Экологиялық білім мен тәрбие.

Табиғ атты қ орғ ау деген-қ азақ тың байырғ ы ұ лттық дә стү ріндегі табиғ атты аялау, оны сү ю, жастарды табиғ аттың болмысына, заң дылығ ына ү йрете оты-рып, табиғ ат байлығ ын қ орғ ауғ а жә не оны тиімді пайдалануғ а ү йрету. Эко-логиялық білім мен тә рбие берудің мақ саты да сол-жеке адамның бойында табиғ атқ а деген ізгілік пен ұ лттық ә дет-ғ ұ рыптарды қ алыптастыра отырып, адам-қ оғ ам-табиғ ат арасындағ ы толық ү йлесімділікті қ алыптастыру жә не да-мыту. Экологиялық білімді ә рбір азаматтың санасына, ой-ө рісіне, дү ниеге де-ген қ озқ арасына қ оршағ ан табиғ и ортаның ө зі мен қ оғ ам ү шін қ ажеттілігін

сезіндіре отырып қ ана сің іру керек.

Экологиялық білім берудің тү п негізі отбасынан басталады. Ө кінішке орай, кейбір адамдардың сана-сезімінде табиғ ат ресурстарына деген кө зқ арастары бұ рмаланып, олар табиғ атқ а «байлық кө зі немесе табыс кө зі» ретінде қ арады.

Осындай ойдан бү гінгі жастар қ орытынды жасаулары керек. Экология ғ ылы-мы табиғ атты тиімді пайдалана отырып, оның заң дылығ ын бұ збауғ а ү йрете-ді. Табиғ ат заң дылығ ы деген не?. Ол- жердің беткі қ абаты-литосфера, оның ү стіндегі гидросфера, оның жоғ арғ ы қ абатын қ ұ райтын-атмосфера. Осы ү шеуінің ара қ атынасындағ ы биосфера-тіршілік қ абаты. Осылар бір-бірімен ү йлесімді ұ штасып жатқ ан уақ ытта ғ ана, жер тозып, ауа ластанбайды.

Мысалы, Финляндияда тал тұ рмақ, бұ тақ ты кесуге тиым салынғ ан. Базар-дың ө зін олар тазалық ү шін уақ ытша пайдаланады. Яғ ни біздегідей тұ рақ ты орны жоқ.

Экология қ азақ ү шін тың нә рсе емес, ол біздің салт-дә стү імізде бар. Бұ л- ананың ақ сү тімен беріліп келген, туғ ан жердің табиғ атын қ астерлеуге негіз-делген білім. «Кө к шө пті баспа», «суғ а тү кірме», «кө кті жұ лма», «қ амысты сындарма»-деп, тиым салып отырғ ан. Жерін жұ татпас ү шін ә р маусымғ а орай жайлауғ а, қ ыстауғ а кө шіп-қ онып жү рсе де, кө шкен жұ ртында бір тү йір кө л-денең зат тастамай, ошағ ын тегістеп, қ азығ ын қ алдырмай кеткен. Мұ ның бә -рі-табиғ атпен етене ө скеннің арқ асы, жә не оғ ан деген сү йіспеншілік пен қ ам-қ орлық тың белгісі.

Қ азіргі жағ дайда экология атом қ аруынан да қ ауіпті. Себебі экология қ азір ғ аламдық сипат алып отыр. Кез келген ө ркениетті ел ө зінің экологиялық мә -селесін шешуде, ең қ ауіпті деген экологиялық апатты аймақ тарын БҰ Ұ -ның алдына басты мә селе етіп қ оюда. Біздің елімізден БҰ Ұ -ның алдына қ ойылғ ан мә селе-Арал мә селесі. Сондық тан да, бү гінгі таң да халық қ а экологиялық бі-лім мен тә рбие беру мә селесін мемлекеттік дең гейде кең кө терудің қ ажеттігі осыдан туындап отыр.

Соң ғ ы кезде тө мендегідей сұ рақ туындап отыр. «Экология мен иманды-лық тың арасында қ андай байланыс бар, экологиялық имандылық дегеніміз не?». Имандылық тың негізін қ ұ райтын арналар: инабаттылық, мә дениеттілік, адалдық. Ендеше біз де экологияғ а имандылық пен, мә дениеттілікпен, адал-дық пен қ арауымыз қ ажет.

Термин сө здер

Тиімді пайдалану-выгодное использование

ә лемдік індет-всемирная эпидемия

жер планетасы-планета земли

қ ор-запас, ресурс

экологиялық тә рбие-экологическое воспитание

орманды алқ ап-лесные площади

1-тапсырма. Мә тінді мазұ ндаң ыздар.

2-тапсырма. Тө мендегі сұ рақ тар тө ң ірегінде пікірлесің іздер.

1. Экологиялық білім берудің жолдары қ андай?.

2. «Табиғ аттың даму жолының заң дылығ ы» деген пікірдің мағ ынасын қ алай тү сінесіз?.

3. Экологиялық дағ дарыстан шығ у жолы- саналы ә рекет деген пікірге қ алай қ арайсыздар?.

4. Табиғ атты қ орғ ау ү шін ө зің із қ андай іс-ә рекет істер едің із?.

3-тапсырма. Кө п нү ктенің орнына салалас қ ұ рмалас сө йлемдердің жалғ ау-лық тарын қ ойып, ойды аяқ тың ыздар.

Табиғ ат компоненттері ө зара ү йлесімділікпен қ ұ рылғ ан,....

Табиғ атта зат жә не энергия алмасу жү йесі бұ зылады,....

Табиғ ат байлығ ын сақ тау жә не молайту керек,....

Ә рбір қ оғ ам мү шесі табиғ ат қ ұ былыстарымен таныс болу керек,....

Экологиялық апат аймақ тар-елдің қ ауіпсіздігін тудырады,....

4-тапсырма. Сө з тіркестерінен сө йлем қ ұ растырың ыздар.

Тіршіліктің тү леп ө суі, адамзатты толғ андыру, тіршілікті жою, жер асты байлық тар, жан дү ние, табиғ ат болмысы.

5-тапсырма. Бұ йрық рай тұ лғ асында тұ рғ ан сө здерді табың ыздар.

Жарлы емес қ ой жаратылыс,

Тар емес қ ой табиғ ат.

Ұ қ сатып же, жаратып іш,

Тек бү лдірме, жамиғ ат. /М.Ә лімбаев/.

6-тапсырма. Қ арамен жазылғ ан жалғ аулық тарды сө йлемнің мағ ынасына қ а-рай ө згертің іздер.

Бірақ мен жатырқ ағ ан болармын, не сен ө згерген боларсың. Олар ұ зап кетті, кейде артынан қ уатын адам жоқ. Сондық тан қ ар ұ шқ ындайды, ө йткені бо-ран соғ ады. Абайбың қ иналғ анын Ділдә сезді, немесе тү к ө кінген жоқ.

Ақ ыл кейде бар, талант бірде бар. Ұ сының ыз дұ рыс, ө йткені ақ ылдасып кө -рерміз.