ақ ын халқ ымен бірге кү йзелді, осыдан келіп романтикалық ә уенге бө ленген жорық идеясы туды (“ Жарыма”, “Есімде... тек таң атсын”, “Жаралы жан”, “Мен жастарғ а сенемін”, т.б.).

Жұ мабайұ лы шығ армаларындағ ы романтикалық сарын, ә сіресе, оның символистік арнада жазғ ан ө лең дерінен айқ ын кө рінеді. Ақ ын символизмі болашақ пердесін ашатын жаң а мифология туғ ызды, келешек суретін салу саясатшылардың емес, ақ ындардың қ олында деген сенімге айналды (“От”, “Пайғ амбар”, “Кү ншығ ыс”, “Жаралы жан”, “Айғ а”, т.б.). Ақ ын дыбыс-буынның соны ү ндестіктерін тауып, қ азақ жырын байыта тү сті (“Шолпы”). Жұ мабайұ лы поэзиясындағ ы қ ұ нарлы арнаның бірі – тү ркі тақ ырыбы. Тү ркі халық тарының бірлігі тақ ырыбы Жұ мабайұ лы поэзиясының ә уелден қ алыптасқ ан алтын арқ ауы іспетті.

Ақ ын дү ниетанымына Қ ызылжардағ ы Бегішев медресесінде оқ уы кө п ық пал етті. Ол жас ө рен жү регіне тү рікке деген бауырмалдық сезім туғ ызды. “Шолпан” жинағ ындағ ы “Орал тауы” ө лең інде:

, – деп жазды. Ерекше атап ө тетін бір жә йт – Жұ мабайұ лының тү рік халқ ының шет ел басқ ыншыларына қ арсы азаттық қ озғ алысына ү н қ осуы. Мұ нда реалистік, романтикалық сарындар бір-бірімен астасып, бірге ө ріліп отырады.

Тү рік тақ ырыбы қ азақ халқ ының ұ лт-азаттық тақ ырыбына ұ ласып, отаршылдық қ а қ арсы кү реске алып келді (“Орал тауы”, “Алыстағ ы бауырыма”, “Жер жү зінде”, “Қ азақ тілі”, “Тез барам! ”, “Тү ркістан”, “Орал”). Сондай-ақ, Жұ мабайұ лы “Пайғ амбар” ө лең інде “Ғ ұ н – тү ріктің арғ ы атасы” десе, “Тү ркістан” атты ө лең інде “Тү ркістан – ер тү ріктің бесігі ғ ой” деп асқ ақ рухпен жырлады.

тү рікшілдік сезімі 1919 – 1923 жылы Мұ стафа Кемал Ататү рік бастағ ан тү рік халқ ының азаттық соғ ысына арналғ ан “Алыстағ ы бауырыма” атты ө лең інде айрық ша байқ алады. Оның бұ л ө лең ін Мұ стафа Шоқ ай “Яш Тү ркістан” журналында (1930, №1) жариялай отырып, оны тү рікшілдік кү ресі ү шін ең қ ымбатты жә не ең пайдалы ө лең деп бағ алады.