Адам және қоғам.

Адам-биосфераның қ ұ рамдас бө лігі жә не оның жемісі. Сондық тан адам ө зін қ оршағ ан ортағ а тә уелді болып ө мір сү реді. Адамзаттың санасы мен ақ ыл-ойының дамуына байланысты адам жер бетіндегі эволюцияның ең кү ш-ті факторы болды. Адамзат ө зінің даму тарихы барысында, қ оршағ ан ортаны танып-білудің жә не игерудің бірнеше тә сілдерін мең герді. Сондай тә сілдер-дің бірі-ғ ылым. Ғ ылым-қ оғ амның рухани мә дениетінің қ ұ рамдас бө лігі. Адамзат дамуының белгілі бір кезең інде ғ ылым дами келе, қ оғ амдық сана-ның дербес формасына айналды. Білім-адамзаттың ә р қ илы тіршілік ету сфе-расынан: қ арапайым ө мірден, саясаттан, экономикадан, ө нерден т.б. жағ дай-лардан алынады.

Ғ ылым-тә жірибе жү зінде анық талғ ан, нақ ты дә лелдемелер мен логикалық заң дарғ а сү йенетін қ орытындылардың негізінде білім ә лемін жасайды. Бұ л ә лемнің субьективті элементі болып саналатын адамзатқ а шамалы ғ ана рө л бө лінеді. Сондық тан бір-бірін толық тыра отырып, мә дениеттің бір қ ұ рамдас бө ліктері табиғ ат пен адамзат арасында байланыстырушы тізбек болып сана-лады. Обьективті жаратылыстың философиялық тү сінігі табиғ ат, қ оғ ам жә не адамзатты қ амтиды. Соғ ан байланысты обьективті жаратылыстың осы ү ш элементіне білімнің ү ш сферасы нақ ты қ арастырылады. Табиғ ат туралы білім жиынтығ ы жаратылыстану арқ ылы қ алыптасады. Оның қ ұ рылымы табиғ ат логикасының нақ ты кө рінісі іспетті. Жаратылыстану ғ ылымдарының білім жү йесі ә р алуан. Мұ нда заттар мен олардың қ ұ рылысы, заттардың қ озғ алысы мен ө зара ә рекеттесуі, химиялық элементтер мен қ осылыстар, тірі материя мен тіршілік, Жер мен Космос туралы білім жү йесі енеді. Жаратылыстанудың осы обьектілерінен ғ ылыми жаратылыстану бағ ыттары бастау алады.

Адам деген ардақ ты есімге ілесіп жү ретін «адамгершілік» деген сө з бар. Адамның адамгершілігі ө зінің жү ріс-тұ рысынан, ү лкенді қ ұ рмет тұ тып, кіші-ге кө мектесу, басқ аның мү ддесін ө з мү ддесіндей кө ру. Ө з мү ддесінен қ оғ ам мү ддесін жоғ ары ұ стау сияқ ты іс-ә рекетінен, мінез-қ ұ лқ ынан кө рініп тұ рады.

Біз ө мір сү ріп отырғ ан қ оғ ам-бұ л жай ғ ана екі ө лшемді географиялық кең -істік ғ ана емес, Бұ л Қ азақ станның ө ркениетаралық мә дени қ ұ ндылық тар ал-масудағ ы, халық тар мен мемлекеттердің дамуындағ ы бірегей орнын анық -тайтын тарихи-мә дени ландшафт. Бұ л-адамзат тағ дырымен тығ ыз байланыс-ты ә лем. Бұ л кең істіктің сан ғ асырлардан тұ ратын тарихы қ азіргі заманғ ы тү рлі ө ркениеттер генезисінің ең жарқ ын оқ иғ аларын бейнелейді. Адамның тіршілік ету заң ы, мен мә ні, ө з болмысы мен ә лем болмысы кең істігі туралы кө зқ арасы тарихи ө згермелі болып келеді. Адамның ә лемді ұ ғ ынуы мен бас-тан кешіруі, соғ ан сә йкес пайда болып дамиды.

Адамгершілік, ынтымақ тастық жә не басқ а моральдық қ асиеттер негізінде қ оғ амдағ ы адамдардың бір-біріне сенімділігі, ә леуметтік жә не ә ділеттілік се-зімі жатады.

Ежелгі грек ойшылы Сократ «Диологтер» кітабында ә ділет турасында Гип-пий ғ ұ ламағ а: «Ә рине, менің немесе қ арапайым басқ а адамның адасуы аса таң қ алдырмайды. Ал, сіздер, даналар адасатын болсаң ыздар, онда ол біздер ү шін де ү лкен масқ аралық болар еді. Онда тіпті сіздердің кө мектерің ізбен қ а-теліктен қ ұ тыла алмайтын боламыз»-деген екен.

Термин сө здер

Қ ұ рамдас бө лігі-составная часть

Дербес форма-персональная форма

Тізбек байланыстырушы-связывающий ряд

Мә дени қ ұ ндылық -культурная ценность

1-тапсырма. Мә тінді оқ ып, негізгі ойды анық таң ыздар. Мазмұ ндаң ыздар.

2-тапсырма. Тө мендегі сұ рақ тар тө ң ірегінде пікірлесің іздер.

1. Ә лемдік қ ұ ндылық тар дегенді қ алай тү сінесіздер. Оғ ан нелер жатады?

2. «Адам болмысының қ ұ ндылығ ы мен мә ні-қ оғ амды сыйлауы ретінде таны-лады». Сіздің пікірің із қ андай?.

3. Адамның қ оғ ам, ә лем туралы кө зқ арасы неге ө згермелі болып келеді?.

4. Мә дениет қ оғ амның адамгершілік кең істігінің рухани тірегінің ө лшемдерін қ алыптастыра ала ма?.

3-тапсырма. Берілген сө з тіркестерімен сө йлем қ ұ растырың ыз.

Рухани бастау. Адам тағ дыры. Адамгершілік идея. Ү здік дә стү рлер. Жарқ ын оқ иғ алар. Серпімді кү ш. Қ оғ амдық мә ртебе.